ULAŞIMDA ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN
ARTIRILMASINA İLİŞKİN
USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
Bu Yönetmelik, 9 Haziran 2008 tarih ve 26901 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve
kapsam
Madde 1 - (1) Bu Yönetmelik ulaşımda
enerji verimliliğinin artırılması amacıyla; motorlu araçların birim yakıt
tüketimlerinin düşürülmesine, araçlarda verimlilik standartlarının
yükseltilmesine, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılmasına, trafik akımının
arttırılmasına yönelik sistemlerin kurulmasına ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
Madde 2 - (1) Bu Yönetmelik, 18/4/2007 tarihli ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği
Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 3 - (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Araç: Raylı taşıt
araçları, tarım ve orman traktörleri ile bütün müteharrik makineler haricinde
en az dört tekerleği bulunan, azami tasarım hızı
b) Bakanlık: Ulaştırma
Bakanlığını,
c) Blok tren: Trenin, ilk
teşkil edildiği istasyondan, gideceği son varış istasyonuna kadar, lokomotif ve
vagonları değiştirilmeden, manevraya tabi tutulmadan kesintisiz bir şekilde
giden treni,
ç) Elektronik yol yönlendirme
sistemi: En elverişli yola yönlendirerek, yolculuk süresinin, yakıt
tüketiminin, hava kirliliğinin ve gürültünün azaltılmasını, insan
psikolojisinin desteklenmesini ve araç güvenliğinin sağlanmasını hedef alan
yönlendirme sistemini,
d) EİE: Elektrik İşleri Etüt
İdaresi Genel Müdürlüğünü,
e) Kentsel ulaşım planları:
Kentin, mekansal, demografik, topografik, işlevsel,
toplumsal, iktisadi özellikleri ve ihtiyaçlarına göre ulaşım talebini en azda
tutan, sürdürülebilir gelişmeyi sağlayan,
kentin üst ve alt ölçekli planları ile eşgüdümlü olarak hazırlanan ulaşım
planlarını,
f) KGM: Karayolları Genel
Müdürlüğünü,
g) Kombine taşıma: Tüm ulaşım
türlerinin birbirleriyle bağlantılı olarak etkin ve verimli şekilde
kullanılması suretiyle yapılan taşımacılığı,
ğ) LED: Işık yayan diyotu,
h) M1 sınıfı araç: Yolcu
taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş sürücü koltuğuna ilave olarak en
fazla sekiz kişilik oturma yeri olan aracı,
ı) Modlararası taşımacılık
sistemi: Kaynak noktasından varış noktasına kadar taşınacak yolcunun/yükün
ihtiyaç duyacağı; karayolu, raylı sistemler, deniz ulaşım alternatifleri,
havayolu vesaire ulaşım türlerinin ihtiyaç duyulan noktalarda tesisi ile oluşan
ulaşım sistemini,
i) Satıcı: Kamu kurum ve
kuruluşları da dahil olmak üzere nihai kullanıcıya mal
ve hizmet sunan, toptancı/perakendeci veya bu Yönetmelik kapsamına giren
ürünleri satan, kiralayan, taksitli satışa sunan, promosyoncu veya nihai
kullanıcıya tedarik eden gerçek veya tüzel kişiyi,
j) Satış noktası: Potansiyel
müşterilere satış veya kiralamak amacıyla yeni binek otomobillerinin
sergilendiği veya sunulduğu mekan, bina, ticari sergi,
fuar ve panayır gibi yerleri,
k) Seyahat
talep yönetimi: Yolcuların veya yüklerin seyahat taleplerini ve davranışlarını
mevcut ulaşım alt yapı veya sistemini daha etkin ve verimli kullanabilecek
şekilde düzenlemek, birim zamanında başlangıç noktasından varış noktasına
seyahat edecek yolcu ve taşınacak yüklerin yüksek kapasiteli, ekonomik ve hızlı
taşıma türleri ve yüksek doluluk oranları ile seyahat etmesini sağlayacak
şekilde düzenlemeyi,
l) Sinyalizasyon sistemleri:
Trafik akımı içerisindeki sürücü, taşıt, yaya ve bisikletli hareketlerini
düzenleyen ışıklı ve sesli sistemleri,
m) TCDD: Türkiye Cumhuriyeti
Devlet Demir Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğünü,
n) Trafik yönetimi: Mühendislik, eğitim, yasal
gereklilik, çevre ve enerji faktörlerinin bir arada ele alındığı sürdürülebilir
ve enerji verimli ulaşım önlemlerini içeren yönetimi,
o) TSE :
Türk Standartları Enstitüsünü,
ö) Üretici:
Bir ürünü üreten, imal eden, tadil eden
veya ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle
kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişiliği; üreticinin Türkiye
dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciyi veya
ithalatçıyı; ayrıca ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürün
güvenliğine ilişkin özellikleri etkileyen gerçek veya tüzel kişiliği,
p) Yeşil dalga sistemi:
Sinyalize kavşaklar arasında belirlenmiş bir hızla gidilmesi halinde kırmızı
ışığa takılmadan seyahat etme imkanı veren sistemi,
ifade
eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Uygulamalar
Tedbir
Madde 4 - (1) Bakanlık; blok tren
uygulaması ve elektrikli işletmecilik uygulaması ile ilgili tedbirleri alır.
(2) İçişleri Bakanlığı; kent
merkezlerinde araç kullanımını azaltıcı uygulamaları, taksi uygulamalarını ve
otoparkların oluşturulması ile ilgili tedbirleri alır.
(3) Bakanlık ve İçişleri
Bakanlığı; yön levhaları, elektronik yol yönlendirme sistemi, seyahat talep yönetimi,
trafik yönetimi, modlararası taşımacılık, kentsel ulaşım planları, toplu
taşıma, akaryakıt tüketiminin izlenmesi ve trafik sinyalizasyon sistemleri
hakkında ilgili tedbirleri alır.
Blok tren
uygulaması
Madde 5 - (1) Yük taşımacılığında yük
trenlerinin blok tren şeklinde çalıştırılmasına öncelik verilir.
Elektrikli
işletmecilik uygulaması
Madde 6 - (1) Raylı ulaşımda enerji
tüketimini asgari seviyeye düşürmek için elektrikli işletmeciliğe öncelik
verilir.
Yön
levhaları, elektronik yol yönlendirme sistemi, seyahat talep yönetimi, trafik
yönetimi, modlararası taşımacılık
Madde 7 - (1) Ulaşımda etkinlik,
verimlilik ve sürücülere kolaylık sağlamak için; seyahat talep yönetimi,
modlararası taşımacılık sistemi, trafik yönetimi, yön levhaları ve elektronik
yol yönlendirme sistemleri ilgili kurum/kuruluşlarca uygulanır. Uygulamalarda
varolan ulusal ve uluslararası standardlara uygunluk aranır.
(2) Kent merkezi girişlerine
yapılacak yönlendirme sistemleri ile yoğun trafik alanlarına girmek yerine
araçların alternatif yollardan ulaşımı sağlanır.
(3) Nüfusu ikiyüzellibin ve
üzerinde olan kentlerde belediyelerce; karayollarında günün koşullarına uygun
merkezi bilgisayar sisteminin kurulması için çalışmalar yapılır. Bu bilgisayar
sistemi ile kavşakların merkezden kumanda edilmesi sağlanır. Kurulacak olan
kamera sistemleri ile yol yoğunluğu izlenir, elektronik yol yönlendirme
sistemleri ve trafik radyosu yoluyla sürücülerin yolun durumuna göre alternatif
güzergahlara yönlendirilmesi sağlanır.
(4) Elektronik hava
tahminleri; yol güzergâhlarına kurulacak cihazlarla sürücülerin önceden
uyarılması ve değişken mesaj sistemi uygulanarak sürücülerin yol trafik
durumuna göre yönlendirilmesi sağlanır.
Kent
merkezlerinde araç kullanımını azaltıcı uygulamalar
Madde 8 - (1) Belediyeler;
a) Yerleşim planlamasında ve
kentsel dönüşüm projelerinde motorlu taşıtların şehir girişinde park
edilebilmesi için otopark kurulmasını sağlar. Bu otoparklara park eden
sürücülerin otoparktan şehir merkezine gidiş ve dönüş güzergâhlarında hizmet
veren toplu taşım araçlarından yararlanması için yöntem geliştirir.
b) Kent merkezlerinde araç kullanımını azaltıcı
uygulamalar yapar.
c) Toplu taşım araç
duraklarında modlararası taşımacılık sisteminin oluşturulmasına öncelik verir.
ç) Doğalgaz dağıtım şebekesi
bulunan şehirlerde toplu taşıma aracı olarak doğalgazlı araçlara öncelik verir.
Taksi
uygulamaları
Madde 9 - (1) Belediyeler; taksilerin
trafikte boş dolaşmalarını, durak dışında beklemelerini engelleyecek telefonlu,
telsizli durak ve merkezi alanlarda taksi cepleri gibi uygulamaları
yaygınlaştırır. Bunun için şehir trafiğine uygun bir şekilde, taksilerin
bekletileceği alanları tespit eder.
Kentsel
ulaşım planları
Madde 10 - (1) Büyükşehir belediyeleri ve
büyükşehir belediyesi sınırları dışındaki belediyelerden nüfusu yüzbinin
üzerinde olanlar ulaşım ana planı hazırlarlar. Bu planlar onbeş yıllık süreler
için yapılır ve her beş yılda bir yenilenir. Şehir planları ile sürdürülebilir
kentsel ulaşım planları birlikte ele alınır.
(2) Kentsel ulaşım planlaması
sırasında ilgili kurum/kuruluşların görüşleri alınarak, çevre otoyolları ve
raylı sistem çalışmalarına öncelik veren, yerleşim alanlarının yer seçimi ve bu
alanların birbiri ile olan ulaşımlarını sağlayan üst ölçekli planlar yapılır.
(3) Kent içinde yetersiz
kalan yollarda sıkışan trafiği rahatlatmak üzere; yol genişletmesi, kavşak
düzenlemesi ve otopark kurulması gibi önlemler alınır.
(4) Yeni açılan yolların
çevre otoyollarına bağlantısı KGM'nin uygun görüşü alınarak yapılır.
(5) Kentsel ulaşım planları
yapılırken toplu taşımayı teşvik etmek amacıyla raylı sistem yatırımı
artırılır.
(6) Kent ulaşımında enerji
verimliliğinin artırılması ve yakıt tüketiminin düşürülmesi için trafiğin
güvenli ve akıcı olması sağlanır.
(7) Belediyeler; kent içi
ulaşım güzergâhlarının belirlenmesinde trafik akışındaki yakıt sarfiyatını
öncelikle göz önünde bulundurur. Topografik yapısı uygun güzergahlara
bisiklet yolları ve bisiklet park alanları yapar.
Trafik sinyalizasyon
sistemleri
Madde 11 - (1) Şehir içi ve
şehirlerarası karayolları üzerinde trafik akımını düzenlemek ve trafik
güvenliğini artırmak, mevcut/ planlanan karayolu ve karayolu elemanlarının
kapasitesini maksimum düzeylerde kullanabilmek için oluşturulacak sinyalizasyon
sistemleri KGM tarafından belirlenmiş/belirlenecek kriter,
usul ve teknik esaslara uygun olarak gerçekleştirilir. Trafik sinyalizasyon
sistemlerinde sistemlerinin gerekliliği, faz hesaplamaları ile diğer teknik
hususlar, kullanılacak malzemeler TSE belgesini haiz ve Karayolları Teknik
Şartnamesinde belirlenmiş/belirlenecek şartlara uygun şekilde tesis edilir.
(2) Ulaşımda trafik akışını
düzenlemek ve enerji tüketimini asgari seviyeye düşürmek için kullanılan
sinyalizasyon sistemlerinde LED li sinyalizasyon sistemlerine öncelik verilir.
(3) Sinyalizasyon
Sistemlerinde kullanılan malzemelerde; Trafik Sinyal
Denetleyicileri-Fonksiyonel Güvenlik Kuralları için TS EN 12675, Trafik Kontrol
Donanımı-Sinyal Lambaları için TS EN 12368 ve Karayolu Trafik Sinyal Sistemleri
için TS HD 638 S 1 standartlarında belirtilen şartlar aranır.
(4) Şehir içindeki
kavşaklarda trafik akışını kolaylaştırmak için birbiri ardına gelen sinyalize
kavşaklara Yeşil Dalga Sistemi uygulanır.
Tüketicinin
bilgilendirilmesi
Madde 12 - (1) Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı; tüketicilerin bilinçli seçim yapabilmesine imkan
vermek için, piyasada satışa veya kiraya sunulan yeni binek otomobillerinin CO2
emisyonu ve yakıt ekonomisi konusunda tüketicilerin bilgi edinmesini sağlar.
(2) Ml sınıfı yeni binek otomobillerin yakıt
ekonomisi ve CO2 emisyon değerlerini
gösteren etiket, kılavuz, poster/gösterim, promosyon literatürü ve
materyallerin düzenlenmesinde 28/12/2005 tarihli ve 25330 sayılı Resmî
Gazete'de yayımlanan Yeni Binek Otomobillerin Yakıt Ekonomisi ve CO2
Emisyonu Konusunda Tüketicilerin Bilgilendirilmesine İlişkin Yönetmelikte
belirtilen hususlar esas alınır.
Otoparkların
oluşturulması
Madde 13 - (1) İl ve İlçe Trafik
Komisyonunca kent trafiğine uygun bir şekilde, otopark olabilecek alanlar
tespit edilir, bu alanların verimlilik ilkesi çerçevesinde otopark olarak
işletilmesi sağlanır.
Sürücülerin
bilgilendirilmesi
Madde 14 - (1) Sürücü belgesi verilmesi
ile ilgili kurslarda ekonomik sürüş tekniği ve çevre konularına yer verilir.
Tüzel
kişilerce verilecek ekonomik sürüş teknikleri ile ilgili
eğitim
Madde 15 - (1) Taşımacılık
faaliyetlerinde bulunan tüzel kişiler, sürücülerine işe alındıklarında ve her beş yılda bir defa olmak üzere ekonomik sürüş
teknikleri ile ilgili eğitim verilmesini sağlar.
Toplu taşıma
Madde 16 - (1) Belediyelerce toplu
taşıma araçlarının talep edilebilirliği ve yolcu kapasitesini artırıcı gerekli
tedbirler alınır. Nüfusu ikiyüzellibin’in üzerindeki belediyelerce kent içi
toplu taşımaya yönelik aşağıdaki uygulamalar yapılır.
a) Raylı sistemler azami
doluluğu sağlanacak şekilde işletilir. Bu kapsamda; sefer sıklığı yolcu talebi
dikkate alınarak yapılır, tek bilet sistemi yaygınlaştırılır.
b) Toplu taşıma araçları için
ayrılmış şerit ve yol uygulamaları yaygınlaştırılır.
c) Hizmet kalitesi yüksek ve
çevre dostu toplu taşıma araçlarının kullanımına öncelik verilir.
ç) Toplu taşıma araçlarında
ve duraklarda; hareket saatleri, güzergâhlar ve benzeri bilgilendirme panoları
bulundurulur.
Akaryakıt
tüketiminin izlenmesi
Madde 17 - (1) Karayolu ulaşımı için
Emniyet Genel Müdürlüğü araç tescil belgesi bilgilerinden motor gücü, yakıt
tipi, araç kategorisi ve model yılı verilerini, TCDD araç-km, yolcu-km ve
ton-km bilgilerini, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ise yakıt tiplerine göre
aylık bazda yıllık toplam yakıt satış bilgilerini her
yılın Mart ayında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
(2) Belediyeler; taksi, özel halk otobüsü,
belediye otobüsü, dolmuş, metro, hafif raylı sistem,
tramvay ve deniz yolu araç sayılarını, taşınan yıllık yolcu sayısını, yolcu-km,
araç-km verilerini, raylı sistemlerin ve karayolları sinyalizasyon
sistemlerinin işletilmesi için kullanılan yıllık elektrik miktarını her yılın
Mart ayında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
(3) Şehirlerarasında çalışan
otobüs şirketleri; otobüs sayısını,
yıllık yakıt tüketimi bilgilerini, yılda taşınan yolcu sayısını,
yolcu-km bilgilerini, nakliye şirketleri; araç sayısını, yıllık yakıt tüketimi bilgilerini, yılda
taşınan yükü, ton-km bilgilerini toplar ve her yıl Mart ayında Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Geçici ve Son
Hükümler
Kentsel
ulaşım planları
Geçici Madde
1 - (1) 10
uncu maddedeki kentsel ulaşım planları bu Yönetmeliğin yayımından itibaren üç
yıl içerisinde ilgili belediyelerce hazırlanır.
Yürürlük
Madde 18 - (1) Bu Yönetmelik yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 19 - (1) Bu Yönetmelik
hükümlerini Ulaştırma Bakanı yürütür.