NÜKLEER GÜÇ SANTRALİ SAHALARINA
İLİŞKİN YÖNETMELİK
Bu Yönetmelik, 21 Mart 2009 tarih ve 27176 sayılı
Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde
1 - (1) Bu
Yönetmeliğin amacı, bir sahada nükleer güç santrali kurulabilmesi için nükleer
güvenliğe ilişkin olarak uyulması gereken esasların belirlenmesidir.
Kapsam
Madde
2 - (1) Bu
Yönetmelik hükümleri nükleer güç santrali kurulması öngörülen sahalara ve bu
sahalardaki ayrıntılı yer etütlerine uygulanır.
Dayanak
Madde
3 - (1) Bu
Yönetmelik 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine
dayanarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde
4 - (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) DEBK: Düşünülebilen en
büyük kazayı,
b) Düşünülebilen en büyük
kaza: Bir nükleer güç santrali için tasarıma esas kazaların ötesinde olup
gerçekleşebileceğine ihtimal verilen ve radyolojik sonuçları en büyük olan kaza
senaryosunu,
c) Kurum: Türkiye Atom
Enerjisi Kurumunu,
ç) Meteorolojik yıl:
Farklı meteorolojik parametreler için ayrı ayrı
tanımlanan ve başlangıç zamanının parametre değerinin maksimum veya minimum
olmadığı bir zaman olarak belirlendiği yıllık dönemi,
d) S1: Santralin ömrü
boyunca sahada olması beklenen ve santralin normal işletmeyi sürdürebileceği en
yüksek deprem yer hareketi düzeyini,
e) S2: Doğrudan güvenlik
sınırları ile ilgili olan ve sahayı etkileyebilecek en yüksek deprem
potansiyeline karşılık gelen deprem yer hareketi düzeyini,
f) Saha: Santrali
fiziksel engellerle çevreleyen, sadece kontrollu
giriş-çıkış yapılabilen ve üzerinde santral sahibinin yetkisi olan alanı,
g) Santral: Nükleer güç
santralini,
ğ) Tasarıma esas dış
olay: Santral tasarımında dikkate alınacak doğal ve insan kaynaklı dış
olayları,
h) TEDO: Tasarıma esas
dış olayı,
ı) Yer: Nükleer güç
santrali kurulması planlanan saha ile bu sahanın önemli bir olaya veya belirli
bir olayın etkilerine ilişkin tüm özellikleri içerebilecek genişlikteki
çevresini
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Uygunluk
Değerlendirmesi
Ana
Hususlar
Madde
5 - (1) Bir
yerin nükleer güç santral sahası olarak uygunluğunun değerlendirilmesinde
aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Önerilen yerde meydana
gelebilecek doğal ve insan kaynaklı dış olayların etkileri.
b) Santralden
salınabilecek radyoaktif maddelerin bireylere veya çevreye taşınımını
etkileyebilecek saha ve yer karakteristikleri.
c) Acil durum
önlemlerinin uygulanabilirliğini etkileyebilecek nüfus yoğunluğu ve dağılımına
ilişkin bilgiler ile diğer yer karakteristikleri.
(2) Eğer bu üç hususa ilişkin olarak yer değerlendirmesi
sırasında belirlenen zaafiyetlerin tasarım
özellikleri, korunma önlemleri veya idari prosedürler
ile giderilebileceği gösterilemiyorsa, sahanın uygun olmadığına karar verilir.
Genel
İlkeler
Madde
6 - (1)
Nükleer güç santralinin güvenliğini etkileyebilecek tüm yer karakteristikleri
ile santrale ait işletme durumları ve kaza koşullarının olası radyolojik
etkilerine maruz kalabilecek bölgenin doğal çevre karakteristikleri araştırılır
ve değerlendirilir. Bu karakteristiklerin hepsi santralin tüm ömrü boyunca
izlenir.
(2)
Yer araştırmaları ve değerlendirmelerinin Kurumun ilgili gerek ve kriterlerini sağlayacak şekilde yürütülmesinin temini ile
etkinliğinin ve yeterliliğinin kontrolu için bir
kalite yönetim programı oluşturulur ve uygulanır.
Dış Olaylar
Madde
7 - (1)
Önerilen nükleer santral yeri, doğal ve insan kaynaklı dış olaylar kapsamında
güvenlik açısından önemli olabilecek bütün yer karakteristiklerini ortaya
koyacak ayrıntıda araştırılır.
(2)
Saha ve çevresindeki olası tüm doğal olaylar ile insan kaynaklı olay ve
faaliyetler belirlenir ve santralin güvenli işletimi açısından değerlendirilir.
Bu değerlendirme sonucunda, doğal veya insan kaynaklı dış olaylar arasından
önemli olanlar belirlenir. Değerlendirme sırasında, mümkünse, santralin tüm
ömrünü kapsayan bir zaman süresi için tahmin edilebilir değişimler de gözönüne alınır.
(3)
Önemli doğal olaylar ile insan kaynaklı olay ve faaliyetlerin meydana gelmesi,
sıklığı ve şiddetine ilişkin, tarih öncesi, tarihsel veya ölçüm aletleriyle
kaydedilmiş tüm bilgi ve kayıtlar derlenir ve bu bilgiler güvenilirlik,
kesinlik ve bütünlük açısından analiz edilir.
(4)
Santralin tasarımında dikkate alınacak önemli dış olaylarla bağlantılı
tehlikeler belirlenir, bu tehlikelerin türetilmesinde, tehlikelerin diğer çevre
koşullarıyla kombinasyonunun etkileri de dikkate
alınır.
(5)
Önemli dış olaylar ile ilgili tehlikeler belirlenirken, uygulanabilir olasılık metodolojilerine özel önem verilerek uygun metodlar seçilir. Bu metodların
güncellikleri ve incelenen yerin karakteristikleri ile uyumlu olduğu
doğrulanır. Seçilen metodun uygulanacağı bölgenin genişliği incelenen olayın
karakteristiklerinin belirlenebilmesi açısından anlam ifade edebilecek tüm
alanları ve özellikleri içerecek yeterli büyüklükte olmalıdır.
(6)
Tehlikelerin belirlenmesinde yere özgü veriler kullanılır. Sadece verilerin
elde edilemez olduğu durumlarda, önerilen yer ile yeterince ilişkili diğer
bölge verileri veya uygun ve kabul edilebilir simülasyon
teknikleri kullanılır. Benzer bölgelerden veya simülasyon
tekniklerinden elde edilen veriler yere özgü verilerin çoğaltılmasında da
kullanılır.
(7)
Önemli bir dış olay veya neden olacağı olaylar kombinasyonu
için nükleer güç santrali ile ilişkili tehlikeler, santralin tasarımında
kullanılabilecek, tehlikeyi tanımlayan uygun parametreler cinsinden ifade
edilir.
Santralin
Bölgedeki Potansiyel Etkileri
Madde
8 - (1) Yer
değerlendirilmesinde, santralin normal işletme koşulları dikkate alınarak
santralden potansiyel radyoaktif salımlara ilişkin
uygun tahminler yapılır ve santralin bölge üzerindeki potansiyel etkileri
incelenir. Bu tahminler ve sonuçları tesisin tasarımı incelenirken teyit
edilir.
(2)
Nükleer güç santralinden salınabilecek radyoaktif maddelerin halka ve çevreye
ulaşabileceği doğrudan veya dolaylı yollar tanımlanır ve değerlendirilir.
Değerlendirmede biyosferin radyonüklidleri biriktirme
ve taşıma işlevi gibi özgün çevresel ve yer karakteristikleri dikkate alınır.
(3)
Saha ve tasarımın uygunluğu için, normal işletme sırasındaki radyoaktif
salımlar vasıtasıyla halktan en yüksek doza maruz kalma potansiyeli olan
kişilerin maruz kalacağı dozların radyasyondan korunmaya ilişkin mevzuatta
belirlenen doz sınırlarını aşmadığı ve bu mevzuat gereklerinin
karşılanabileceği gösterilir. Aksi takdirde, önerilen santral için sahanın
uygun olmadığına karar verilir.
Acil
Durum Planlama Bölgesi
Madde
9 - (1) Acil
durum planlama bölgesi, sınırında bulunan bir kişinin DEBK durumunda iki gün
içerisinde etkin doz olarak 10 mSv’ten, tiroit dozu olarak da 100 mGy’den
fazla doz almayacağı bölge olarak belirlenir. Sahada birden çok ünite kurulması
öngörüldüğü durumda her bir ünite için belirlenmiş acil durum planlama
bölgelerini kapsayacak şekilde, santral için tek bir acil durum planlama
bölgesi belirlenir.
Acil
durum Önlemlerinin Uygulanabilirliği
Madde
10 - (1) Önerilen nükleer güç santrali yerinde acil
durum planlama bölgesi içinde DEBK sırasında acil durum önlemlerinin
uygulanabilirliğini engelleyen veya radyoaktif maddelerin belli bir bölgede
yoğunlaşmasına neden olan saha özellikleri bulunmamalı ve tipi, sis ve enverziyon gibi doğal olaylara sıklıkla rastlanmamalıdır.
Acil durum planlama bölgesi içinde, mümkünse, santralin ömrü boyunca nüfustaki
değişikliklere ilişkin öngörüler çerçevesinde acil durum önlemlerinin
uygulanabilirliği gösterilir. Aksi takdirde, önerilen santral için sahanın
uygun olmadığına karar verilir.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Tasarıma
Esas Dış Olaylar
Tasarıma
Esas Dış Olay
Madde
11 - (1)
TEDO olarak tanımlanmış tüm olayların ayrıntılı inceleme ve analizleri
yapılarak santral tasarımında esas alınacak parametreler kesin olarak
belirlenir.
(2)
Santral güvenliği açısından TEDO’nun yaratabileceği
risklerin, olayın şiddet ve olasılığının azaltılması, tasarımda mühendislik
güvenlik özelliklerinin kullanılması ve santral yapılarının güçlendirilmesi
gibi mümkün ve makul önlemlerle kabul edilebilir düzeyde olması sağlanamıyorsa
sahanın uygun olmadığına karar verilir.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
İnsan
Kaynaklı Dış Olaylar
İnsan
Kaynaklı Olaylar
Madde
12 - (1)
Önerilen santralin çevresinde bulunan tehlike oluşturma potansiyeline sahip
tesisler ile faaliyetlerden kaynaklanabilecek olaylar belirlenerek değerlendirilir.
Bunların arasından gerçekleşme olasılığı 10-7/yıl veya
daha büyük olan olaylar incelemeye alınır. Etki mesafesi santrale ulaşarak
tesiste radyolojik sonuçlara yol açabilecek olaylara karşı alınması gereken
önlemler ile bunlara ilişkin tasarım parametreleri belirlenir.
Dikkate
Alınması Gereken Tesis ve Faaliyetler
Madde
13 - (1)
Öncelikle, önerilen santral sahasının içerisi de dahil
olmak üzere önerilen santralden 10 km’lik mesafe
içerisinde yer alan ve tehlike oluşturma potansiyeline sahip tüm tesis ve
faaliyetler belirlenir. Bundan daha uzak mesafedeki tesis ve faaliyetlerden,
önerilen santralin güvenliği açısından önem taşıyabilecek olanlar da bu listeye
dâhil edilir.
(2) Tehlike oluşturma potansiyeline sahip tesis ve faaliyetler
belirlenirken kimyasal tesisler, rafineriler, maden ve taşocağı işletmeleri,
askeri tesisler, askeri tatbikatlar, hava, kara ve su taşımacılığı, liman,
rıhtım, havaalanları gibi taşıma tesisleri, petrol ve gaz boru hatları, sondaj
tesisleri, petrol kuyuları, gaz depolama tesisleri, elektromanyetik girişim ve Eddy akımları oluşturan tesisler, aynı sahadaki diğer
üniteler ile üretilen, depolanan veya taşınan ürünleri veya malzemeleri
santralin güvenliği açısından tehlike oluşturabilecek benzeri diğer tesis veya
faaliyetler dikkate alınır.
(3)
Mevcut tesislerin ve faaliyetlerin genişletilmesi veya yeni tesislerin
kurulması ve yeni faaliyetlerin ortaya çıkması gibi ileriye dönük tahmin
edilebilir önemli gelişmeler de ayrıca gözönüne
alınır.
(4)
Belirlenen tesis veya faaliyetin konumu, mesafesi ve özellikleri gibi bilgiler
ile içerdiği tehlikenin kaynağını oluşturan ürün, malzeme, ekipman
veya sistemlere ilişkin gerekli tüm bilgiler toplanır.
İnsan
Kaynaklı Olay Kategorileri
Madde
14 - (1)
Belirlenen tesis veya faaliyetler ile içerdiği tehlikenin kaynağına ilişkin
gerekli tüm bilgiler derlenerek, tesis veya faaliyete ilişkin olarak meydana
gelebilecek tehlikeli olaylar, bunların yaratabileceği olası tehlikeler ve
santrale etkileri belirlenir. Belirleme esnasında aşağıdaki olay kategorileri gözönüne alınır:
a) Patlamalar: Güçlü
patlayıcılar, cephaneler, kimyasallar veya sıvı ve gaz yakıtlar gibi patlayıcı
malzemelerin üretildiği, depolandığı, kullanıldığı veya taşındığı tesis ve
faaliyetler için patlama kazaları dikkate alınır. Patlamanın hava basınç
dalgası etkisinin yanı sıra, yer sarsıntısı yaratma, zemin kayması veya
çökmesine yol açma ile tehlikeli duman, gaz ve toz bulutları oluşturma etkileri
de dikkate alınır.
b) Yanıcı gaz
bulutlarının oluşması sonrası gecikmiş ateşlenme: İçerdiği maddeler nedeniyle
sıvı veya gaz yanıcıların herhangi bir nedenle salımı olasılığı olan tesis ve
faaliyetler için yanıcı gaz bulutlarının oluşması dikkate alınır. Değerlendirme
sırasında, ani bir patlamanın oluşmadığı varsayılarak en kötü meteorolojik
koşullar altında santrale ulaşabilecek gaz bulutunun büyüklüğü ve gaz konsantrasyonları belirlenir. Bulutun santrale doğru hareket
edeceği ve santrale ulaşarak santral içi veya dışında yanacağı veya patlayacağı
varsayılır.
c) Zehirli
ve boğucu kimyasallar ile radyoaktif maddelerin yayılması: Nükleer güç santrali
sahası içinde yer alan depolama tesisleri ile yakındaki sabit veya hareketli
kaynaklardan klor gibi zehirli veya boğucu özelliğe sahip kimyasalların
doğrudan yayılmasını içeren olaylar ve radyoaktif maddelerin salımına neden olabilecek aynı sahada kurulu diğer
ünitelerdeki kazalar dikkate alınır. Kontrol odasında kalınabilirliğin
değerlendirilebilmesi için, çeşitli meteorolojik koşulları dikkate alan bir konsantrasyon dağılımı belirlenir.
ç) Yangınlar: Yakındaki
endüstriyel, kimyasal ve depolama tesislerinde, petrol ve gaz boru hatlarında
çıkan yangınlar, çalı ve orman yangınları ile taşımacılık kazaları nedeniyle
oluşan yangınların yüksek ısı akılarına ve yanıcı olmayan gaz veya kimyasalları
taşıyan bulutların oluşmasına yol açabileceği varsayılır. Bu yangınların diğer
yangınları da başlatabileceği göz önüne alınır. Kontrol odasında
kalınabilirliğin ve çevresel koşullardan etkilenebilecek güvenlikle ilgili
ekipmanların işletilebilirliğinin değerlendirilebilmesi için, çeşitli
meteorolojik koşulları dikkate alan bir yanıcı olmayan madde konsantrasyon
dağılımı belirlenir.
d) Nükleer güç
santralinin su alma yapılarına çarpmalar: Yakınında su
yoluyla taşımacılığın yapıldığı santral sahaları için, farklı büyüklük
ve tipte taşıma araçlarının herhangi bir nedenle santralin su alma yapılarına
çarpması durumu gözönüne alınır. Çarpma sırasında
veya sonrasında oluşabilecek yangın veya patlamalar da dikkate alınır. Olay
sonrası, ek bir soğutma suyu kaynağına ihtiyaç olup olmadığı belirlenir.
e) Nükleer santrale
çarpmalar: Uçak veya füze çarpması gibi doğrudan çarpmaların yanı sıra yüksek
enerjide dönen ekipmanlara sahip tesislerden fırlayan ekipman
parçaları ile yakındaki diğer tesis veya faaliyetler sırasında meydana gelen
patlama gibi bir olay sonucunda sahaya erişebilecek misillerin santralin
güvenlik açısından önemli yapı, sistem ve bileşenlerine zarar verebileceği gözönüne alınır. Çarpmanın doğrudan etkisinin yanısıra, çarpma sırasında veya sonrasında oluşabilecek
yangın veya patlamalar da dikkate alınır. Saha içine uçak çarpma olasılığı
belirlenirken bölgedeki askeri ve sivil hava trafiği ve havaalanlarına
iniş-kalkış sırasında oluşabilecek çarpmalar dikkate alınır.
f) Sıvı veya katı
maddelerin yayılması: Aşındırıcı, dondurucu, tıkayıcı veya pıhtılaştırıcı sıvı
veya katıların tesadüfen yayılması sonrası santralin su alma yapıları ile diğer
önemli sistemlerinin içine girme veya karışma ihtimali dikkate alınır. Olay
nedeniyle santralin soğutma sistemlerinin tıkanıp tıkanmayacağı veya zarar
görüp görmeyeceği belirlenir.
g) Eddy
akımlarının veya elektromanyetik girişimlerin oluşması: Bazı tesislerin Eddy akımları yaratarak santralde topraklama problemine ve
yeraltındaki metal bileşenlerin korozyonuna yol açması veya radyo, televizyon
ve telefon yayın ağları gibi tesislerin normal veya anormal bir durumda
elektromanyetik girişim oluşturarak santralin güvenliği açısından önemli
elektrik ekipmanlarını bozması durumu dikkate alınır.
Tasarıma
Esas İnsan Kaynaklı Dış Olayların Belirlenmesi
Madde
15 - (1) 14
üncü maddede yer alan kategoriler dikkate alınarak saptanan insan kaynaklı dış
olaylar arasından tehlikenin etki mesafesi santrali içerenler insan kaynaklı
potansiyel dış olay olarak belirlenir. İnsan kaynaklı potansiyel dış olayların
analizi yapılarak önerilen santral üzerindeki olası etkileri niteliksel veya
niceliksel olarak tanımlanır ve istatistiksel verilere dayanarak olayın
gerçekleşme olasılığı belirlenir.
(2)
İnsan kaynaklı potansiyel dış olaylardan etkileri radyolojik sonuçlara neden
olabilecek ve gerçekleşme olasılığı 10-7/yıl veya daha
büyük olanlar TEDO kapsamına alınır.
(3)
Olasılıkların doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için yeterli verinin
bulunamadığı durumlarda, gerçekleşme olasılığı 10-7/yıl
değerine yakın hesaplanan, ancak mantıklı nitel tezlerle gerçek olasılığın daha
düşük olacağı gösterilebilen olaylar TEDO kapsamından çıkartılabilir.
(4)
Farklı tesis veya faaliyetlerden kaynaklanabilecek belirli bir tip tehlike için
tek tek gerçekleşme olasılıkları 10-7/yıl
değerinden daha düşük olmakla birlikte, toplam olasılık yeterince büyükse, bu
tip tehlike de TEDO kapsamına alınır.
(5)
Her bir TEDO’nun ayrıntılı inceleme ve analizleri
yapılarak santral tasarımında esas alınacak parametreler ve değerleri kesin
olarak belirlenir.
(6)
Olayların veya sonuçlarının önlenmesi veya hafifletilmesi için, olayın şiddet
ve olasılığının azaltılması, önerilen santrale mühendislik güvenlik
önlemlerinin ilave edilmesi ve santral yapılarının güçlendirilmesi gibi
alınabilecek önlemler belirlenir.
BEŞİNCİ
BÖLÜM
Meteorolojik
Doğal Dış Olaylar
Meteorolojik
Parametrelerin Uç Değerleri
Madde
16 - (1)
Önerilen nükleer güç santrali tasarımında esas alınmak üzere TEDO kapsamında,
bölgedeki rüzgar hızı, yağış miktarı, kar paketi, hava
sıcaklığı ve deniz suyu seviyesi parametrelerinin uç değerleri analizlerle
incelenir.
(2)
Uç değer analizlerine ilişkin toplanan veriler geçmişe yönelik olarak en az 30
yılı kapsar.
(3)
10 metrede ölçülen rüzgâr hızı, yağış miktarı, kar paketi ve hava sıcaklığı
parametrelerinin uç değerleri, her bir parametre için ayrı ayrı
tanımlanan meteorolojik yıl bazında belirlenir.
(4)
Belirsizliklerin de dikkate alındığı uygun istatistiksel analizlerle, her bir
parametre için beklenen en uç değer ile bu değerin tüm tesis ömrü dikkate
alınarak tekrarlanma periyodu ve güven aralığı belirlenir. Tekrarlanma periyodu
veri toplama periyodundan büyük olan verilere istatistiksel analiz yapılırken
uygun bir ekstrapolasyon metodu uygulanır.
(5)
Uç değerlerin türetilmesi deterministik analizlerle
yapılıyorsa, verilerin tutucu değerleri kullanılır ve analizlerde
belirsizlikler dikkate alınır.
(6)
Saha-içi meteoroloji programı ile elde edilen en az 1 yıllık ilgili veriler ile
saha dışı istasyonlardan alınan uzun dönemli veriler arasında uygun korelasyon yapılır ve sonuçlar sahaya uyarlanır.
Meteorolojik
Olaylar
Madde
17 - (1)
Meteorolojik olaylar kapsamında tornado, hortum, yıldırım, kuraklık, buzlanma,
kum fırtınası, dolu, tipi ve çığ gibi bölgede görülebilecek ve santralin
güvenliğini etkileyebilecek olaylar dikkate alınır.
(2)
Bölgede görülme potansiyeli olan olaylar belirlenir ve belirlenen olaylar için
bölgesel ve yerel veriler kullanılarak şiddet, sıklık ve benzeri özelliklerine
ilişkin geçmişe yönelik veriler derlenir. Tornado ve hortum için veriler tesis
merkezli
(3)
Meteorolojik olayların şiddet, sıklık ve benzeri özellikleri değerlendirilerek
tesisin güvenliğini etkileyebilecek potansiyele sahip olan olaylar TEDO
kapsamına alınır.
(4)
TEDO kapsamına alınan olaylara ilişkin olarak, tasarıma esas teşkil edecek
fiziksel parametreler tanımlanır ve belirlenir. Olası durumlar için olayların
santral üzerinde yaratabileceği misil etkileri gibi diğer etkileri de dikkate
alınır.
ALTINCI
BÖLÜM
Hidrolojik
Doğal Dış Olaylar
Taşkın
Madde
18 - (1)
Bölgede taşkına sebep olabilecek olaylar ve taşkının muhtemel etkileri nehir
kıyıları ile deniz, göl, yarı kapalı su havzaları ve körfez kıyılarını kapsayan
kıyılar için ayrı ayrı ele alınır.
(2)
Tasarıma esas dış olay kapsamına giren taşkının belirlenmesi için analizlerde probabilistik veya deterministik,
mümkün olmadığı durumlarda stokastik yöntemler
kullanılır. Analizlerde belirsizlikler hesaba katılır.
(3)
Kıyı bölgelerindeki taşkın analizi için oşinografik,
hidrolojik, meteorolojik, topoğrafik ve sismik
verileri içeren bütün bilgiler toplanır. Toplanan veriler uygun ölçekli
haritalar, grafikler veya tablolar yardımı ile karşılaştırılır, hava ve uydu
fotoğrafları kullanılarak taşkına uğraması muhtemel alanlar saptanır.
(4)
Nehir kıyıları için hidrolojik ve meteorolojik veriler en az 50 yıllık geçmiş
veriyi kapsayacak şekilde derlenir.
(5)
Meteorolojik veya hidrolojik olaylara ek olarak çevrede bulunan baraj gibi su
kontrol yapılarının yıkılması gibi bölgede tek başına taşkına sebep olabilecek
olayların analizlerinin yanısıra birden fazla olayın
bir arada gerçekleşmesi sonucu oluşabilecek taşkının analizi de
gerçekleştirilir.
(6)
Santral sahasını etkileyebilecek tsunami veya sayçe parametreleri deterministik
olarak belirlenir ve sonuçlar, varsa saha etrafındaki kıyı bölgelerini
etkileyen tarihsel tsunami ve sayçe
verileri incelenerek doğrulanır. Uyumsuzluk halinde tutucu yaklaşım kullanılır.
(7)
Dalgaların özellikleri ve kırılma mekanizmaları ile beklenen su yüksekliğinin
genişliği tanımlanır ve güvenlik için önemli olan yapılar üzerindeki
hidrostatik ve hidrodinamik yükler analizlerle belirlenir.
YEDİNCİ
BÖLÜM
Jeolojik
ve Jeoteknik Doğal Dış Olaylar
Jeolojik
Olaylar ve Jeoteknik Tehlikeler
Madde
19 - (1)
Bölgedeki sismolojik ve jeolojik koşullar ile önerilen yerin mühendislik
jeolojisi özellikleri değerlendirilir, tarihsel ve aletsel kayıtlı depremlere
ilişkin bilgiler toplanır ve belgelendirilir.
(2) Bölgesel çalışmalar,
incelenecek alanın büyüklüğünün jeolojik ve tektonik yapıya bağlı olarak
değişebileceği de dikkate alınarak, en az
(3)
Santral sahası için S1 ve S2 yer hareketi düzeylerini belirlemede etkisi
bulunan kendi içinde homojen bir tektonizma ve deprem
potansiyeline sahip sismotektonik bölgeler
tanımlanır. Depremlere ilişkin potansiyel tehlikelerin belirlenebilmesi için, sismotektonik bölgeleme mümkün olan en kapsamlı bilgilere
dayanarak yapılır. Sismotektonik bölgeler arasındaki
sınırlar, tektonik yapı, depremsellik, gerilme dağılımı veya Tersiyer ve
Holosen zamanlarındaki tektonik tarihçe bakımından büyük ayrıcalıklar gösteren
yerler arasından geçirilir. Saha deprem değerlendirmesinde önemi olabilecek tüm
aktif yapılar ve bu yapıların neden olabileceği azami deprem değerleri
belirlenir.
(4)
Bölgenin sismotektonik koşulları, depremselliği, saha
jeolojisi ve zemin özellikleri dikkate alınarak S1 ve S2 düzeyleri belirlenir.
Santral sahasının içinde bulunduğu sismotektonik
bölgede tanımlanan en büyük deprem potansiyelinin doğrudan sahada oluştuğu
kabul edilir. Komşu sismotektonik bölgelerdeki
maksimum deprem potansiyelinin ise bölge sınırının sahaya en yakın yerinde
olduğu kabul edilir. Bu depremlerden sahadaki yer hareketi şiddetini bulmak
için uygun azalım ilişkileri kullanılır.
(5)
S1 ile ilgili ivme değeri S2’nin en az yarısı olarak alınır. S2 için en az
Yüzey
Faylanması
Madde
20 - (1)
Saha için potansiyel yüzey faylanması yeterli ve
ayrıntılı metot ve araştırmalarla değerlendirilir. Birkaç yüz metre uzunluğundaki fayları
belirleyecek ve tanımlayacak düzeyde ayrıntılı etütler yapılır. Kuvaterner formasyonlarının
tanımlanmaları için neotektonik çalışmalara ağırlık
verilir. Karmaşık fayların bulunduğu ve neotektonik hareketin
bilindiği bölgeler ile baraj gölü yüklemesi ve sıvı enjeksiyonundan
dolayı fayların yeniden aktifleşmesinin sözkonusu
olduğu yerlerde yetkin fayların konumlarının tespiti amacıyla mikrodeprem etütleri yapılır.
(2)
Jeolojik, jeofiziksel veya sismolojik bilgiye dayalı olarak aşağıdaki
özelliklerden bir veya daha fazlasını taşıyan faylar yetkin fay olarak
değerlendirilir.
a) Yüzeyde veya yüzeye
yakın bir yerde son 35000 yılda en az bir kez ve son 500 000 yıl içerisinde
birden fazla hareket göstermiş faylar,
b) Makro ölçekte
kaydedilen depremlerle ilişkili olduğu gösterilen faylar,
c) Yukarıdaki a ve b bendlerinde tanımlanan yetkin faylarla yapısal olarak
ilişkili olan ve bunlardaki bir hareket nedeniyle harekete geçebilecek faylar.
(3)
Boyu 300 m’den uzun ve reaktör merkezli
(4)
Güvenilir kanıtlar santral güvenliğini etkileyebilecek yetkin bir faya işaret
ediyor ise bu sahada santral inşasının fizilibilitesi
ve güvenli işletimi yeniden değerlendirilerek gerekirse alternatif saha
araştırılır.
Şev Duraysızlığı
Madde
21 - (1)
Saha ve çevresi santralin güvenliğini etkileyebilecek, heyelan, kaya
düşmeleri/kaymaları, çığ gibi şev duraysızlıklarının
potansiyeli açısından değerlendirilir. Santralin güvenliğini etkileyebilecek
böyle bir potansiyel varsa, muhtemel
tehlikeler sahaya özel yer hareketine ilişkin parametreler kullanılarak
değerlendirilir.
Sahada
Göçükler, Tasman veya Zemin Yükselmesi
Madde
22 - (1)
Bölgenin jeolojik haritaları ve diğer veriler mağara, karstik formasyonlar gibi doğal özellikler ile yeraltı maden
ocakları, su ve petrol kuyuları gibi insan kaynaklı hususlar açısından
incelenir. Saha yüzeyinde göçmeler, tasman veya zemin yükselmesi potansiyeli
değerlendirilir.
(2)
Santralin güvenliğini etkileyebilecek göçük, tasman veya yükselme potansiyeli
olan durumlarda uygulanabilir mühendislik çözümleri bulunamıyorsa sahanın uygun
olmadığına karar verilir. Uygulanabilir mühendislik çözümleri bulunuyorsa,
tehlikelerin saptanması amacıyla yeraltı koşullarının ayrıntılı bir tanımlaması
yapılır.
Zemin
Sıvılaşması
Madde
23 - (1)
Sahaya özel yer hareketi parametreleri kullanılarak önerilen saha zemininde
sıvılaşma potansiyeli analitik metotlar ve kabul edilmiş zemin araştırması
metotları kullanılarak belirlenir. Sıvılaşmaya yatkın zeminler için yeraltısuyu tablasının konumu ve rejimi ile zemin tane boyu
dağılımı incelenir. Standart penetrasyon deneyleri
veya konik penetrasyon deneyleri gibi yerinde
deneyler ile zeminin sıkılığı ve sismik yöntemler ile kayma dalgası hızı
ölçülür. İnceleme ve ölçümler sonucunda kabul edilemez sıvılaşma potansiyeli sözkonusu ise, uygulanabilir mühendislik çözümlerinin
olduğu gösterilmedikçe sahanın uygun olmadığına karar verilir.
Temel
Malzemesinin Davranışı
Madde
24 - (1)
Belirsizlikleri de içerecek şekilde zemin malzemesinin jeoteknik
karakteristikleri araştırılır ve tasarım amaçlarına uygun bir formda saha için
bir zemin profili belirlenir.
(2)
Saha zemininin ayrıntılı olarak tanımlanması amacı ile karotlu
sondajlar yapılır. Sondaj yerleri ve derinlikleri saha koşullarına uygun
olarak, yapıları etkileyecek saha, zemin ve kaya koşullarını ortaya koyan
derinliklerde olmalıdır. Yeraltı koşullarının kesin incelemesini sağlamak üzere
gerektiğinde muayene çukurları veya deneme galerileri açılır. Yeraltı koşullarına
bağlı olarak, temel malzemesinin mekanik özelliklerini belirlemek için değişik
tiplerde yerinde deneyler gerçekleştirilir ve bu deneyler yeraltısuyu
tablası ölçümleri ve yerinde değişik yükleme denemelerini de kapsar. Litolojik
birimlerin düşey ve yanal devamlılığı hakkında bilgi sağlamak amacıyla sismik
kırılma/yansıma çalışmaları yapılır. Kaya ve zemin üzerinde indeks ve sınıflama
deneyleri yapılır. Eğer sondajlar sırasında kohezyonlu zemin örnekleri elde
edilmiş ise tek eksenli basınç dayanımı, konsolidasyon
ve kayma mukavemeti deneyleri yapılır. Statik ve dinamik yükleme altında temel
malzemesinin stabilitesi belirlenir.
(3)
Arazi incelemeleri sırasında yeraltı boşluk zonları,
kabarma/şişme davranışı gösteren zeminler, gaz boşlukları, kristalize kayaçlarda
zayıf zonlar veya süreksizlikler ile duraylı olmayan yeraltı tabakalarından belirlenebilen
potansiyel kayma düzlemleri gibi istenmeyen yeraltı karakteristiklerine dikkat
edilir. Yeraltısuyunun rejimi ve kimyasal
özelliklerinin beton ve temel malzemesi üzerindeki etkileri dikkate alınır.
SEKİZİNCİ
BÖLÜM
Çeşitli
ve Son Hükümler
Yürürlükten
Kaldırılan Yönetmelik
Madde
25 - (1) 25/2/2000 tarihli ve 23975 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Nükleer Güç Tesislerinde Yer Seçimi ile İlgili Genel Güvenlik Kuralları
Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde
26 - (1) Bu
Yönetmelik Resmî Gazete’de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde
27 - (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yürütür.