NÜKLEER ENERJİ SAHASINDA HUKUKÎ MESULİYETE DAİR SÖZLEŞME

Bu Sözleşme, 8 Mayıs 1961 tarih ve 299 sayılı Kanunla onaylanarak,

13 Mayıs 1961 tarih ve 10806 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanmıştır.

Federal Almanya Cumhuriyeti, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Kırallığı, Danimarka Kırallığı, İspanya, Fransız Cumhuriyeti, Yunan Kırallığı, İzlanda Cumhuriyeti, İtalyan Cumhuriyeti, Lüksemburg Grand Düklüğü, Norveç Kırallığı, Danimarka Kırallığı, Portekiz Cumhuriyeti, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Kırallığı, İsveç Kırallığı, İsviçre Konfederasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti:

Avrupa İktisadi İşbirliği Teşkilâtı (Bundan sonra "Teşkilât" olarak geçecektir.) dahilinde teessüs etmiş olan Avrupa Nükleer Enerji Ajansı, üye memleketler arasında nükleer enerji ve hassaten atomik tehlikelere karşı sigorta ve hukukî mesuliyet ile ilgili mevzuatın tekemmül ve ahenkleştirilmesi ile tavzif edilmiş olduğunu düşünerek;

Nükleer enerji istihsalinin geliştirilmesi ve sulhçu gayelerle kullanılmasının nükleer kazalar dolayısı ile geri kalmamasını temin edecek gerekli tedbirleri almakla beraber bu kazalardan mutazarrır olacak şahıslara uygun ve münasip tazminatın ödenmesini arzu ederek;

Millî sahada, bütün lüzumlu gördüğü tamamlayıcı tedbirleri almak ve icabında işbu Sözleşme hükümlerini, Sözleşmenin şümulü haricinde olan diğer nükleer kazalar sebebiyle vukubulacak zararlara tatbik etmek imkânını devletlere bırakarak, muhtelif devletlerde zararları tazmin mevzuunda tatbik edilen esas kaidelerin birleştirilmesi lüzumuna inanarak;

Aşağıdaki hususlarda anlaşmaya varmışlardır.

Madde - 1

a) İşbu Sözleşme mucibince:

1. "Nükleer kaza" tâbirinden maksat, öyle bir hâdise veya aynı menşei haiz öyle bir hâdiseler ailesidir ki, bu hâdise veya hâdiseler silsilesi veya sebep olduğu her türlü hasar radyoaktif evsaftan veya radyoaktif evsafın, nükleer yÂkit yahut radyoaktif mahsüller veya artığın zehirleyici, patlayıcı veya diğer tehlikeli evsafı veya bunlardan her hangi birisi ile birleşmesinden doğar veya onun neticesi olarak ortaya çıkar.

2. "Nükleer tesisat" tâbirinden maksat, her hangi bir nakil vasıtası içinde bulunanlar haricindeki reaktörler, nükleer maddeleri imal eden veya işliyen fabrikalar; nükleer yakıtı izotoplarına ayıran fabrikalar; şualı nükleer yÂkitı tekrar işleme tâbi tutan fabrikalar; nükleer maddelerin nakli ile ilgili depolamalar hariç, bu çeşit maddelerin depolanması için tesisler ve içinde nükleer yakıt veya radyoaktif mahsüller veya artığı gibi Avrupa Nükleer Enerji Ajansı İdare Meclisi (Bundan sonra "İdare Meclisi" olarak geçecektir)’nin zaman zaman kararlaştıracağı maddeler bulunan tesislerdir.

3. "Nükleer yakıtlar" tâbirinden maksat metal, alaşım veya kimyevi bileşim halinde uran-yum (Tâbiî uranyum dâhil), metal, alaşım veya kimyevi bileşim halinde plutonyum ve İdare Meclisinin zaman zaman kararlaştıracağı buna mümasil parçalanabilen diğer maddelerdir.

4. "Radyoaktif mahsuller veya artık" tâbirinden maksat, nükleer yakıtın kullanılması veya istihsali ameliyesi ile ilgili radyasyona tâbi tutularak radyoaktifleştirilmiş veya aslında radyoaktivite ihtiva eden maddelerdir. Fakat, (1) nükleer yakıt veya (2) her hangi bir sınai, ticari, zirai, tıbbi veyahut fennî maksatlarla kullanılan veya kullanılacak bir nükleer tesisin dışındaki radyoizotoplar bu tâbirin dışında kalır.

5. "Nükler maddeler" tâbirinden maksat, nükleer yakıtlar (Tabiî uranyum ve fakirleş-tirilmiş uranyum hariç) ve radyoaktif mahsuller veya artıktır.

6. Bir nükleer tesis ile ilgili olarak "işleten" tâbirinden maksat salâhiyetli resmî makamca o nükleer tesisin işleteni olarak seçilmiş ve tanınmış kimsedir.

b) İdare Meclisi, birtakım nükleer tesisleri, nükleer yakıtları veya nükleer maddeleri, kendi görüşüne göre mevzuubahis tehlikenin vüsatinin darlığı bunu muhik gösteriyorsa, işbu Sözleşmenin tatbik sahası haricinde bırakılabilir.

Madde - 2

İşbu Sözleşme, millî mevzuat başka bir hüküm dermeyan etmedikçe 6 (d)’de gösterilen rücu hakları haricinde Âkid olmıyan Devlet ülkesinde tatbik edilemez.

Madde - 3

Nükleer tesisi işleten işbu Sözleşme ile ilgili olarak, aşağıdaki hallerde mesuldür:

a) Şahsın ölümü veya hayatına karşı zarar ika edilmesi,

b) Aşağıdaki haller haricinde, her hangi bir malın yok edilişi veya zarara mâruz bırakılışı:

1. Bir tesis bölgesi içinde bulunan ve böyle bir tesisle ilgili olarak işletenin elinde tuttuğu, muhafaza veya kontrolu altında bulundurduğu mallar,

2. 4 ncü maddede belirtilen hallerde, nükleer kazanın vukubulduğu anda nükleer malzemeyi taşıyan nakil vasıtaları,

Ancak bunun için bir hasar veya kayıba (Bundan sonra "hasar" olarak geçecektir), nükleer yakıt veya radyoaktif mahsül yahut artıktan, veyahut 4 ncü madde ahkâmı hariç, nükleer maddelerin bu gibi tesislerden taşınmasından doğan nükleer kazaların sebep olduğunun ispat edilmesi icabeder.

Madde - 4

2 nci madde ahkâmına aykırı olmamak şartı ile, nükleer maddelerin taşınmaları ile ilgili depolama da dâhil nükleer maddelerin nakli halinde:

a) İşbu Sözleşme mucibince, bir nükleer kazanın, o tesisin haricinde vukubulduğu ve o tesisten nakledilmiş nükleer maddelerle alâkalı olduğu ispat edildiği takdirde, bir nükleer tesisin işleteni, kaza ile ilgili aşağıdaki şartların bulunması halinde zarardan mesuldür:

1. Bahis konusu nükleer maddelerin, Âkid taraflardan birinin arazisinde bulunan başka bir nükleer tesisin işleteni tarafından teslim alınmasından evvel kaza vukubulursa, veya,

2. Bahis konusu nükleer maddeler, Âkid olmıyan devlet ülkesinde bulunan bir şahsa gönderilmekte olup bu devletin ülkesine getirildikleri nakil vasıtasından boşaltılmasından evvel kaza vukubulursa.

b) İşbu maddenin (a) (1) bendinde bahsi geçen işleten, bahis konusu nükleer maddeleri teslim aldığı andan itibaren, işbu Sözleşme mucibince, bu nükleer maddelerle alâkalı olarak, bilâhara vukubulacak nükleer kazalardan doğacak hasardan mesuldür.

c) İşletenin muvafakati ile nükleer maddeler, Âkid Tarafların ülkeleri haricinden böyle bir tarafın ülkesindeki bir nükleer tesise gönderildiği takdirde, bu tesisin işleteni, işbu Sözleşme mucibince nükleer maddelerin, ülkesinden taşınacakları Âkid olmıyan devlet tarafından vasıtalara yüklenmesinden sonra vukubulacak nükleer kazanın sebep olacağı hasardan mesuldür.

d) İşbu Sözleşme mucibince işletenin, nakliyeciye 10 uncu madde gereğince malî garanti temin eden her hangi bir şahıs veya sigortacı tarafından veya bunlar namına hazırlanan bir belgeyi ibraz etmesi icabeder. Bu belge, işletenin isim ve adresini, garantinin müddetini, tipini ve tutarını ihtiva etmelidir. Belgede kayıtlı olan malûmata, belgeyi hazırlayan veya namlarına belge hazırlananlar tarafından itiraz edilemez. Belge, garantisini temin ettiği nükleer maddeler ile nakliyata ait bilgiyi ve salâhiyetli resmî makamların mevzuubahis şahsın işbu Sözleşmede ifade edilen mânada bir işleten olduğunu tasdik eden beyanını da ihtiva etmelidir.

e) Âkid bir Taraf kendi mevzuat ahkâmına uygun olarak ve 10 uncu maddenin a fıkrası ile talep edilen şartların yerine getirilmesi halinde nakliyeci, kendi talebi ve bu tarafın ülkesinde kurulan nükleer tesisin işletenin muvafakati ile salâhiyetli resmî makam karar verdiği takdirde, bu işleten yerine mesul olmasını işbu Sözleşme gereğince tesbit eder. Böyle bir halde, işbu Sözleşme hükümleri gereğince, nakliyeci nükleer maddelerin taşınması esnasında vukubulan kazalar hususunda mezuatında bu hususta hüküm olan Âkid Tarafın ülkesi üzerindeki nükleer bir tesisin işleteni gibi telâkki olunur.

Madde - 5

a) Bir nükleer kaza ile ilgili nükler yakıt yahut radyoaktif mahsuller veya artık birden ziyade nükleer tesiste bulunmuş olup, hasara sebep olduğu anda bir nükleer tesiste bulunmakta ise, daha önce bunları bulunduran nükleer tesis işletenlerinden hiçbiri hasardan mesul olmazlar. Nükleer kaza ile ilgili nükleer yakıt yahut radyoaktif mahsuller veya artık birden ziyade tesiste bulunmuş olup, hasara sebep olduğu anda bir nükleer tesiste bulunuyor ise, hasar vukuundan önce en son olarak bunları bulunduran nükleer tesisin işleteninden veya son defa onların idaresini üzerine alan işletenden başkası hasardan mesul olmaz.

b) Hasar işbu Sözleşme hükümlerine göre birden ziyade işletene mesuliyet yüklerse bu işletenlerin mesuliyeti aşağıdaki şartlarla müşterek ve birden fazladır: Mesuliyet, nükleer maddelerin nakli sırasında nükleer bir kazanın sebep olduğu bir hasar neticesinde ortaya çıkmış ise, her işletenin mesul olacağı âzami miktar, 7 nci madde hükümlerine göre onlar hakkında tesbit edilecek en yüksek meblâğdır. Hiçbir işleten hiçbir zaman, nükleer kaza hususunda, 7 nci madde ile ona tahmil edilenden daha fazlasını ödemeye mecbur tutulamaz.

Madde - 6

a) Nükleer kazadan doğan hasar sebebiyle tazminat hakkı, sadece işbu Sözleşme mucibince hasardan dolayı mesul olan işletene veyahut 10 uncu madde ile istenen teminatı veren sigortacı veya diğer malî kefillere karşı; millî kanunla doğrudan doğruya bir dâva hakkı tanınıyorsa, sigortacı veya diğer malî kefillere karşı kullanılabilir.

b) Nükleer kazaların sebep olduğu hasardan, bunların haricinde kimse mesul tutulamaz. Fakat bu şart nakil sahasında işbu Sözleşme tarihinde tatbik edilmekte veya imzaya açık olan veya iltihak veya tasdik safhasında bulunan milletlerarası anlaşmaların tatbikatına tesir etmez.

c) Bu maddenin (b) fıkrasında sözü edilen her hangi bir milletlerarası anlaşmaya veya Âkid olmıyan Tarafın mevzuatına göre nükleer kazanın sebep olduğu kazadan mesul olan her hangi bir şahıs, 7 nci maddede tesbit edilen mesuliyet miktarı hudutları dahilinde, işbu Sözleşme hükümlerine göre hasardan mesul olan işletene karşı bir rücu hakkını haizdir.

d) Nükleer bir kaza Âkid olmıyan Devletin ülkesinde vukua gelir veya hasara böyle bir ülkede uğranılırsa esas iş yeri Âkid Taraf Ülkesinde bulunan her hangi bir şahıs veya böyle bir şahsa hizmet eden kimse, 2 nci madde hükümleri olmasa idi mesul olacak işletene karşı, 7 nci maddede gösterilen mesuliyet hudutları dahilinde, böyle bir kaza veya zarar dolayısiyle kendisinin ödemek mecburiyetinde olduğu meblâğ nispetinde rücu hakkına sahiptir.

e) Teşkilât Konseyi, bu maddenin (d) fıkrasında yazılı hükümlerden esas iş yeri Âkid olmıyan bir Devlet ülkesinde bulunan taşıyanların da istifade etmesine karar verebilir. Kararın alınmasında Konsey, Âkid olmıyan böyle bir Devletin nükleer enerji sahasındaki hukukî mesuliyet mevzuunda bu memleketteki cari umumi hükümleri ve bu hükümlerin Âkid Tarafların buyruğundaki veya esas iş yeri kendi ülkelerinde bulunan şahıslara ne nispette tatbik edildiğini gözönünde tutar.

f) İşleten sadece şu hallerde rücu hakkına haizdir.

1. Nükleer kazanın sebep olduğu hasar, kasıttan doğan bir fiil veya ihmal neticesi ise kasıtla hareket eden fail veya ihmal edene karşı,

2. Mukavelede sarahaten belirtildiği takdirde, belirtilen nispet ve şekilde,

3. İşletenin müsaadesini almaksızın nükleer maddelerin nakli esnasında vukubulan bir nükleer kaza hususunda, onun hakkında 7 nci maddenin (b) fıkrasında gösterilenden daha fazla bir meblâğ için 7 nci maddenin (e) fıkrasına göre mesul ise ve mesul olduğu nispette, bu gibi nakil, hayat veya malların kurtarılması veya kurtarılmaya teşebbüs edilmesi veya bu gibi nakliyecinin kontrol edemiyeceği durumlardan neş'et etmesi halleri hariç, nükleer maddelerin taşıyanına karşı.

g) Eğer işleten, bu maddenin (f) fıkrasına göre her hangi bir nispette bir kimseye karşı rücu hakkına sahip ise, bu maddenin (c) ve (d) fıkraları mucibince, o şahıs, işletene karşı, o nispet için rücu hakkını kullanamaz.

h) Millî sağlık sigortası, sosyal sigorta, işçi tazminatı veya iş hastalıkları tazminatı gibi sistemlerdeki hükümler, nükleer kazadan doğan hasar sebebiyle tazminatı da içine alırsa, bu gibi sistemlerdeki lehtarların hakları ve bu gibi sistemler sebebiyle rücu hakları Âkid Tarafın bu gibi sistemlerini kuran kanuna göre hükme bağlanır.

Madde - 7

a) Bir nükleer kazanın sebep olduğu hasar sebebiyle ödenmesi istenen tazminat bedeli, işbu madde mucibince tesbit olunan, âzami mesuliyetten fazla olamaz.

b) Her hangi bir Âkid Tarafın işletenin 10 uncu madde gereğince istenen sigorta veya diğer bir malî garantiyi temin edebilmesi imkânlarını göz önünde tutarak hiçbir halde 5.000.000 hesap ünitesinden aşağı olmamak üzere daha yüksek ve alçak bir meblâğı tesbit edebilmesi şartı ile nükleer kazanın sebep olduğu hasar dolayısıyla işletenin âzami mesuliyeti, işbu Sözleşme tarihinde tâyin edildiği üzere 15.000.000 Avrupa Para Anlaşması hesap ünitesidir. (Bundan sonra "hesap ünitesi" olarak geçecektir). Yukarıda sözü edilen meblâğlar yuvarlak rakamlar olarak millî paraya tahvil olunabilir.

c) Nakliye vasıtasına yapılan hasar işletenin diğer hasarlardan doğan mesuliyetinin 5.000.000 hesap ünitesinin aşağısına düşmesini hiçbir şekilde intaç etmemesi şartı ile Âkid Taraf 3 ncü maddenin (b) fıkrasının 2 nci bendindeki istisnanın tatbikından millî mevzuatı ile sarfınazar edebilir.

d) Bu maddenin (c) fıkrasına göre Âkid Taraf mevzuatındaki hükümler olduğu kadar bu maddenin (b) fıkrası mucibince de bir Âkid Taraf ülkesindeki nükleer tesislerin işletenlerinin mesuliyeti nükleer kaza nerede vukubulursa bulsun bu gibi işletenlerin mesuliyetine tatbik edilir.

e) Bir Âkid Taraf nükleer maddelerin kendi ülkesinden geçişini, âzami mesuliyet haddini transit esnasında vukuu muhtemel kaza tehlikelerine göre kifayetsiz bulduğu takdirde, yabancı işletenin âzami mesuliyet haddinin yükseltilmesi şartına bağlıyabilir. Şu şartla ki, bu şekilde yükseltilen âzami mesuliyet haddi, kendi ülkesinde kurulmuş tesislerin işletenlerinin âzami mesuliyet haddini geçemez.

f) Bu maddenin (e) fıkrasındaki hükümler;

1. Nakliye deniz yolu ile ise, Devletler Hukuku kaideleri mucibince, muhtemel bir the-likeden dolayı sözü edilen Âkid Tarafın limanlarına sığınma hakkı veya kara sularından zararsız geçiş hakkı,

2. Nakliye hava yolu ile ise, bir anlaşma veya Devletler Hukuku mucibince Âkid Tarafın arazisi üzerinden uçma veya yere inme hakkı, mevzuubahis olunduğunda tatbik olunmaz.

g) İşbu Sözleşmeye göre, bir mahkeme tarafından tazminatı mucip bir hâdise sebebiyle hükmedilen faiz ve bedeller, bu Sözleşme maksadına mâtuf bir tazminat olarak mütalâa edilmez ve bu madde mucibince işletenin mesul olduğu meblâğa ilâveten işleten tarafından ödenebilir.

Madde - 8

a) Tazminat hakkı işbu Sözleşme mucibince nükleer kaza tarihinden itibaren 10 sene içinde kullanılmadığı takdirde sukut eder. Hasarın, kaza anında çalınmış, kaybolmuş veya terk edilmiş ve henüz istirdat edilmemiş nükleer yakıt, radyoaktif mahsuller veya artık ile ilgili nükleer kazadan doğmuş olması halinde 10 senelik sukutu hak müddeti çalınma, kaybolma veya terk edilme tarihinden itibaren başlar. Ancak millî mevzuat, işbu maddenin (c) fıkrası hükümleri hariç 10 senelik müddeti geçmemek şartiyle 2 seneden aşağı olmıyacak şekilde mutazarrırın zarar ve mesul işletenden haberdar olduğu veya mâkul surette haberdar olması icabettiği tarihten itibaren bir müruruzaman veya sukutu hak müddeti tesis edebilir.

b) Ancak, 13 ncü maddenin (d) fıkrasının (1) (I) ve (2) nci bentlerinin tatbikının mümkün olduğu hallerde, bu maddenin (a) fıkrasında gösterilen zaman zarfında tazminat hakkı sukut etmez.

1. 17 nci maddede bahsi geçen mahkeme bir hüküm vermezden evvel bu mahkemenin seçebileceği mahkemelerden birinde dâva açılması halinde, mahkeme dâvanın açılmış olduğu mahkemeden başka bir mahkemenin salâhiyetli olduğuna karar verirse, dâvanın salâhiyetli olduğuna karar verilen mahkemede açılması için bir müddet tesbit edebilir. Veya

2. 13 (d) (1) veya (2) nci bendine göre salâhiyetli mahkemenin tesbiti zımnında mahkemeden karar istihsali için bir Âkid Tarafa müracaat vâki olması ve mahkeme tarafından tesbit edilecek zaman zarfında bu tesbitten sonra dâvanın açılması icabeder.

c) Millî mevzuat, 10 senelik müddetin hitamından sonra açılan bir tazminat dâvası hususunda işletenin mesuliyeti teminat altına alınmış ise, 10 seneden daha uzun bir müddet tesis edebilir.

d) Millî mevzuat aksine hüküm vazetmedikçe, bu maddede gösterilen müddet zarfında tazminat dâvası açan nükleer kazanın sebep olduğu hasardan mutazarrır olan şahıs, salâhiyetli mahkemenin nihai kararı almamış olması şartı ile böyle bir müddetin hitamından sonra hasarın ağırlaştığı şekilde iddiasını tadil edebilir.

Madde - 9

Millî mevzuatla aksi gösterilmedikçe işleten, silâhlı çatışma, tecavüz, iç harb, isyan hareketi ve istisnaî karakterde vahim tabiî bir âfet yüzünden doğacak nükleer bir kazanın sebep olduğu hasardan mesul değildir.

Madde - 10

a) İşbu Sözleşme mucibince, mesuliyeti teminat altına almak için işleten, 7 nci maddede gösterilen miktarda ve salâhiyetli resmî makamın tesbit edeceği şekil ve hükümler dahilinde sigorta veya diğer malî garantiler bulundurmak zorundadır.

b) Sigortacı veya diğer malî garanti veren asgari 2 ay evvelinden, salâhiyetli resmî makama yazılı olarak ihbarda bulunmadıkça veya bu sigorta veya diğer malî garanti, nükleer maddelerin taşınması esnasında sözü geçen taşıma ile ilgili olmadıkça bu maddenin (a) fıkrasında gösterilen sigorta veya diğer malî teminatı tâlik veya ilga edemez.

c) Sigorta, reasürans ve diğer malî garanti olarak yatırılan meblâğlar sadece nükleer kazalardan doğan hasarların tazmini gayesi ile çekilebilir.

Madde - 11

İşbu Sözleşmeye göre ödenecek tazminat, sigorta ve reasürans primleri, sigorta, reasürans ve 10 uncu madde mucibince talep edilen diğer malî garanti gibi meblâğlar ve 7 nci maddenin (g) fıkrasında gösterilen hisse ve bedeller Âkid Taraflar para bölgelerinde serbestçe mübadele edilebilir.

Madde - 13

a) 3 ve 6 (a), (c), (d) maddeleri ile ilgili kaza hakkı sadece mesul işletenin ülkesinde nükleer tesis bulundurduğu Âkid Taraf mevzuatına göre salâhiyetli kılınan mahkemelere tanınmıştır.

b) Nükleer kazanın, taşıma sırasında vuku bulması halinde, kaza hakkı bu maddenin (c) fıkrasında gösterilen haller hariç, sadece nükleer, kaza anında nükleer maddelerin bulunduğu ülkedeki Âkid Taraf Mevzuatına göre salâhiyetli kılınan mahkemelerce kullanılır.

c) Eğer nükleer kaza taşıma sırasında Âkid Taraflar ülkesi dışında vukubulursa veya nükleer kaza sırasında nükleer maddelerin nerede bulunduğu tesbit edilemezse veyahut nükleer kaza esnasında nükleer maddeler, birden ziyade Âkid Taraf mevzuatına tâbi bir bölgede bulunuyorsa; dâva sadece, mesul işletenin nükleer tesisatını bulundurduğu Âkid Taraf ülkesinde cari mevzuat tarafından salâhiyetli kılınmış mahkemelerce görülür.

d) Bu maddenin (a) ve (c) fıkralarına istinaden kaza hakkı birden ziyade Âkid Taraf mahkemeleri tarafından kullanılabilirse kaza hakkı,

1. Nükleer kazanın, nükleer maddelerin taşınması sırasında vukubulması halinde;

I. Bu maddenin (c) fıkrasında salâhiyetli kılınmaları şartı ile nükleer kazanın vukuu sırasında nükleer maddeleri taşıyan nakil vasıtasının kayıtlı bulunduğu Âkid Taraf ülkesinde cari mevzuata göre salâhiyetli kılınmış mahkemelerce kullanılır. Veya,

II. Böyle bir mahkeme yoksa alâkadar Âkid Tarafın müracaatı üzerine 17 nci maddede gösterilen mahkemenin mesele ile en yakından alâkadar olduğuna karar verdiği, bu maddenin (c) fıkrasındaki salâhiyetli mahkemelerden biri tarafından kullanılır.

2. Bunun dışındaki hallerde ilgili Âkid Tarafın müracaatı üzerine bahsi geçen mahke-menin mesele ile en yakından alâkalı bulunduğu Âkid Taraf mevzuatının salâhiyetli kıldığı mahkemelerce kullanılır.

e) Bu madde mucibince vicahi veya gıyabi yargılama sonunda salâhiyetli mahkemenin aldığı hükümler mahkemenin tatbik ettiği kanunlar mucibince lâzımülinfaz hale gelince ilgili Âkid Tarafın talep ettiği formaliteler kabul edilir edilmez diğer Âkid Tarafın ülkesinde de yürürlüğe girer. Dâvanın esasları başka her hangi bir muameleye tâbi tutulmaz. Yukarıdaki hükümler ara kararlara tatbik edilmezler.

f) İşbu Sözleşme mucibince Âkid Taraf aleyhine mesul işleten olması sebebiyle bir dâva açıldığında bu Âkid Taraf bu madde ile salâhiyetli kılınan mahkeme huzurunda hiçbir kazai muafiyet iddiası ileri süremez.

Madde - 14

a) İşbu Sözleşme hiçbir milliyet, ikamet veya oturduğu yer farkı gözetmeksizin tatbik edilir.

b) "Millî Hukuk" ve "Millî Mevzuat" tâbirleri nükleer kazadan doğan talepler mevzuunda işbu Sözleşme mucibince kaza hakkını haiz mahkemenin millî hukuk veya millî mevzuatını ifade eder ve bu hukuk ve mevzuat, işbu Sözleşmece bilhassa tanzim edilmiyen esas veya usule mütaallik bütün meselelere tatbik olunur.

c) Bu hukuk ve mevzuat hiçbir milliyet, ikamet veya oturduğu yer farkı gözetmeksizin tatbik edilir.

Madde - 15

a) Her hangi bir Âkid Taraf işbu Sözleşme ile tesbit edilmiş tazminat miktarını artırmak için lüzumlu göreceği her türlü tedbiri alabilir.

b) Hasar için ödenecek tazminat Devlet parasını içine alır ve 7 nci maddede gösterilen 5.000.000’luk hesap ünitesinden fazla olur ise bu meblâğ için işbu Sözleşme hükümlerinden inhiraf eden şartlar tatbik edilebilir.

Madde - 16

İdare Komitesi 1 (a) (2) ve (3) ve 1 (b) maddeleri mucibince alınan kararlar Âkid Tarafları temsil eden üyelerin müşterek muvafakati ile kabul edilir.

Madde - 17

İşbu Sözleşmenin tefsir ve tatbikı dolayısiyle iki veya daha fazla Âkid Taraf arasında doğacak anlaşmazlıklar İdare Komitesince tetkik ve dostane uzlaşmanın mümkün olmadığı hallerde mesele, ilgili bir Âkid Tarafın müracaatı üzerine, nükleer enerji sahasında emniyet kontrolu tesisi hususunda 20 Aralık 1957 tarihli Sözleşme ile vücuda getirilen mahkemeye arz edilir.

Madde - 18

a) İşbu Sözleşme hükümlerinden bir veya daha fazlası için Sözleşmenin tasdikı veya ona iltihaktan önce veya 23 üncü maddeye göre tebliğde bahsedilen ülke veya ülkeler hususunda tebliğden önce hükme kaydı ihtirazi konabilir. Ve bu ihtirazi kayıtlar ancak imza sahipleri tarafından hemen kabul edilirse mümkün olabilir.

b) Böyle bir kabul 24 üncü maddeye göre Teşkilât Genel Sekreteri tarafından kendisine böyle bir ihtirazi kaydın bildirildiği tarihten itibaren 12 aylık bir müddet içinde işbu Sözleşmeyi tasdik etmiyen imza sahibinden talep edilmiyecektir.

c) Bu maddeye göre kabul edilen bu çeşit bir kaydı ihtirazi Teşkilâtın Genel Sekreterine gönderilecek bir tebliğ ile her zaman geri alınabilir.

Madde - 19

a) İşbu Sözleşme tasdik olunacaktır. Tasdik belgeleri Teşkilâtın Genel Sekreterliğine tevdi edilecektir.

b) İşbu Sözleşme en az 5 imzalıyanın tasdik evrakını tevdiinden itibaren meriyete gire-cektir. İşbu Sözleşme bilâhara tasdik eden imzalıyanlar için tasdik belgelerinin tevdiinden itibaren meriyete girecektir.

Madde - 20

a) İşbu Sözleşme tadilleri bütün Âkid Tarafların müşterek muvafakati ile kabul edilir. Bunlar Âkid Tarafların üçte ikisinin tasdik veya teyidi ile mer'iyete girer. Bilâhara tasdik veya teyideden Âkid Taraflardan her biri için tadilât bu tasdik veya teyit tarihinden itibaren mer'iyete girer.

Madde - 21

a) İşbu Sözleşmeyi imzalamamış bulunan Teşkilâta üye göndereceği bir tebliğ ile Söz-leşmeye dâhil olabilir.

b) İşbu Sözleşmeyi imzalıyan diğer bütün hükümetler Teşkilâtın Genel Sekreterliğine gönderecekleri bir tebliğ ile ve bütün Âkid Tarafların ittifakı ile Sözleşmeye iltihak edebilirler. İltihak muvafakat tarihinden itibaren muteberdir.

Madde - 22

a) İşbu Sözleşme yürürlüğe girmesinden itibaren 10 yıl müddet için kabul edilmiştir. Her Âkid Taraf 10 yılın hitamında işbu Sözleşmenin kendisi bakımından tatbikatına 12 ay evvelinden Teşkilâtın Genel Sekreterliğine bildirerek son verebilir.

b) İşbu Sözleşme 10 senelik müddetin hitamından sonra bu maddenin (a) fıkrası mucibin-ce Sözleşmenin tatbikına son vermiyen Âkid Taraf bakımından 5 senelik müddetle ve bilâhara 5 senelik müddetler süresince de bu gibi 5 senelik müddetlerin her hangi birinin hitamında Teşkilâtın Genel Sekreterliğine 12 ay evvelinden bildirilerek Sözleşmeye son vermiyen Âkid Taraflar için devam eder.

c) Bu Sözleşmenin mer'iyete girmesinden itibaren 5 yıl veya Âkid bir Tarafın her hangi bir tarihteki talebi üzerine talep tarihinden itibaren 6 ay içinde Teşkilâtın Genel Sekreterliği bu Sözleşmenin tekrar gözden geçirilmesi için bir konferans tertip edecektir.

Madde - 23

a) İşbu Sözleşme Âkid Tarafların ana vatanlarına tatbik edilir.

b) İşbu Sözleşmenin imzalanması veya tasdikı veya Sözleşmeye iltihak sırasında veya daha sonra Teşkilâtın Genel Sekreterliğine işbu Sözleşmenin milletlerarası münasebetlerinden mesul bulunduğu ülkeler de dâhil olmak üzere ve bu maddenin (a) fıkrası mucibince işbu Sözleşmenin tatbik edilemediği ve tebliğde bahsedilen ülkelerine de tatbik edileceğini her hangi bir imzalıyan veya Âkid Taraf bildirebilir. Böyle bir tebliğname burada mevzuubahis ülke veya ülkeler bakımından Teşkilâtın Genel Sekreterliğine bir sene evvelden bildirilerek geri alınabilir.

c) Âkid bir Tarafın milletlerarası münasebetlerde mesuliyetini taşıdığı ülkeler dâhil işbu Sözleşmenin tatbik edilmediği bütün ülkeler işbu Sözleşme mucibince Âkid olmıyan Devlet ülkesi olarak kabul edilir.

Madde - 24

Teşkilâtın Genel Sekreteri bütün imzalıyan ve Sözleşmeye iltihak eden hükümetlere tasdik, iltihak ve çekilme belgelerini tevdi ile 23 ncü madde mucibince yapılan tebliğleri ve 1 (a) (2), 1 (a) (3) ve 1 (b) bentleri mucibince İdare Komitesinin aldığı kararları bildirir. Genel Sekreter işbu Sözleşmenin mer'iyete giriş tarihini, kabul edilen tadilâtları ve bunların mer'iyete giriş tarihlerini ve 18 nci madde mucibince yapılan kaydı ihtirazileri de bildirir.

Ek: 1

Aşağıdaki ihtirazî kayıtlar işbu Sözleşmenin imzası sırasında kabul edilmiştir.

1. Madde 6 (a): Federal Almanya Cumhuriyeti Hükümeti, Avusturya Cumhuriyeti Hü-kümeti ve Yunan Kırallığı Hükümetinin ihtirazî kaydı.

Millî Kanunla, işletenden başka diğer şahısların işleten tarafından elde edilen himaye kefaleti dâhil bu şahısların mesuliyetleri mevzuunda tamamiyle teminat altına alınmış olmaları şartı ile işletene ilâveten mesul olmakta devam edebilmelerine mütedair haklarını mahfuz tutmuşlardır.

2. Madde 6 (b) ve (c) : Avusturya Cumhuriyeti Hükümeti, Yunan Kırallığı Hükümeti, Norveç Kırallığı Hükümeti ve İsveç Kırallığı Hükümetinin ihtirazî kaydı.

6. Maddenin (b) fıkrasında bahsi geçen milletlerarası anlaşmalardaki hükümlere muadil hükümler ihtiva eden kendi millî mevzuatlarının 6 ncı maddenin (b) ve (c) fıkralarının kastettiği mahiyette milletlerarası anlaşmalar olarak telâkki etmek hakkını mahfuz tutmuşlardır.

3. Madde 7 : Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Kırallığı Hükümeti ihtirazî kaydı.

Atom Enerjisi makamı ve Hükümet dairelerinden başka, Birleşik Kırallık ülkesi üzerinde bulunan nükleer tesislerin işletenleri hakkında 7 (a), (b) ve (c) yi tatbik etmek hakkını mahfuz tutmuşlardır.

I. 7 (a) ve (b) nin tatbiki şu şartla mümkündür: İşbu Sözleşme mucibince böyle bir işletenin mesul olduğu ve Birleşik Kırallık Kanunu ile talep edilen tesisi ile ilgili sigorta veya diğer malî teminatın idamesi için gerekli müddet içinde vukubulan nükleer kazaların sebep olduğu hasar hususunda 14.000.000 hesap ünitelik bir meblâğ bütün tazminatlar için emre âmade olacaktır.

II. 7 (c) maddesine konan kayıt şu şartla tatbik olunur: Yukarıdaki I paragrafında bahsi geçen böyle bir hasar hususunda 5.000.000 hesap ünitesi nakil vasıtalarının hasarından başka hasar için emre âmade bulundurulacaktır; ve

III. 7 (a) ve (b) şu şartla tatbik olunur: Bahsi geçen 14.000.000 hesap ünitelik meblâğı aşan tediyelerde 15 (b) maddesinin tatbikına halel gelmeksizin, munzam tahsisat vermeye müsaade eden hükümlerin Parlementoca kabulüne vabeste bulunacaktır.

4. Madde 19: Federal Almanya Cumhuriyeti Hükümeti, Avusturya Cumhuriyeti Hükümeti ve Yunan Kırallığı Hükümeti ihtirazî kaydı.

İşbu Sözleşmenin tasdikının Devletler Hukukuna göre, işbu Sözleşme hükümleri mucibince nükleer enerji sahasında hukukî mesuliyet hususunda millî mevzuat kabulü şeklinde telâkki olunması hakkını mahfuz tutmuşlardır.

İşbu Sözleşme başka bir Âkid Taraf ülkesinde vukubulan nükleer kazanın sebep olduğu hasar ülkesinde olan bir Âkid Tarafın Devletler Hukukunca haiz olduğu her hangi bir rücu hakkından mahrum edilmesi şeklinde telâkki edilemez.

Yukarıdakileri tasdiken aşağıda imzası bulunan tam salâhiyetli temsilciler işbu Sözleşmeyi imzalamışlardır.

Bin dokuz yüz altmış Temmuzunun yirmi dokuzuncu günü İngiliz, Fransız, Alman, İspanyol, İtalyan ve Holanda dillerinde bir tek nüsha halinde tasdikli suretleri bütün imzalıyanlara dağıtılmak üzere Avrupa İktisadî İşbirliği Teşkilâtının Genel Sekreterliğine tevdi edilecektir.