KARADENİZ’İN KİRLİLİĞE KARŞI KORUNMASI
SÖZLEŞMESİ’NİN
KARADENİZ'DE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN VE
PEYZAJIN KORUNMASI PROTOKOLÜ
30 Haziran 2004 tarih ve 5212 sayılı Kanun’la onaylanması uygun bulunan
bu protokol,
Bakanlar Kurulu’nun 21 Temmuz 2004 tarih ve 2004/7648 sayılı Kararı ile
onaylanmış ve
bu karar, 12 Ağustos 2004 tarih ve 25551 sayılı Resmî Gazete’de
yayınlanmıştır.
Bu Protokolün Âkit Tarafları,
Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı
Korunması Sözleşmesinin (Bükreş Sözleşmesi, 21 Nisan 1992) Âkit Tarafları olarak,
Son yıllarda, Karadeniz'in
fizikokimyasal şartlarında ve biotasında insan
faaliyetleri nedeniyle önemli değişikliklerin ortaya çıktığını kabul ederek,
Biyolojik Çeşitlilik üzerinde
ötrifikasyon (tabakalaşma), aşırı avlanma, kirlenme
ve doğal olmayan türlerin yerleşimi gibi tehditlerin devam etmesinden endişe duyarak,
Biyolojik Çeşitliliğin
korunması ve ekosistem fonksiyonlarının sürdürülmesi ve yenilenmesi açısından
Karadeniz'de kirlilik kontrolünün önemini kabul
ederek,
Bükreş Sözleşmesi'nin 13 üncü
maddesi kapsamında, Karadeniz'in deniz çevresinin kirlenmesini önlemek,
azaltmak ve kontrol etmek için tedbirler alındığında, Âkit Taraflardan
özellikle avlanma ve denizin diğer yasal kullanımları vasıtasıyla deniz
yaşamına ve canlı kaynaklarına zarar vermekten kaçınmaya özel bir önem
vermelerinin gerekli görüldüğünü hatırlatarak,
Karadeniz Deniz Çevresinin
Kara Kökenli Kaynaklardan Kirlenmeye Karşı Korunmasına Dair Protokol, Karadeniz
Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesine Karşı Acil
Durumlarda Yapılacak İşbirliğine Dair Protokol ve Karadeniz Deniz Çevresinin
Boşaltmalar Nedeniyle Kirlenmesinin Önlenmesine İlişkin Protokolün Karadeniz'in
Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi kapsamında yürürlükte olduğunu ayrıca hatırlatarak,
Bütün 6 Karadeniz ülkesinin
Çevre Bakanlarının Nisan 1993 tarihinde ortak bir politika deklarasyonu
imzaladıkları (Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Bakanlar Deklarasyonu, Odesa, 1993), ve bu çerçevede aşağıdaki konularda uzlaşma
sağladıkları hatırlatılarak;
• Biyolojik Çeşitlilik
Sözleşmesi'nin (5 Haziran 1992, Rio De Janerio, Brezilya) ruhuna uygun olarak
Karadeniz'de Biyolojik Çeşitliliğin yeniden kazanılması ve korunması amaçlı
kapsamlı ve koordineli planların geliştirilmesini teşvik etmek,
• Biyolojik Çeşitlilik
Sözleşmesi'nin (5 Haziran 1992, Rio De Janerio, Brezilya) ruhuna uygun olarak
Karadeniz'de Biyolojik Çeşitliliğin yeniden kazanılması ve korunması için uygun
tedbirler almak,
• Denize kıyıdaş
her bir ülkenin kıyı alanlarında 1996 yılından önce doğa koruma alanları tesis
etmek ve geliştirmek,
Karadeniz ülkelerinin tümünün
Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi'ni (5 Haziran, 1992, Rio De Janerio, Brezilya)
imzaladıklarını ve onayladıklarını hatırda
tutarak,
İlave olarak, Âkit tarafların
bazılarının Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip
Sulak Alanlar Sözleşmesi (2 Şubat 1971, Ramsar,
İran); Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası
Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES, 3 Mart 1973, Washington, ABD); Avrupa'nın
Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (19 Eylül 1979, Bern,
İsviçre); Yabani Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunması Sözleşmesi (23 Haziran
1979, Bonn, Almanya); Karadeniz, Akdeniz ve Atlantik Alanına Sınırdaş
Bölgelerde Yaşayan Deniz Memelilerinin Korunması Anlaşması (24 Kasım 1996,
Monako); Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (20 Ekim 2000, Floransa, İtalya), ve Çölleşme
ile Mücadele Sözleşmesi (14 Ekim 1994, Paris) gibi diğer ilgili sözleşmeleri ve
anlaşmaları da imzaladıkları ve onayladıkları hususunu hatırda tutarak,
Karadeniz Hükümetlerinin, 9
Temmuz 1998 tarihinde değiştirilen son haliyle Pan-Avrupa
Biyolojik Çeşitlilik ve Peyzaj Stratejisinin uygulanmasına aktif olarak
katıldıklarına dikkat çekerek,
Karadeniz'in Korunması ve
Rehabilitasyonuna ilişkin Stratejik Eylem Planına (Bölüm B, 31 Ekim 1996) olan
taahhütlerini tekrar teyit ederek,
Karadeniz'de kıyısı olan tüm
ülkeler ile, bunların iş birliği yaptığı Karadeniz havzasındaki ülkelerin ortak
eylemlerinin, Biyolojik ve Peyzaj Çeşitliliğine olan çok yönlü tehditleri ele
alabileceğini kabul ederek,
Karadeniz'in biyolojik ve
peyzaj çeşitliliğini ve bileşenlerini sürdürebilir olarak korumak ve muhafaza
etmek, ve mümkün olması halinde ekolojik sağlığını ve tarihsel, kültürel ve
estetik değerini zenginleştirmek ve yeniden kazanmak için her türlü çabayı
harcamaya kararlı olarak,
Aşağıda belirtilen hususlarda
anlaşmışlardır:
Madde 1
1. Bu Protokolün amacı,
Karadeniz’in ekosistemini iyi bir ekolojik halde ve peyzajını uygun şartlarda
muhafaza etmek, ve biyolojik kaynakları zenginleştirmek için Karadeniz’in
biyolojik ve peyzaj çeşitliliğini korumak, muhafaza etmek ve sürdürülebilir
şekilde yönetmektir.
2. Karadeniz’in Kirlenmeye
Karşı Korunması Sözleşmesi ve bu Sözleşmenin Protokollerinin hükümleri ile
bağlantılı olarak bu Protokol, Karadeniz ülkelerinin doğal, tarihsel, kültürel
ve estetik kaynaklarının ve mirasının bugünkü ve gelecekteki nesiller açısından
korunması, muhafazası ve sürdürülebilir şekilde yönetimi için gerekli çevresel
politikaların, stratejilerin ve tedbirlerin geliştirilmesi, uyumlarının
sağlanması ve yürürlüğe konulması için yasal bir araç olarak işlev görmesini
amaçlamaktadır.
Bu Protokolün amaçları
açısından,
a) Sözleşme, Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (21
Nisan 1992, Bükreş, Romanya),
b) Âkit Taraflar, bu Protokolün Âkit Tarafları,
c) Komisyon, Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Komisyonu,
d) "Biyolojik Çeşitlilik", Biyolojik Çeşitlilik
Sözleşmesinin ikinci maddesinde tanımlandığı üzere türler içindeki, türler
arasındaki ve ekosistemler arasındaki çeşitliliği içeren parçasını teşkil
ettikleri karasal, denizsel ve diğer sucul ekosistemler ve ekolojik kompleksler
dahil her tür kaynaktaki canlı organizmalar arasındaki değişkenliği,
e) Peyzaj, Avrupa Peyzaj Sözleşmesi'nin (20 Ekim 2000, Floransa,
İtalya) 1 inci maddesinin 1 inci bölümünde tanımlandığı üzere, karakteri doğal
ve/veya insan faktörlerinin etkisi ve karşılıklı etkileşimi sonucu oluşan,
insanlar tarafından kavranılan haliyle bir arazi parçası,
f) Peyzaj Çeşitliliği, görünümü zaman içinde doğal ve insan
faktörlerinin ve bunların her ikisinin kombinasyonunun sonucunda ortaya çıkan,
belirli bir süre içerisinde kişi veya toplum ile, topografya olarak tanımlanmış
bir toprak parçası arasında mevcut olan sayısız ilişkinin resmî bağlamda
ifadesi
Anlamına gelmektedir.
Bu Protokolün uygulanacağı
alan, Kelağra ve Dalyan burnunun kuzeyinde kalan
Karadeniz alanı, sular, deniz yatağı, ve tatlı su sınırlarına kadar olan toprak
altı tabakasıdır. Ayrıca şu alanları da içerir:
• Karadeniz havzasının bir
parçası olarak biyolojik çeşitlilik ve peyzajın koruması açısından çok önemli
olan Kırım Denizi,
• Her bir Âkit Tarafın tahsis
ettiği, sulak alanlar dahil kıyı bölgeleri.
1. Âkit Tarafların her biri
aşağıdaki hususları gerçekleştirmek için gerekli tüm tedbirleri alacaktır:
a) Özellikle Ek-I'de belirtilen usule uygun olarak korunan alanların tesis
edilmesi suretiyle özel biyolojik ve peyzaj değerine sahip alanların
sürdürülebilir ve çevreyle uyumlu bir şekilde korunması, muhafaza edilmesi,
geliştirilmesi ve yönetimi;
b) Bu Protokolün kapsadığı
alanlarda bulunan türlerin gelişmeye müsait bir durumda muhafazası ve
habitatların ise rahatsız edilmemesinin temini,
c) Ekonomik öneme sahip
türlerin ve özellikle canlı deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının
sağlanması,
d) Daha önceden yüksek
biyolojik çeşitlilik ve peyzaj değeri olan zarar görmüş alanların yeniden
kazanılması ve rehabilitasyonu,
e) Tabiat, tarih, kültür ve
estetik açılardan yüksek değere sahip olan peyzaj alanlarının iyi duruma
getirilmesi ve bu durumda muhafaza edilmesi.
2. Âkit Taraflar bu
Protokolün geçerli olduğu alandaki biyolojik ve peyzaj çeşitliliğinin
bileşenlerine ait envanteri belirleyecek ve derleyeceklerdir; ve, bu Protokolün
yürürlüğe girmesinden itibaren üç sene içinde bunların muhafazası ve
sürdürülebilir bir şekilde kullanımı için önemli olan bileşenleri
belirleyeceklerdir.
3. Âkit Taraflar bu
Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren tercihen üç sene içinde, Karadeniz'in
Tehdit Altında Olan veya Ekosistem İşlevlerindeki Rolleri veya Bölge için Diğer
Önemleri Nedeniyle Karadeniz için Önemli Türlerin Listesini kabul edeceklerdir.
Bu Liste bu Protokolün Ek-II'sini teşkil edecek, ve
Ek-III kapsamında tanımlanan özel tedbirlere tabi olacaktır.
4. Âkit Taraflar, bu
Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren tercihen üç sene içinde, zarar
görebilir durumda olan veya Karadeniz bölgesi için doğal, tarihsel ve kültürel
mirasının doğal, kültürel veya tarihsel değerini teşkil eden veya Karadeniz
için başka bir önem taşıyan Karadeniz'in önemli peyzaj alanlarının ve
habitatların listesini kabul edeceklerdir.
5. Âkit Taraflar, biyolojik
ve peyzaj çeşitliliğinin muhafazasında ve sürdürülebilir kullanımında doğrudan
veya yetkili uluslararası kurumlar ile işbirliğine girerek, ve bu Sözleşmenin
diğer Protokolleri ile uyum içinde, hareket edeceklerdir.
6. Âkit Taraflar, bu
Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren üç sene içinde, Karadeniz'de
Biyolojik Çeşitliliğin ve Peyzajın Korunması Protokolü için Stratejik Eylem
Planı hazırlayacak ve üzerinde ortak uzlaşmaya varacaklardır. Bu Plan her beş
senede bir gözden geçirilecektir.
7. Âkit Taraflar,
Karadeniz'de Biyolojik Çeşitlilik ve Peyzajın Korunması Protokolü'ne İlişkin
Stratejik Eylem Planı esas alınarak, biyolojik ve peyzaj çeşitliliğinin
korunması, ve denizdeki ve kıyılardaki biyolojik ve peyzaj kaynaklarının
sürdürülebilir şekilde kullanılması için stratejiler, ulusal planlar ve/veya
programlar kabul edecekler ve bunları kendilerinin ulusal sektörel
ve sektörler arası politikaları ile bütünleştireceklerdir.
1. Âkit Taraflar, yabani
bitki ve hayvan türleri içine, bölgenin yerlisi olmayan türlerin veya genetik
olarak değiştirilmiş organizmaların kasti olarak yerleştirilmesini düzenlemek
ve bunların kazaen bölgeye dağılmasını önlemek; ve bu türlerden bu Protokolün
uygulandığı alan içinde ekosistemler, habitatlar veya türler üzerinde zararlı
etkilere sahip olabilecek olanları yasaklamak için tüm uygun tedbirleri
alacaklardır.
2. Âkit Taraflar, daha
önceden bölgeye sızmış olan, Protokolün uygulanacağı alan içindeki
ekosistemler, peyzajlar, yaşama ortamları veya türler üzerinde zararlı etkiler
gösterdiği veya gösterebileceği anlaşılan türlerin tamamen yok edilmesi veya
kabul edilebilir bir seviyeye indirilmesini sağlamak için bütün uygun
tedbirlerin alınmasına gayret edeceklerdir.
Bölgedeki türleri ve bunların yaşama ortamlarını,
korunan alanları ve özellikle hassas deniz alanlarını ve peyzajları önemli
derecede etkileyebilecek olan proje ve faaliyetler hakkında karar alınması ile
ilgili planlama sürecinde, Âkit Taraflar Sözleşmeye ve örneğin, Sınıraşan Boyutta çevresel Etki Değerlendirilmesi
Sözleşmesi (25 Şubat 1991, Espoo, Finlandiya) gibi bu
konudaki uluslararası deneyimlere istinaden bölgesel olarak geliştirilecek ve
üzerinde uzlaşılacak olan kriterlere ve amaçlara
uygun olarak öngörülen proje ve faaliyetlerin toplam etkileri de dahil olmak
üzere olası doğrudan ve dolaylı, kısa ve uzun dönemli etkileri değerlendirecek
ve göz önüne alacaklardır.
Âkit Taraflar, doğal kaynakların sürdürülebilir
kullanımını ve kıyı alanlarında çevre dostu insan faaliyetlerinin teşvik
edilmesini amaçlayan entegre kıyı alanları yönetimi yasal araçlarının
geliştirilmesi ve bu konudaki prensiplerin esas alınması yolu ile, bölgesel ve
ulusal düzeylerde sektörlerarası etkileşimin
başlatılmasını teşvik edeceklerdir.
1. Bu Protokolün uygulanmasında Âkit Taraflar, yerel
toplulukların geleneksel geçim kaynaklarını ve kültürel faaliyetlerini göz
önüne alacaklardır. Gerekli hallerde ve uygun olan yerlerde bu ihtiyaçları
karşılamak üzere, koruma ve muhafaza tedbirlerinden istisnalar sağlayabilirler.
Bu nedenle verilecek olan hiçbir istisna,
a) yüksek estetik değere
sahip peyzajların veya bu Protokol kapsamında koruma altına alınan
ekosistemlerin veya bu ekosistemlerin sürdürülebilirliği için gerekli olan
biyolojik süreçlerin devamlılığını tehlike altına sokmayacaktır.
b) Özellikle tehdit altında
bulunan, göçmen veya endemik bitki ve hayvan popülasyonlarını teşkil eden bireylerin adedinde önemli
miktarlarda azalmalara yol açmayacak, bunların ve özellikle bölgesel öneme haiz
olanların yaşama ortamlarını ve peyzajlarını tahrip etmeyecektir.
c) Karadeniz'in doğal,
kültürel, tarihsel veya estetik öneme sahip mirasını oluşturan peyzajlarda geri
dönüşü olmayan türde bir hasara sebep olmayacaktır.
2. Koruma tedbirlerinde
istisnalar yapan Âkit Taraf, diğer Âkit Tarafları bir ay içinde uygun bir
şekilde bilgilendirecektir.
1. Âkit Taraflar, korunan
alanların, türlerin ve peyzajların önemi hakkında halkı (kamuoyunu)
bilgilendirmeye gayret edecekler ve bu alanların ilanı ve tesisine ve ilgili
yönetmeliklere ilişkin uygun tanıtım imkânı sağlayacaklardır.
2. Âkit Taraflar ayrıca,
çevresel etki değerlendirmeleri dahil söz konusu alanların, türlerin ve
peyzajların korunması için gerekli tedbirler ile ilgili olarak kendi kamuoyları
dahil tüm paydaşların katılımını teşvik etmek için çaba sarf edeceklerdir.
3. Âkit Taraflar, uygun
eğitim ve kamuoyu bilinçlendirme programları ile bu Protokol ve ilgili konuları
hakkında bilgi sunmaya çaba sarf edeceklerdir.
1. Âkit Taraflar,
Karadeniz’de biyolojik ve peyzaj çeşitliliğini korumaya ve muhafaza etmeye
yönelik bilimsel araştırmaların yürütülmesinde işbirliği yapacaklar ve uygun
olan hallerde, ortak bilimsel araştırma projeleri ve programları yürütecekler
ve Sözleşmenin XV inci Maddesinde öngörüldüğü üzere ilgili bilimsel veri ve
bilgi alışverişi yapacaklardır.
2. Komisyonun bağlı birimleri
(Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Danışma Grubu, ve Entegre Kıyı Alanları
Yönetiminde Ortak Metodoloji Geliştirilmesi Danışma Grubu) Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin yetkili ulusal makamları ile işbirliği
içinde, çalışmaları ile ilgili koordinasyonu uygun faaliyet merkezlerine delege
ederek (Batum, Gürcistan, ve Krasnodar,
Rusya Federasyonu), biyolojik ve peyzaj çeşitliliği alanında bilimsel
faaliyetler ile izleme ve değerlendirme çalışmalarından sorumlu olacaklardır.
3. Âkit Taraflar, bu
Protokolün amaçlarının yerine getirilmesi için hükümetler arası kuruluşları,
özel programlar ve projeler hazırlamak ve uygulamak suretiyle Âkit Taraflar
ve/veya Komisyon ile işbirliği yapmaya davet edeceklerdir.
1. Âkit Taraflar,
Karadeniz'in biyolojik ve peyzaj çeşitliliğinin korunması ve muhafazası
konusundaki uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmekten sorumludurlar.
2. Âkit Tarafların her biri,
uluslararası hukuka uygun olarak, kendisine ait egemenlik, egemenlik hakları
veya yargı yetkisini kullanma hakkına sahip olduğu alanlarda, Karadeniz'in
biyolojik ve peyzaj çeşitliliği üzerinde gerçek veya tüzel kişilerin sebep
olduğu zararlar için sorumluluk konusunda kurallar ve düzenlemeler kabul
edeceklerdir.
3. Âkit Taraflar, kendi
egemenlik alanlarında gerçek veya tüzel kişilerce Karadeniz'de biyolojik ve
peyzaj çeşitliliği üzerine kirlenme veya insan faaliyetleri nedeniyle sebep
olunan zararları hızlı bir şekilde ve yeterince ortadan kaldırmayı veya tazmin
ettirmeyi amaçlayan her tür yasal eylemi veya işlemi kendi yasal sistemleri ile
uyumlu olarak kolaylaştıracaklardır.
4. Âkit Taraflar,
Karadeniz'in biyolojik ve peyzaj çeşitliliğinin bir bütün olarak en üst düzeyde
korunmasını ve caydırıcılığı sağlamak için, Karadeniz'in deniz ortamına insan
faaliyetleri ve/veya kirlenme yoluyla sebep olunan zararların sorumluluğu,
değerlendirilmesi ve tazmin edilmesi ile ilgili yasalarını, yönetmeliklerini ve
prosedürlerini geliştirmek ve uyumlaştırmak üzere işbirliği yapacaklardır.
Âkit Tarafların her biri,
kendi ulusal planları, öncelikleri ve programları ile uygunluk içinde, kendi
olanakları çerçevesinde bu Protokolün amaçlarına ulaşmayı hedefleyen
ulusal/bölgesel faaliyetlere mali destek ve teşvik sağlayacaklardır.
1. Komisyon ve Daimi Sekretaryası, bu Protokolün uygulanmasını teşvik edecek,
Âkit Tarafları çalışmaları hakkında bilgilendirecek ve Sözleşmenin XVII, XVIII,
XIX uncu Maddelerinde belirlenen usuller çerçevesinde bu Protokolün
hedeflerinin sağlanmasında gerekli olan tedbirler konusunda tavsiyelerde
bulunacaklardır.
2. Komisyon, yapısı ortak
olarak belirlenecek bir rapor ile ve beş senelik periyotlar halinde, Âkit
Taraflar Toplantısına, Karadeniz'de biyolojik ve peyzaj çeşitliliğinin durumu
ile bunu muhafaza etmek ve yönetmek için alınan tedbirlerin etkinliği konusunda
rapor verecektir.
Bu Protokolün maddeleri ve eklerinde yapılacak
değişikliklerin kabulü, Sözleşmenin XX ve XXI inci maddelerinde tespit edilen
usullere göre gerçekleştirilecektir.
1. Bu Protokoldeki hiçbir şey
veya bu Protokol esas alınarak uyarlanan hiçbir fiil, hiçbir Devletin,
uluslararası hukuka bağlı olarak haklarına ve ilgilerine, özellikle, deniz
alanlarının tabiatı ve kapsamı, deniz alanlarının yan yana veya karşılıklı
sahilleri olan Devletler arasında sınırlandırılması, açık denizlerde seyir
hürriyeti, uluslararası seyir için kullanılan boğazlardan geçiş
şekilleri ve hakkı ile, Kıyı Devletinin, Bayrak Devletinin ve Liman Devletinin
yargı yetkisinin tabiatı ve kapsamına hiçbir zarar teşkil etmeyecektir.
Bu Protokol esas alınarak
yürütülen hiçbir fiil veya faaliyet, ulusal egemenlik, ulusal egemenlik hakları
ve yargı yetkisi bağlamında hak talebi, itiraz veya tartışma sağlayacak bir
esası teşkil etmeyecektir.
Âkit Tarafların her biri, bu
Protokol kapsamındaki tedbirleri, diğer Tarafların veya Devletlerin
egemenliğine, egemenlik haklarına ve yargı yetkisine herhangi bir zarar teşkil
etmeksizin uygulayacaklardır. Bu tedbirleri yürütmek için Âkit Taraflardan
herhangi biri tarafından alınacak olan her tür tedbir, uluslararası hukuka
uygun olacaktır.
Bu Protokolün kabulü,
imzalanması, onaylanması, kabul görmesi, sonradan taraf olunması, yürürlüğe
girmesi ve feshi, bu Sözleşmenin sırasıyla XXVI, XXVIII, XXIX ve XXX uncu
maddelerinde belirlenen usuller çerçevesinde yapılacaktır.
Bu Protokole hiçbir çekince
konulamaz.
Bu Protokolün saklayıcı
devleti Romanya Hükümeti olacaktır.
Sofya, Bulgaristan'da iki bin
iki yılının Haziran Ayının on dördüncü günü İngilizce dilinde tek nüsha olarak
imzalanmış olan bu Protokol, Saklayıcı Devlet tarafından saklanacaktır.
Saklayıcı Devlet onaylı nüshaları tüm Âkit Taraflara iletecektir.
Bulgaristan Cumhuriyeti Adına
Gürcistan Adına
Romanya Adına
Rusya Federasyonu Adına
Türkiye Cumhuriyeti Adına
Ukrayna Adına
EK -1
Korunan Alanlar
Madde 1
1. Korunan alanların amacı,
a) Kıyı ve deniz
ekosistemlerini, sulak alanları ve yeterli büyüklükteki peyzajları temsil eden
alanların uzun dönemli yaşayabilirliğinin sağlanmasının ve benzersiz biyolojik
ve peyzaj çeşitliliğinin sürdürülmesinin,
b) Karadeniz'deki doğal
dağılım veya yayılma alanlarında yok olma tehlikesi altında olan veya
kısıtlanmış bir doğal dağılım alanı veya estetik değeri olan yaşama
ortamlarının, biosenözlerin, ekosistemlerin veya
peyzajların,
c) Tehdit altındaki bitki veya
hayvan türlerinin yaşamı, üremesi ve yeniden kazanımı kritik öneme haiz olan
yaşama ortamlarının,
d) Bilimsel, estetik, peyzaj,
kültürel veya eğitimsel değerleri nedeniyle özel öneme sahip olan alanların
güvence altına alınmasıdır.
1. Âkit Taraflar, bu
Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren iki sene içinde, Ek-I, Madde-I'de bahsedilen amaçları sağlayan alanları belirlemek üzere
kriterleri/rehber prensipleri hazırlayacaklardır.
2. Âkit Taraflar, bu
Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren üç sene içinde, bu kriterleri/rehber
prensipleri yerine getiren alanların listesini oluşturacaklardır.
3. Âkit Tarafların her biri,
Ek-I, 2.2'de verilen listeyi kullanarak, risk değerlendirmesi, etkilenebilirlik
ve öncelik bazında korunan alanları tesis etmek için çaba sarf edeceklerdir.
4. Bu önerilen korunan
alanlarının birden fazla tarafın sınırları içine düştüğü hallerde, iki veya
daha fazla Tarafın yetkili makamları, alınacak tedbirler konusunda işbirliği
yapacaklardır.
1. Âkit Taraflar, kendi ulusal
yasal sistemleri doğrultusunda, korunan alanların bütünlüğünü,
sürdürülebilirliğini ve geliştirilmesini sağlamak için gerekli tüm tedbirleri
alacaklardır; bu tedbirler şunları ihtiva edecektir:
a) Bu Sözleşmenin diğer
Protokollerinin ve Taraf ülkelerin taraf oldukları diğer ilgili anlaşmaların
uygulanmasının güçlendirilmesi,
b) Korunan alanların
bütünlüğüne veya türlere doğrudan veya dolaylı olarak zarar vermesi muhtemel
olan atıkların ve diğer maddelerin boşaltılması veya deşarjının yasaklanması,
c) Gemilerin geçişinin, duraklamasının veya demirlemesinin düzenlenmesi
d) Yabancı türlerin veya
genetik olarak değiştirilmiş olan türlerin bölgeye girişinin düzenlenmesi veya
yasaklanması,
e) Arazi kısmının toprağının
araştırılması veya değiştirilmesi veya arazi alanının toprak altı tabakasının,
deniz yatağının veya yatak altı tabakasının araştırılması hususlarını içeren
her tür faaliyetin düzenlenmesi veya yasaklanması,
f) Her tür bilimsel araştırma
faaliyetinin düzenlenmesi,
g) Balıkçılığın, avcılığın,
hayvanların alınması veya bitkilerin hasat edilmesinin veya tahrip edilmesinin,
ve bunların yanı sıra, korunan alanlarda bulunan hayvanların (veya bir
kısmının) ve bitkilerin (veya bir kısmının) ticaretinin düzenlenmesi veya
yasaklanması,
h) Türleri veya ekosistemleri
rahatsız edebilecek veya tahribata yol açabilecek olan, veya koruma altındaki
alanların doğal ve kültürel özelliklerini bozabilecek tipte olan diğer her tür
faaliyet veya fiilin düzenlenmesi ve gerekirse, yasaklanması,
i) Ekolojik ve biyolojik süreçleri
ve peyzajları korumaya yönelik olan diğer her tür tedbir,
j) Bu amaç doğrultusunda,
Âkit Taraflar koruma alanlarının korunması ve uygulanması ile ilgili uygun
mevzuatı hazırlayacaklardır.
1. Âkit Taraflar, ulusal
çevre mevzuatı ve politikaları çerçevesinde, koruma altındaki alanlarda çevre
koruma tedbirlerinin uyumlaştırılması için, Karadeniz bölgesinde sınırötesi korunan alanların yönetimi, koordineli araştırma
ve izleme programları dahil, gerekli tüm adımları atacaklardır.
2. Bu tedbirler, koruma
altındaki her bir alan için;
a) yönetim planının standart
bir yapıda geliştirilmesi ve uyarlanması,
b) kapsamlı bir entegre
bölgesel izleme programı,
c) yerel toplulukların, bu
gibi alanların tesis edilmesinden dolayı etkilenebilecek olan yerel yerleşimcilere
yardım temini dahil, hem planlama ve hem de uygulama aşamalarına dahil
edilmesi,
d) uygun mali mekanizmaların
uyarlanması,
e) İzin belgelerinin
verilmesi dahil faaliyetlerin düzenlenmesi,
f) Eleman eğitimi ve uygun
bir alt yapının geliştirilmesi,
3. Âkit Taraflar, ulusal acil
müdahale planlarının, koruma altındaki alanlarda hasara yol açabilecek veya bu
alanlara tehdit unsuru olabilecek olan olaylara cevap verebilecek tedbirleri
içermesini sağlayacaklardır.
4. Hem kara, hem de deniz
alanlarını içeren koruma altındaki alanlar veya peyzajlar tesis edildiğinde,
Âkit Taraflar, özel koruma alanlarının bir bütün halinde idaresinin ve
yönetiminin sağlanmasına yönelik bir koordinasyon sağlamaya çaba sarf
edeceklerdir.
EK-2
Karadeniz Bölgesinde Önemli Türlerin Geçici Listesi
ALGLER
1. Cystoseira barbata **
2. Cystoseira crinita**
3. Dictyota dichotoma *
4. Phyllophora brodiaei **
5. Phyllophora nervosa, Phyllophora biocoenosis'in temel türü, ticari tür**
6. Phyllophora pseudoceranoides **
BİTKİLER
7. Salvinia natans **
8. Trapa natans**
9. Zostera marina *
10. Zostera noltii *
HAYVANLAR
Spongia
11. Lissodendoryx variisclera *
12. Suberites prototipus *
Polychaeta
13. Eteone siphonodonta*
14. Hesionides arenarius **
15. Nainereis laevigata*
16. Ophelia bicornis **
17. Phyllodoce nana*
Crustacea
18. Anomalocera patersoni **
19. Apseudopsis ostroumovi *
20. Biancolina cunicu1us**
21. Branchinecta orientalis *
22. Branchinectella spinosa **
23. Branchmectella media *
24. Callianassa pontica **
25. Callianassa truncata **
26. Caprella acanthifera
27. Carcinus mediterraneus*
28. Eriphia verrucosa **
29. Hemimysis anomala **
30. Hemimysis serrata **
31. Homarus vulgaris *
32. lphigenella acanthopoda *
33. lphigenella andrussovi *
34. lphigenella shablensis *
35. Katamysis warpachowskyi*
36. Labidocera brunescens **
37. Macropipus arcuatus **
38. Pilumnus hirtellus **
39. Pontella mediterranea **
40. Potamon tauricum *
41. Processa pontica *
42. Smirnoviella reducta *
43. Tanymastix stagnalis *
44. Upogebia pusilla **
45. Xantho poressa **
lnsecta
46. Calopteryx splendens balcanica **
47. Calopteryx splendens taurica **
48. Calopteryx virgo meriodionalis **
Halacaridae
49. Halacarellus procerus **
Mollusca
50. Bela nebula *
51. Cyclope donovani *
52. Donacilla cornea **
53. Halichondria panicea*
54. Melaraphe neritoides **
55. Ostrea edulis **
56. Pachygrapsus marmoratus*
57. Patella tarentina **
58. Solen vagina **
Echinodermata
59. Echinocyamus pusillus *
60. Marthasterias glacialis *
Acrania
61. Amphioxus lanceolatum *
Pisces
62. Acipenser guldenstaedti**
63. Acipenser guldenstaedti colchicus V. Marti **
64. Acipenser nudiventris **
65. Acipenser ruthenus **
66. Acipenser stellatus**
67. Acipenser sturio*
68. Aidablennius sphinx **
69. Aphia minuta **
70. Balistes carolinensis *
71. Belone belone euxini**
72. Callionymus belenus **
73. Dicentrarchus labrax**
74. Diplodus annularis*
75. Hippocampus guttulatus microstephanus**
76. Hucho hucho hucho *
77. Huso huso **
78. Knipowitschia longicaudata **
79. Lipophrys pavo **
80. Liza ramada*
81. Lophius piscatorius *
82. Mesogobius batrachocephalus*
83. Mullus barbatus ponticus*
84. Nerophis ophidion*
85. Pomatomus saltator **
86. Pomatoschistus caucasicus**
87. Salmo trutta labrax **
88. Sarda sarda **
89. Scomber scombrus **
90. Scorpena porcus
91. Serranus cabrilla**
92. Serranus scriba *
93. Sphyraena sphyraena *
94. Spicara smaris*
95. Syngnatus tenuirostris*
96. Syngnatus typhle *
97. Thunnus thynnus **
98. Trigla lucerna*
99. Xiphias gladius *
Aves
100. Asio flammeus*
101. Calonectris diomedea**
102. Ciconia nigra * *
103. Gelochelidon nilotica*
104. Haliaeetus albicilla **
105. Himantopus himantopus*
106. Numenius tenuirostris*
107. Pandion haliaetus **
108. Panurus biarmicus*
109. Pelecanus crispus **
110. Pelecanus onocrotalus **
111. Phalacrocorax aristotelis **
112. Halietor (Phalacrocorax) pygmeus *
113. Phenicopterus rubber *
114. Platalea leucorodia **
115. Plegadis falcinellus **
116. Puffinus puffinus yelkouan*
117. Recurvirostra avosetta*
118. Branta ruficollis **
119. Somateria mollissima *
120. Sturnus roseus *
121. Tadorna ferruginea **
Mammalia
122. Delphinus delphis **
123. Lutra lutra *
124. Monachus monachus **
125. Phocoena phocoena **
126. Tursiops truncatus **
Notlar: * Nadir türler
** Tehlike altındaki türler
EK-3
Türlerin Muhafazası ve
Habitatlarının Yönetimi
Madde 1
1. Âkit Taraflar bitki ve
hayvan türlerini, bunların korumaya uygun bir halde muhafaza edilmesini
sağlayacak şekilde yöneteceklerdir.
2. Âkit Taraflar, tehlike
altındaki bitki ve hayvan türlerinin ve ekosistemin işleyişinde kritik öneme
sahip türlerin listesini derleyecek ve bu türlere, bu Protokolün yürürlüğe
girmesini takiben üç sene içinde koruma statüsü sağlayacaklardır.
3. Âkit Taraflar, bu tip
türler veya yaşama ortamları üzerinde olumsuz etkisi olan faaliyetleri
düzenleyecek ve gerekli hallerde yasaklayacak ve bu türler için uygun bir halde
muhafaza edilmesini sağlayan yönetim, planlama ve diğer tedbirleri yürürlüğe
koyacaklardır.
4. Koruma altındaki hayvan
türleri açısından Âkit Taraflar, aşağıdaki hususları kontrol altında tutacak ve
gerekirse yasaklayacaklardır;
a) Bu türlerin,
yumurtalarının, bir kısımlarının veya ürünlerinin alınması, sahiplenilmesi veya
öldürülmesi, ticari olarak kullanılması, nakliyesi ve ticari amaçlarla
sergilenmesi,
b) Yabani hayvan türlerinin
özellikle üreme, kış uykusuna yatma ve göç ve diğer biyolojik stres
dönemlerinde rahatsız edilmesi.
5. Âkit Taraflar, ikili ve
çok taraflı eylemler ile ve gerekirse, göç alanları bu Protokolün geçerli
olduğu bölgelere kadar uzanan göçmen türlerin korunması ve yeniden kazanılması
için yapılacak olan anlaşmalar ile, çabalarını koordine edeceklerdir.
6. Koruma altındaki bitki ile
bunların kısımları ve ürünleri açısından Âkit Taraflar, bu türlerin her ne
şekilde yapılırsa yapılsın yerlerinden çıkarılmaları, toplanmaları,
kesilmeleri, köklerinin sökülmesi, sahiplenilmesi, ticari olarak kullanılması
veya nakliyesi ve ticari amaçlarla sergilenmesi dahil her türlü tahribatını,
rahatsız edilmesini düzenleyecek ve gerekirse yasaklayacaklardır.
7. Âkit Taraflar, doğrudan
veya Karadeniz'de Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Danışma Grubu vasıtasıyla,
Ek-2'de belirtilen türlerin yönetimi ve korunması yönündeki çabaların koordine
edilmesi amacıyla bu Protokolün Âkit Tarafı statüsünde olmayan menzil
devletlere danışmak için çaba sarf edeceklerdir.
1. Âkit Taraflar, tehdit
altındaki türler ile ilgili olarak bu Protokolün Ek-2 kısmında listelenen bitki
ve hayvanların korunmasının, muhafazasının ve geliştirilmesinin sağlanması için
işbirliği tedbirlerini uyarlayacaklardır. Bu liste, bu Protokolün yürürlüğe
girişinden sonra üç sene içinde ve her beş senede bir gözden geçirilecektir.
2. Âkit Taraflar, bu
Protokolün Ek-3, Madde-4 ve Madde-6 kısımlarında verilen tedbirleri ulusal
düzeyde uyarlamak suretiyle, Ek-2 kısmında listelenen bitki ve hayvan
türlerinin korunmasının ve yeniden kazanılmasının mümkün olan en yüksek
derecede yerine getirilmesini temin edeceklerdir.
3. Âkit Taraflar, Ek-2
kısmında listelenen bitki ve hayvan türlerinin tahribat veya hasar görmesini
yasaklayacaklar ve bunların muhafazası ve yeniden kazanılması için gerekli
eylem planlarını hazırlayacak ve tatbik edeceklerdir.
4. Tehdit altındaki türlerin
yaşama ortamı ulusal bir sınırın her iki yakasına uzandığında veya bu
Protokolün Âkit Taraflarından birisinin ulusal yargı yetkisi veya egemenlik
hakkına tabi alanları veya toprakları ayıran sınıra
kadar genişlediğinde, bu Âkit Taraflar, koruma ve muhafazanın ve gerekirse, bu
türlerin yeniden kazanılmasının sağlanması için işbirliği içinde olacaklardır.
5. Başka uygun çözümlerin
mevcut olmaması ve verilecek istisnanın popülasyonun
veya diğer türlerin yaşamına zarar vermemesi kaydıyla, Âkit Taraflar, bu
Protokolün Ek-2 kısmında listelenen türlerin korunması için tanımlanmış olan
yasaklardan, türlerin yaşamını sağlamak veya belirgin bir zararı önlemek için
gerekli olan bilimsel, eğitim veya yönetim amaçları doğrultusunda istisnalar
verebilirler. Bu istisnalar Âkit Taraflara bildirilecektir.
Madde 3
1. Âkit Taraflar, Biyolojik Çeşitliliğin bu bileşenlerinin kullanımının
sürdürülebilir olmasının sağlanması için Kullanımının Düzenlenmesi Gereken
Türler listesi uyarlayacaklardır. Bu liste, bu Protokolün Ek-4 kısmını teşkil
edecek ve bu Protokolün yürürlüğe girmesinden itibaren üç yıl içinde
hazırlanacak ve her beş senede bir yenilenecektir.
2. Âkit Taraflar, yetkili uluslararası kurumlar ile işbirliği yaparken,
Ek-4'de listelenen Kullanımının Düzenlenmesi Gereken Türler listesinde
belirtilen türlerin korunmasının sağlanması için uygun tüm tedbirleri alacaklar
ve aynı zamanda, uygun muhafaza durumunun sağlanması ve sürdürülmesi için bu
türlerin kullanımını düzenleyecek ve yetkilendireceklerdir.
3. Uygun koruma durumunda olmayan türler için, Âkit Taraflar yeniden
kazanım planları konusunda uzlaşacaklar ve bunları yürürlüğe koyacaklardır.