29 Ağustos 1996 tarihli ve 4177 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan bu sözleşme, 21 Kasım 1996 tarihli ve 96/8857 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak, 27 Aralık 1996 tarih ve 22860 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
Biyolojik çeşitliliğin kendi başına taşıdığı
değerin ve biyolojik çeşitlilik ile bunun unsurlarının ekolojik, genetik,
sosyal, ekonomik, bilimsel, kültürel, rekreatif ve estetik değerlerinin
farkında olarak,
Ayrıca, biosferdeki yaşam sürdürme
sistemlerinin idame ettirilmesi ve evrimi için biyolojik çeşitliliğin taşıdığı
önemin de bilincinde olarak,
Biyolojik çeşitliliğin korunmasının insanlığın
ortak sorunu olduğunu teyit ederek,
Devletlerin kendi biyolojik kaynakları
üzerinde hükümran haklara sahip olduğunu bir kez daha teyit ederek,
Ayrıca, Devletlerin kendi biyolojik
çeşitliliklerini korumakla ve kendi biyolojik kaynaklarını sürdürebilir biçimde
kullanmakla yükümlü olduklarını bir kez daha onaylayarak,
Biyolojik çeşitliliğin belirli insan
faaliyetleri yüzünden önemli ölçüde azalmakta olmasından kaygı duyarak,
Biyolojik çeşitlilikle ilgili genel veri ve
bilgi eksikliğinin, ve uygun tedbirlerin planlanmasına ve uygulanmasına esas
oluşturacak temel bir kavrayışın sağlanması
için acilen bilimsel, teknik ve kurumsal imkânları geliştirme ihtiyacının
bilincinde olarak,
Biyolojik çeşitlilik
kaybının veya önemli ölçüde azalmasının nedenlerini kaynağında önceden tahmin
etmenin, önlemenin ve bu nedenlerle mücadele etmenin yaşamsal önem taşıdığını kaydederek,
Ayrıca, biyolojik
çeşitliliğin önemli ölçüde azalması veya yok olması tehdidi söz konusu
olduğunda, tam bir bilimsel kesinlik bulunmamasının, bu tehdidi önleyecek veya
en aza indirgeyecek tedbirleri ertelemek için bir gerekçe olarak kullanılmaması
gerektiğini de kaydederek,
Biyolojik çeşitliliğin
korunmasının temel gereğinin, ekosistemlerin ve doğal yaşam ortamlarının
“in-situ” korunması ve yaşayabilir tür nüfuslarının doğal ortamlarında idame
ettirilmesi ve geri kazanılması olduğunu da kaydederek,
Tercihan menşe ülkede,
“ex-situ” tedbirlerin de önemli bir rolü olduğunu da kaydederek,
Geleneksel yaşam
tarzlarını kendinde somutlaştıran birçok yerli ve yerel topluluğun biyolojik
kaynaklara geleneksel olarak yakından bağımlı olduğunu dikkate alan, ve
biyolojik çeşitliliğin korunması ile bunun unsurlarının sürdürülebilir
kullanımı bakımından anlamlı geleneksel bilgilerin, yeni yöntemlerin ve
uygulamaların kullanımından doğacak yararları adil biçimde paylaşmanın arzu
edildiğini de kabul ederek,
Ayrıca, biyolojik
çeşitliliğin korunmasında ve sürdürülebilir kullanımında kadınların üstlendiği
yaşamsal rolü kabul eden ve biyolojik çeşitliliğin korunması için kadınların
her düzeyde politika oluşturulmasına ve uygulanmasına tam katılımına ihtiyaç
duyulduğunu teyit ederek,
Biyolojik çeşitliliğin
korunması ve unsurlarının sürdürülebilir kullanımı için Devletler,
hükümetlerarası örgütler ve hükümetlerdışı sektör arasında uluslararası,
bölgesel ve küresel işbirliğinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğunu ve bu
işbirliğinin önemini vurgulayarak,
Yeni ve ek mali kaynak
temininin ve ilgili teknolojilere uygun biçimde erişmenin, dünyanın biyolojik
çeşitlilik kaybının üstesinden gelme kabiliyetinde büyük bir artışa yol
açmasının beklenebileceğini takdir ederek,
Ayrıca, yeni ve ek mali
kaynak temini ve ilgili teknolojilere uygun erişim de dahil olmak üzere,
gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamak için özel tedbirlere gerek
duyulduğunu da takdir ederek,
Bu konuda en azgelişmiş
ülkelerin ve küçük ada Devletlerinin özel koşullarını kaydederek,
Biyolojik çeşitliliğin
korunması için önemli ölçüde yatırım yapılması gerektiğini ve bu yatırımlardan
çok çeşitli çevresel, ekonomik ve sosyal yarar sağlanacağının beklendiğini
dikkate alarak,
Ekonomik ve sosyal
kalkınma ile yoksulluğun kökünden yok edilmesinin gelişmekte olan ülkelerin ilk
ve önemli önceliği olduğunu doğrulayarak,
Biyolojik çeşitliliğin
korunmasının ve sürdürülebilir kullanımının giderek artan dünya nüfusunun gıda,
sağlık ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasında son derece önemli olduğunun, ve
bu amaçla hem genetik kaynaklara hem de teknolojilere erişimin ve bunların
paylaşılmasının yaşamsal önem taşıdığının bilincinde olarak,
Biyolojik çeşitliliğin
korunmasının ve sürdürülebilir kullanımının sonuçta, Devletler arasında dostane
ilişkileri güçlendireceğini ve insanlık için barışa katkıda bulunacağını
kaydederek,
Biyolojik çeşitliliğin
korunmasına ve unsurlarının sürdürülebilir kullanımına ilişkin mevcut
uluslararası düzenlemeleri geliştirmeyi ve tamamlamayı arzu eden, ve Biyolojik
çeşitliliği mevcut ve gelecekteki nesiller yararına korumaya ve sürdürülebilir
biçimde kullanmaya kesin kararlı olarak,
AKİT TARAFLAR
aşağıdaki hususlar
üzerinde anlaşmışlardır.
Madde l. Amaçlar
Bu Sözleşme’nin, ilgili
hükümleri uyarınca takip edilecek amaçları, biyolojik çeşitliliğin korunması;
bu çeşitliliğinin unsurlarının sürdürülebilir kullanımı; genetik kaynaklar ve
teknoloji üzerinde sahip olunan bütün hakları dikkate almak kaydıyla, bu
kaynaklara gereğince erişimin ve ilgili teknolojilerin gereğince transferinin
sağlanması ve uygun finansmanın tedariki de dahil olmak üzere, genetik
kaynakların kullanımından doğan yararların adil ve hakkaniyete uygun
paylaşımıdır.
Madde 2. Kullanılan Terimler
Bu Sözleşme’de :
“Biyolojik çeşitlilik”,
diğerlerinin yanı sıra kara, deniz ve diğer su ekosistemleri ile bu
ekosistemlerin bir parçası olduğu ekolojik kompleksler de dahil olmak üzere tüm
kaynaklardan canlı organizmalar arasındaki farklılaşma anlamındadır; türlerin
kendi içindeki ve türler arasındaki çeşitlilik ve ekosistem çeşitliliği de buna
dahildir.
“Biyolojik kaynaklar”,
genetik kaynakları, organizmaları veya parçalarını, popülasyonları veya
ekosistemlerin insanlık için şimdiden ya da gelecekte kullanım imkânı veya
değeri olan diğer biyotik unsurlarını kapsar.
“Biyoteknoloji”, özgün
bir kullanım amacıyla ürünler veya prosesler meydana getirmek veya varolanları
değişime uğratmak üzere biyolojik sistemlerin, canlı organizmaların veya
bunların türevlerinin kullanıldığı her türlü teknolojik uygulama anlamındadır.
“Genetik kaynakların
menşe ülkesi”, “in-situ” koşullarda bu genetik kaynaklara sahip olan ülke
anlamındadır.
“Genetik
kaynakları sağlayan ülke”, hem yabani hem de evcilleştirilmiş türlerin
popülasyonları dahil olmak üzere “in-situ” kaynaklardan toplanmış veya menşei
bu ülkede olsun olmasın “ex-situ” kaynaklardan alınmış genetik kaynakları temin
eden ülke anlamındadır.
“Evcilleştirilmiş
veya kültüre alınmış türler”, ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar tarafından
evrim süreci etkilenmiş türler anlamındadır.
“Ekosistem”,
bitki, hayvan ve mikro-organizma toplulukları ile bunların cansız çevrelerinin
işlevsel bir birim olarak karşılıklı etkileşen dinamik bir kompleksi
anlamındadır.
“ ‘Ex-situ’ koruma”, biyolojik çeşitlilik
unsurlarının kendi doğal yaşam ortamları dışında korunması anlamındadır.
“Genetik
materyel”, işlevsel kalıtım birimleri içeren, bitki, hayvan, mikrop veya başka
menşeli olan her türlü materyel anlamındadır.
“Genetik
kaynaklar”, bugün veya gelecek için değer taşıyan genetik materyel
anlamındadır.
“Yaşam
ortamı”, herhangi bir organizma veya popülasyonun doğal olarak bulunduğu yer
veya çevre tipi anlamındadır.
“ ‘In-situ’ koşullar”, genetik
kaynakların ekosistemler ve doğal yaşam ortamları içinde var oldukları
koşullar; evcilleştirilmiş veya kültüre alınmış türler sözkonusu olduğundaysa
bunların ayırt edici özelliklerini geliştirdikleri çevre anlamındadır.
“ ‘In-situ’ koruma”, ekosistemlerin ve
doğal yaşam ortamlarının korunması, yaşayabilir tür popülasyonlarının doğal
çevrelerinde; evcilleştirilmiş veya kültüre alınmış türlerinse ayırt edici
özelliklerini geliştirdikleri çevrelerde muhafazası ve geri kazanılması
anlamındadır.
“Koruma alanı”, özgün
koruma amaçlarını gerçekleştirmek için belirlenen, düzenlenen ve yönetilen,
coğrafi olarak tanımlanmış bir alan anlamındadır.
“Bölgesel ekonomik
bütünleşme teşkilatı”, belirli bir bölgenin egemen Devletleri tarafından,
kurulmuş olan, üye Devletlerin bu Sözleşme’ye tabi konularda yetki vermiş
olduğu ve Teşkilat’ın iç usullerine göre bu Sözleşme’yi imzalamaya, onamaya,
kabul etmeye, onaylamaya veya Sözleşme’ye katılmaya usulüne uygun biçimde
yetkili kılınmış teşkilat anlamındadır.
“Sürdürülebilir
kullanım”, biyolojik çeşitlilik unsurlarının, uzun dönemde biyolojik
çeşitliliğin azalmasına yol açmayacak şekilde ve oranda kullanımı, ve böylece
biyolojik çeşitliliğin bugünkü ve gelecekteki nesillerin ihtiyaçlarını ve
özlemlerini karşılama potansiyelini muhafaza etmesi anlamındadır.
“Teknoloji”,
biyoteknolojiyi kapsar.
Madde 3. İlke
Birleşmiş Milletler
Şartı ve uluslararası hukuk ilkeleri uyarınca Devletler, kaynaklarını kendi
çevre politikaları doğrultusunda kullanma egemen hakkına sahiptirler ve kendi
yargı yetkileri veya kontrolleri dahilindeki faaliyetlerin, diğer Devletlerin
çevrelerine veya ulusal yargı yetkilerinin sınırları dışındaki alanların
çevrelerine zarar vermemesini de sağlamakla yükümlüdürler.
Madde 4. Yargı Yetkisi Alanı
Bu Sözleşme hükümleri,
diğer Devletlerin hakları saklı kalmak kaydıyla, ve bu Sözleşme’de açıkça aksi
öngörülmedikçe, her Akit Tarafla ilgili olarak:
(a) biyolojik çeşitliliğin unsurları bakımından, o
Akit Tarafın ulusal yargı yetkisinin sınırları içindeki alanlarda; ve
(b) Kendi yargı yetkisi ya da kontrolü altında işlemekte olan prosesler ve faaliyetler bakımındansa, bunların etkileri nerede ortaya çıkarsa çıksın, o Akit Tarafın ulusal yargı yetkisinin sınırları içindeki ve dışındaki alanlarda geçerlidir.
Madde 5. İşbirliği
Akit Tarafların her
biri, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için, ulusal
yargı yetkisinin dışındaki alanlar ve karşılıklı menfaate dayalı diğer
konularda öbür Akit Taraflarla doğrudan, veya uygun olduğunda yetkili
uluslararası örgütler aracılığıyla, mümkün olduğu ölçüde ve uygun biçimde
işbirliği yapacaktır.
Madde 6. Koruma ve Sürdürülebilir
Kullanım için Alınacak Genel Tedbirler
Akit Tarafların her
biri, kendi özel koşullarına ve imkânlarına göre:
(a) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için, diğer hususların yanı sıra bu Sözleşme’de yer alan ve ilgili Akit Taraf için uygun olan tedbirleri yansıtacak ulusal stratejiler, planlar veya programlar geliştirecek veya mevcut strateji, plan veya programları bu amaçla uyarlayacaktır; ve
(b) Biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve
sürdürülebilir kullanımını, mümkün ve uygun olduğu ölçüde ilgili sektörel veya
sektörler-arası planlar, programlar ve politikalarla bütünleştirecektir.
Madde 7. Belirleme ve İzleme
Akit Tarafların her
biri, özellikle 8’den 10’a kadar olan Maddelerde belirtilen amaçlarla, mümkün
olduğu ölçüde ve uygun biçimde:
(a) Ek I’de yer alan kategorilerin belirtildiği
listeyi dikkate alarak, koruma ve sürdürülebilir kullanım açısından kendisi
için önem taşıyan biyolojik çeşitlilik unsurlarını belirleyecektir;
(b) Acil koruma tedbirleri gerektiren ve sürdürülebilir kullanım için en büyük potansiyeli taşıyan unsurları özellikle dikkate alarak, yukarıda alt-paragraf (a)’ya göre belirlenen biyolojik çeşitliliğin unsurlarını örnekleme ve diğer teknikleri kullanarak izleyecektir;
(c) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerinde önemli olumsuz etkileri olan veya olabilecek
prosesleri ve faaliyet kategorilerini belirleyecek, örnekleme ve diğer
teknikleri kullanarak bunların etkilerini izleyecektir; ve
(d) Yukarıda alt-paragraf (a), (b) ve (c)’ye uygun
belirleme ve izleme faaliyetlerinden elde edilen verileri saklayacak ve
düzenleyecektir.
Madde 8. “In-situ” Koruma
Akit Tarafların her biri
mümkün olduğu ölçüde ve uygun biçimde:
(a) Koruma alanlarından veya biyolojik çeşitliliğin
korunması için özel tedbirler alınması gereken alanlardan oluşan bir sistem
oluşturacaktır;
(b) Gerektiğinde, koruma alanlarının veya biyolojik çeşitliliğin korunması için özel tedbirler alınması icap eden alanların seçilmesi, tesis edilmesi ve yönetilmesi için kurallar geliştirecektir;
(c) Biyolojik çeşitliliğin korunması için önemli
olan biyolojik kaynakların korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak
amacıyla, koruma alanları içinde olsun ya da olmasın, bu kaynakları
düzenlemelere tabi tutacak veya yönetecektir;
(d) Ekosistemlerin ve doğal yaşam ortamlarının
korunmasını ve yaşayabilir tür popülasyonlarının doğal ortamlarında tutulmasını
teşvik edecektir;
(e) Koruma alanlarının daha iyi korunmasını
sağlamak amacıyla, bunlara bitişik alanlarda çevresel açıdan sağlıklı ve
sürdürülebilir kalkınmayı teşvik edecektir;
(f) Diğer araçların yanı sıra planlar veya başka
yönetim stratejileri geliştirip uygulayarak, bozulmuş olan ekosistemleri
iyileştirecek, eski haline getirecek ve tehdit altındaki türlerin kazanılmasını
teşvik edecektir;
(g) Biyoteknoloji sonucunda değişikliğe uğratılmış
ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını etkilemesi
muhtemel olumsuz çevresel etkiler doğurabilecek canlı organizmaların kullanılması
ve serbest bırakılması ile bağlantılı riskleri düzenlemeye, yönetmeye veya
denetlemeye yönelik araçları insan sağlığı için doğabilecek riskleri de dikkate
alarak tesis veya idame ettirecektir;
(h) Ekosistemleri, yaşam ortamlarını veya türleri
tehdit eden yabancı türlerin girişini engelleyecek, bu türleri denetim altına
alacak veya yok edecektir;
(i) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve mevcut
kullanım şekilleri ile unsurlarının sürdürülebilir kullanımı arasında uygunluk
sağlanması için gerekli koşulları yaratmaya gayret edecektir;
(j) Geleneksel yaşam tarzlarını sürdüren yerli ve
yerel topluluların biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
bakımından anlam taşıyan bilgilerine, geliştirdikleri yeni yöntemlere ve
uygulamalarına kendi ulusal mevzuatına göre sahip çıkacak, bunları koruyacak ve
saygı gösterecek; bu bilgilerin, yeni yöntemlerin ve uygulamaların sahiplerinin
onayı ve katılımı ile daha yaygın biçimde uygulanmasını sağlayacak ve bunların
kullanımından doğacak yararların adil paylaşımını teşvik edecektir;
(k) Tehdit altındaki türlerin ve popülasyonların
korunması için gerekli mevzuatı ve/veya düzenleyici diğer hükümleri
geliştirecek veya idame ettirecektir;
(l) 7nci Madde uyarınca biyolojik çeşitlilik
üzerinde önemli bir olumsuz etki saptanması halinde, ilgili prosesleri ve
faaliyet kategorilerini düzenleyecek veya yönetecektir; ve
(m)
Yukarıda (a)’dan (l)’ye kadar olan alt-paragraflarda açıklanan “in-situ” koruma
için, özellikle gelişmekte olan ülkelere mali ve başka şekillerde destek
sağlanmasında işbirliği yapacaktır.
Madde 9. “Ex-situ” Koruma
Akit Tarafların her
biri, esas olarak “in-situ” tedbirleri tamamlamak amacıyla, mümkün olduğu
ölçüde ve uygun biçimde:
(a) Biyolojik çeşitlilik unsurlarının “ex-situ”
korunması için, tercihan bu unsurların menşe ülkesinde tedbirler alacaktır;
(b) Tercihan genetik kaynakların menşe ülkesinde,
bitkiler, hayvanlar ve micro-organizmalar üzerinde araştırma yapılması ve
bunların “ex-situ” korunması için gerekli düzenlemeleri yapacak ve idame
ettirecektir;
(c) Tehdit altındaki türlerin kazanılması ve
rehabilitasyonu ve bunların uygun koşullar altında yeniden doğal yaşam
ortamlarına sokulması için tedbirler alacaktır;
(d) Yukarıdaki alt-paragraf (c) uyarınca geçici olarak “ex-situ” özel tedbirler alınması gerekli olmadıkça, ekosistemleri ve “in-situ” tür popülasyonlarını tehdit etmemek için “ex-situ” koruma amacıyla, biyolojik kaynakların doğal yaşam ortamlarından toplanmasını düzenleyecek ve yönetecektir, ve
(e) Yukarıda (a)’dan (d)’ye kadar olan
alt-paragraflarda açıklanan “ex-situ” koruma için ve gelişmekte olan ülkelerde
“ex-situ” koruma imkanlarının yaratılması ve idame ettirilmesi için mali ve
başka şekillerde destek sağlanmasında işbirliği yapacaktır.
Madde 10. Biyolojik Çeşitlilik Unsurlarının
Sürdürülebilir Kullanımı
Akit Tarafların her biri
mümkün olduğu ölçüde ve uygun biçimde:
(a) Biyolojik kaynakların korunması ve
sürdürülebilir kullanımı konusunu ulusal karar alma süreci ile
bütünleştirecektir;
(b) Biyolojik çeşitlilik üzerindeki olumsuz
etkileri önlemek veya en aza indirgemek için biyolojik kaynakların kullanımı
ile ilgili tedbirler alacaktır;
(c) Biyolojik kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı gereksinimiyle bağdaşan geleneksel kültürel uygulamalara uygun biçimde, bu kaynakların alışılagelmiş kullanım biçimlerini koruyacak ve teşvik edecektir;
(d) Biyolojik çeşitliliğin azaldığı bozulmuş
alanlarda yerel nüfusun iyileştirici tedbirler geliştirmesini ve uygulamasını
destekleyecektir; ve
(e) Biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımı
için yöntemlerin geliştirilmesinde kendi devlet makamları ile özel sektörü
arasında işbirliğini teşvik edecektir.
Madde 11. Teşvik Tedbirleri
Akit Tarafların her biri
mümkün olduğu ölçüde ve uygun biçimde, biyolojik çeşitlilik unsurlarının
korunması ve sürdürülebilir kullanımı için, ekonomik ve sosyal açıdan güvenilir
teşvik edici tedbirleri alacaktır.
Madde 12. Araştırma ve Eğitim
Akit Taraflar,
gelişmekte olan ülkelerin özel ihtiyaçlarını dikkate alarak:
(a) Biyolojik çeşitliliğin ve unsurlarının
belirlenmesi, korunması ve sürdürülebilir kullanımı için alınacak tedbirler
konusunda bilimsel ve teknik eğitim ve öğrenim programları düzenleyip idame
ettirecek ve bu eğitim ve öğrenim için gelişmekte olan ülkelerin özgül
ihtiyaçlarına gereğince destek sağlayacaklardır;
(b) Diğer hususların yanı sıra Bilimsel, Teknik ve
Teknolojik Danışma Amaçlı Yan Organ’ın tavsiyeleri doğrultusunda Taraflar
Konferansı’nın alacağı kararların da gereğini yerine getirerek, özellikle
gelişmekte olan ülkelerde, biyolojik çeşitliliğin korunmasına ve sürdürülebilir
kullanımına katkıda bulunan araştırmaları geliştirecek ve teşvik edeceklerdir;
ve
(c) 16, 18 ve 20nci Madde hükümlerine uygun olarak,
biyolojik kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı için yöntemler
geliştirirken, biyolojik çeşitlilik araştırmalarındaki bilimsel gelişmelerin
kullanılmasını teşvik edecek ve bu konuda işbirliği yapacaklardır.
Madde 13. Kamu Eğitimi ve
Bilgilendirme
Akit Taraflar:
(a) Biyolojik çeşitliliği korumanın öneminin ve
bunun için gerekli tedbirlerin anlaşılmasını, medya aracılığı ile
yayınlanmasını ve bu konuların eğitim programlarına dahil edilmesini
kolaylaştıracak ve teşvik edeceklerdir; ve
(b) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili eğitim ve halkı bilgilendirme programlarının geliştirilmesinde diğer Devletlerle ve uluslararası örgütlerle uygun biçimde işbirliği yapacaklardır.
Madde 14. Etki Değerlendirmesi ve
Olumsuz Etkilerin En Aza İndirgenmesi
1. Akit Tarafların her biri, mümkün olduğu ölçüde
ve uygun biçimde:
(a) Biyolojik çeşitlilik için önemli olumsuz
etkiler doğurabilecek mevcut proje önerilerinin, bu olumsuz etkileri
engellemeye veya en aza indirmeye yönelik bir çevresel etki değerlendirmesine
tabi tutulmasını öngören uygun işleyişleri yürürlüğe koyacak ve elverdiğince
halkın da bu işleyişlere katılmasını sağlayacaktır;
(b) Biyolojik çeşitlilik üzerinde önemli olumsuz
etkiler yaratabilecek programlarının ve politikalarının çevresel sonuçlarının
gerekli biçimde dikkate alınmasını sağlamak için uygun düzenlemeler yapacaktır;
(c) Hangisi uygun ise, iki taraflı, bölgesel veya
çok taraflı düzenlemelerin yapılmasını teşvik ederek diğer Devletlerin veya
ulusal yargı yetkisinin sınırları dışındaki alanların biyolojik çeşitliliği
üzerinde önemli olumsuz etkide bulunması muhtemel olan, kendi yargı yetkisi
veya denetimi kapsamındaki faaliyetlerle ilgili bildirim, bilgi alışverişi ve
istişareleri karşılıklılık esasına göre geliştirecektir;
(d) Kendi yargı yetkisi veya denetimi altındaki
alandan kaynaklanan ve başka Devletlerin yargı yetkisi içindeki alanlarda veya
kendi ulusal yargı yetkisinin sınırları dışındaki alanlarda biyolojik
çeşitlilik için ciddi bir tehdit ya da tehlike oluşturan ya da oluşturabilecek
bir durumun ortaya çıkması halinde etkilenmesi muhtemel Devletleri derhal bu
tehlike veya zarardan haberdar edecek ve bu tehlike veya zararı önleyici veya
enaza indirici girişimlerde bulunacaktır; ve
(e) Doğal veya başka nedenlerle meydana gelen ve biyolojik çeşitlilik için ciddi ve her an gerçekleşebilecek bir tehlike arz eden olaylara veya faaliyetlere acilen karşılık verecek ulusal düzenlemelerin yapılmasını sağlayacak, bu tür ulusal çabaları tamamlamak, ve uygun olduğu ve ilgili Devletler veya bölgesel ekonomik bütünleşme örgütleri tarafından kabul edildiği takdirde müştereken beklenmedik hal planları oluşturmak üzere uluslararası işbirliğini teşvik edecektir.
2. Taraflar Konferansı, yapılacak etütleri temel
alarak, biyolojik çeşitliliğe verilen zararlara yüklenecek sorumluluk ve telafi
konusunu, restorasyon ve tazminat hususlarını da içerecek biçimde
inceleyecektir; bu tür sorumluluğun bütünüyle bir iç sorun olduğu durumlar
istisnadır.
Madde 15. Genetik Kaynaklara Erişim
l. Devletlerin kendi doğal kaynakları üzerindeki
egemen hakları dikkate alındığında, genetik kaynaklara erişime kayıt getirme
yetkisi de ulusal hükümetlere aittir ve ulusal mevzuata tabidir.
2. Akit Tarafların herbiri, diğer Akit Tarafların
çevresel açıdan güvenilir kullanım amaçları ile genetik kaynaklara erişimini
kolaylaştıracak şartları yaratmaya ve bu Sözleşme’nin amaçlarına aykırı
kısıtlamalar uygulamamaya gayret edecektir.
3. Bu Sözleşme’de bu Madde ile l6ncı ve 19uncu
Maddelerde anılan, herhangi bir Akit Tarafça temin edilen genetik kaynaklar, yalnızca
bu kaynakların menşe ülkesi olan Akit Taraflarca veya genetik kaynakları bu
Sözleşme’ye uygun olarak iktisap etmiş Taraflarca temin edilenlerdir.
4. Erişim hakkının tanınmış olduğu durumlarda,
erişim karşılıklı olarak mutabık kalınmış şartlara ve bu Madde hükümlerine tabi
olacaktır.
5. Genetik kaynaklara erişim, bu kaynakları temin
eden Akit Tarafça aksi kararlaştırılmadığı sürece, bu Tarafın önceden izninin
alınmasına tabidir.
6. Akit Tarafların her biri, diğer Akit
Taraflarca temin edilen genetik kaynaklara dayalı bilimsel araştırmaları, o
tarafların da tam katılımıyla ve mümkünse onların ülkelerinde geliştirip
yürütmek için çaba harcayacaktır.
7. Akit Tarafların her biri, genetik kaynakların
ticari ve başka amaçlarla kullanımından doğan yararlarla araştırma ve
geliştirme sonuçlarını, bu kaynakları temin eden Akit Tarafla adil ve
hakkaniyete uygun biçimde paylaşmak amacı ile, uygun şekilde ve 16 ile l9uncu
Maddeler doğrultusunda ve gerektiğinde 20 ve 21inci Maddelerde öngörülen mali
mekanizma aracılığı ile idari, yasal veya siyasi tedbirleri alacaktır. Bu
paylaşım karşılıklı olarak mutabık kalınan şartlara dayanacaktır.
Madde 16. Teknolojiye Erişim ve
Teknoloji Transferi
1. Akit Tarafların her biri, teknolojinin
biyoteknolojiyi içerdiğini ve Akit Taraflar arasında teknoloji transferinin ve
teknolojiye erişimin bu Sözleşme’nin amaçlarına ulaşılmasında gerekli unsurlar
olduğunu dikkate alarak, bu Madde hükümleri uyarınca, biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili olan veya genetik kaynaklardan
yararlanan ve çevreye önemli bir zarar vermeyen teknolojilerin diğer Akit
Taraflara transferini ve diğer Akit Tarafların bu teknolojilere erişimini
sağlamayı ve/veya kolaylaştırmayı taahhüt eder.
2 . Yukarıda 1inci paragrafta anılan teknoloji
transferi ve teknolojiye erişim, gelişmekte olan ülkelere karşılıklı olarak
mutabık kalınması halinde ayrıcalıklı ve öncelikli şartlar da dahil olmak
üzere, adil ve en elverişli şartlar çerçevesinde ve gerektiğinde 20 ve 21inci
Maddelerde öngörülen mali mekanizma uyarınca sağlanacak ve/veya
kolaylaştırılacaktır. Teknolojinin patent ve diğer fikri mülkiyet haklarına
tabi olması halinde, bu erişim ve transfer, fikri mülkiyet haklarının yeterli
ve etkin biçimde korunmasını dikkate alan ve bununla tutarlı şartlarla
sağlanacaktır. Bu paragraf aşağıdaki 3, 4 ve 5inci paragraflarla tutarlı
biçimde uygulanacaktır.
3. Akit Tarafların her biri, genetik kaynakları
temin eden Akit Taraflara ve bunlar arasında özellikle gelişmekte olan
ülkelere, 20 ve 21inci Madde hükümleri uyarınca ve uluslararası hukuka ve
aşağıdaki 4 ve 5inci paragraflara uygun biçimde, gerektiğinde patentler ve
diğer fikri mülkiyet hakları ile korunan teknoloji de dahil olmak üzere,
genetik kaynakların kullanıldığı teknoloji transferini ve bu teknolojiye
erişimlerini karşılıklı olarak mutabık kalınan şartlarla sağlamak amacıyla
uygun yasal, idari veya siyasi tedbirleri alacaktır.
4. Akit Tarafların her biri, özel sektörün,
gelişmekte olan ülkelerin kamu kurumları ve özel sektörü yararına, yukarıda
1inci paragrafta anılan teknolojiye erişimi, müştereken geliştirilmesini ve
teknoloji transferini kolaylaştırması amacıyla uygun yasal, idari veya politik
tedbirleri alacak ve bunun için yukarıda l, 2 ve 3üncü paragraflar kapsamındaki
yükümlülüklere uyacaktır.
5. Patent ve diğer fikri mülkiyet haklarının bu
Sözleşme’nin uygulanmasını etkileyebileceğini kabul eden Akit Taraflar, bu
hakların Sözleşme’nin amaçlarına aykırı olmamasını ve bu amaçları destekler
nitelikte olmasını sağlamak için, bu konuda ulusal mevzuata ve uluslararası
hukuka uygun biçimde işbirliği yapacaklardır.
Madde 17. Bilgi Alışverişi
1. Akit Taraflar, gelişmekte olan ülkelerin özel
ihtiyaçlarını dikkate alarak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı ile ilgili olan, herkese açık tüm kaynaklardan bilgi
alışverişini kolaylaştıracaklardır.
2. Bu bilgi alışverişi, teknik, bilimsel ve sosyo
ekonomik araştırma sonuçları, eğitim ve araştırma programları ile ilgili
bilgiler, ihtisaslaşmış bilgi, bu türden yerli ve geleneksel bilgilerle
birlikte 16ıncı Maddenin 1inci paragrafında anılan teknoloji alışverişini
kapsayacaktır. Ayrıca, gerçekleştirilebilir olduğunda, bilgilerin ilgili ülkeye
geri getirilmesi de bu kapsamda olacaktır.
Madde 18. Teknik ve Bilimsel İşbirliği
1. Akit Taraflar, gerektiğinde ilgili
uluslararası ve ulusal kurumlar aracılığı ile, biyolojik çeşitliliğin korunması
ve sürdürülebilir kullanımı alanında uluslararası teknik ve bilimsel
işbirliğini arttıracaklardır.
2. Akit Tarafların her biri, diğer araçların yanı
sıra ulusal politikalar geliştirmek ve uygulamak yoluyla, bu Sözleşme’nin
uygulanmasında diğer Akit Taraflarla ve özellikle gelişmekte olan ülkelerle
teknik ve bilimsel işbirliğini arttıracaktır. Bu işbirliği arttırılırken,
beşeri kaynakların geliştirilmesi ve kurumlaşma suretiyle ulusal imkânların
geliştirilmesi ve güçlendirilmesi özellikle dikkate alınacaktır.
3. Taraflar Konferansı ilk toplantısında, teknik
ve bilimsel işbirliğini arttırmak ve kolaylaştırmak için bir takas odası mekanizmasının
nasıl tesis edileceğini belirleyecektir.
4. Akit Taraflar bu Sözleşme’nin amaçlarını
yerine getirirken, doğal ve geleneksel teknolojiler de dahil olmak üzere,
teknoloji geliştirme ve kullanma konusunda, ulusal mevzuatlara ve politikalara
uygun işbirliği yöntemlerini geliştirecek ve teşvik edeceklerdir. Akit Taraflar
bu amaçla personel eğitimi ve uzman değişimi konusunda da işbirliğini
geliştireceklerdir.
5. Akit Taraflar, karşılıklı mutabakata tabi
olarak, bu Sözleşme’nin amaçları ile ilgili teknolojileri geliştirmek için,
ortak araştırma programlarının ve ortak girişimlerin tesis edilmesini teşvik
edeceklerdir.
Madde 19.
Biyoteknolojinin İşlem Görmesi ve Yararlarının Dağılımı
1. Akit Tarafların her biri, biyoteknolojik
araştırma için genetik kaynakları temin eden Akit Tarafların ve özellikle
gelişmekte olan ülkelerin, mümkünse bu Akit Tarafların ülkelerinde,
biyoteknolojik araştırma faaliyetlerine etkin biçimde katılımını sağlamak için
uygun yasal, idari veya siyasi tedbirleri alacaktır.
2. Akit Tarafların her biri, Akit Tarafların ve
özellikle gelişmekte olan ülkelerin, bu Akit Taraflarca temin edilen genetik
kaynaklara dayalı biyoteknolojilerden doğan yarar ve sonuçlara, adil ve
hakkaniyete uygun biçimde öncelikli erişimini teşvik etmek ve arttırmak için
makul tüm tedbirleri alacaktır. Bu erişim karşılılıklı olarak mutabık kalınan
şartlara tabi olacaktır.
3. Taraflar, biyoteknoloji sonucunda değişime
uğratılmış ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
üzerinde olumsuz etkide bulunabilecek her türlü canlı organizmanın emniyetli
biçimde taşınması, işlem görmesi ve kullanılması konusunda, özellikle önceden
bilgilendirerek mutabakat sağlanmasını da kapsayan uygun usullerin yer aldığı
bir protokolün gerekliliğini ve bunun şeklini değerlendireceklerdir.
4. Akit Tarafların her biri, yukardaki 3üncü
paragrafta anılan organizmaların işlem görmesinde kendisinin şart koştuğu
kullanım ve emniyet kurallarına ilişkin mevcut her türlü bilgiyi, ayrıca özgün
organizmaların potansiyel olumsuz etkileriyle ilgili mevcut her türlü bilgiyi,
bu organizmaların ithal edileceği Akit Tarafa, ya doğrudan doğruya ya da bu
çeşit organizmaları kendi yargı yetkisinin alanı içinde temin etmekte olan
gerçek veya hükmi şahıslardan talep ederek verecektir.
Madde 20. Mali Kaynaklar
1. Akit Tarafların herbiri, kendi ulusal
planlarına, önceliklerine ve programlarına uygun biçimde, bu Sözleşme’nin
amaçlarının gerçekleştirilmesi için tasarlanan ulusal faaliyetlere yönelik
olarak, kendi kapasitesine göre mali destek ve teşvik sağlamayı taahhüt eder.
2. Gelişmiş olan Taraf ülkeler, gelişmekte olan
Taraf ülkelerin, bu Sözleşme’nin yükümlülüklerini yerine getirmek için gerekli
tedbirleri uygulamalarının anlaşmaya bağlanmış ek maliyetlerini bütünüyle
karşılamalarını ve Sözleşme hükümlerinden yararlanmalarını sağlamak amacıyla
yeni ve ek mali kaynaklar temin edeceklerdir; söz konusu ek maliyetler,
gelişmekte olan Taraf ülke ile 21inci Maddede anılan kurumsal yapı arasında,
Taraflar Konferansı’nca tesbit edilen politika, strateji, program öncelikleri
ve uygunluk kriterleri ile ek maliyetleri gösteren listeye uygun biçimde
anlaşmaya bağlanacaktır. Pazar ekonomisine geçiş sürecinde olan ülkeler de
dahil olmak üzere başka Taraflar da kendi istekleri ile, gelişmiş olan Taraf
ülkelerin yükümlülüklerini üstlenebilirler. Taraflar Konferansı, bu Madde
gereğince, ilk toplantısında, gelişmiş olan Taraf ülkelerle, gelişmiş olan
Taraf ülkelerin yükümlülüklerini kendi istekleri ile üstlenen diğer Tarafların
bir listesini hazırlayacaktır. Taraflar Konferansı listeyi düzenli aralıklarla
yeniden gözden geçirecek ve gerekli değişiklikleri yapacaktır. Başka ülkelerden
ve kaynaklardan gönüllü katkılar da teşvik edilecektir. Bu taahhütlerin
uygulanmasında fonların yeterliliği, önceden tahmin edilebilirliği ve zamanında
akışının gerekliliği ve liste kapsamındaki katkı sahibi Taraflar arasında
yükümlülük paylaşımının önemi dikkate alınacaktır.
3. Bu Sözleşme’nin uygulanması ile ilgili mali
kaynakları temin edecek gelişmiş olan Taraf ülkeler ve bunlardan yararlanacak
gelişmekte olan ülkeler, bu amaçla ikili, bölgesel ve çok taraflı diğer
kanalları da kullanabilirler.
4. Gelişmekte olan Taraf ülkelerin bu Sözleşme
kapsamındaki taahhütlerini ne ölçüde etkin biçimde uygulayacakları, gelişmiş olan
Taraf ülkelerin bu Sözleşme kapsamındaki mali kaynaklar ve teknoloji transferi
ile ilgili taahhütlerini etkin biçimde uygulamalarına bağlı olacak ve
gelişmekte olan Taraf ülkelerin ilk ve en önemli önceliğinin ekonomik ve sosyal
kalkınma ve yoksulluğun yokedilmesi olduğu gerçeğini tam olarak dikkate
alacaktır.
5. Taraflar, finansman ve teknoloji transferi ile
ilgili girişimlerinde en azgelişmiş ülkelerin özel ihtiyaçlarını ve durumlarını
tam olarak dikkate alacaklardır.
6. Akit Taraflar, gelişmekte olan Taraf ülkelerde
özellikle küçük ada Devletlerinde, biyolojik çeşitliliğe bağımlılıktan,
biyolojik çeşitliliğin dağılımından ve mekânsal konumundan kaynaklanan özel
koşulları da dikkate alacaklardır.
7. Ayrıca, kurak ve yarı-kurak bölgelerin, kıyı
alanlarının ve dağlık alanların bulunduğu çevresel açıdan en duyarlı olanlar da
dahil olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerin özel durumu gözönünde
bulundurulacaktır.
Madde 21. Mali Mekanizma
Bu Sözleşme’de yer alan
amaçlarla, gelişmekte olan Taraf ülkelere, hibe veya ayrıcalık esasına göre
mali kaynaklar temin edilebilmesi için, esas unsurları bu Maddede tanımlanan
bir mekanizma olacaktır. Bu mekanizma, bu Sözleşme’nin amaçları doğrultusunda
Taraflar Konferansı’nın yetkisi ve yönlendirmesi altında ve Taraflar Konferansı’na
karşı sorumlu olarak işleyecektir. Mekanizmanın faaliyetleri Taraflar
Konferansı’nın ilk toplantısında kararlaştırılacak kurumsal yapı tarafından
yürütülecektir. Taraflar Konferansı bu Sözleşme’deki amaçlar doğrultusunda, bu
kaynaklara erişim ve bu kaynakların kullanımı ile ilgili politikayı,
stratejiyi, program önceliklerini ve uygunluk kriterlerini tesbit edecektir.
Katkılar, Taraflar Konferansınca periyodik olarak kararlaştırılması gereken
kaynak tutarına uygun olarak 20nci Maddede anılan fonların önceden tahmin
edilebilmesi, yeterli olması ve zamanında akışının sağlanması gerektiğini ve
20nci Maddenin 2nci paragrafında anılan listeye dahil olan katkı sahibi
Taraflar arasında yükümlülüğü paylaşmanın önemini dikkate alacak şekilde
düzenlenecektir. Gelişmiş olan Taraf ülkeler ve başka ülke ve kaynaklar gönüllü
katkılarda bulunulabilirler. Mekanizma demokratik ve şeffaf bir yönetim sistemi
çerçevesinde işleyecektir.
2. Taraflar Konferansı, bu Sözleşme’nin
amaçlarına uygun olarak, ilk toplantısında politika, strateji ve program
öncelikleri ile birlikte, mali kaynak kullanımının düzenli olarak izlenmesi ve
değerlendirilmesi de dahil olmak üzere mali kaynaklara erişim ve bu kaynakların
kullanımı ile ilgili ayrıntılı uygunluk kriterlerini ve esaslarını
belirleyecektir. Taraflar Konferansı, mali mekanizmayı işletmekle
görevlendirilen kurumsal yapı ile istişarelerde bulunduktan sonra, yukarıdaki
1inci paragrafa geçerlilik kazandıracak düzenlemeleri karara bağlayacaktır.
3. Taraflar Konferansı, bu Sözleşme’nin yürürlüğe
girmesinden en erken iki yıl sonra ve ondan sonra da düzenli olarak, yukarıdaki
2nci paragrafta anılan kriter ve esaslar da dahil olmak üzere, bu Madde
kapsamında oluşturulan mekanizmanın etkinliğini gözden geçirecektir. Bu
incelemeye dayalı olarak, gerekirse mekanizmanın etkinliğini arttırmak için
uygun tedbirleri alacaktır.
4. Akit Taraflar, biolojik çeşitliliğin korunması
ve sürdürülebilir kullanımı için mali kaynak temin etmek üzere mevcut mali
kurumları güçlendirmeyi değerlendireceklerdir.
Madde 22. Diğer Uluslararası
Sözleşmelerle İlişki
1. Akit Taraflardan herhangi birinin mevcut
uluslararası bir anlaşmadan doğan hak ve yükümlülüklerini kullanması biyolojik
çeşitlilik için ciddi bir zarar veya tehdite yol açmadığı sürece, bu Sözleşme’nin
hükümleri bu tür hak ve yükümlülükleri etkilemeyecektir.
2. Akit Taraflar, deniz çevresi açısından bu
Sözleşme’yi, Devletlerin deniz hukuku kapsamındaki hak ve yükümlülükleriyle
tutarlı biçimde uygulayacaklardır.
Madde 23. Taraflar Konferansı
1. Bu Sözleşme ile bir Taraflar Konferansı ihdas
edilmektedir. Taraflar Konferansı’nın ilk toplantısı, Birleşmiş Milletler Çevre
Programı Yetkili Müdürü’nün çağrısı üzerine, bu Sözleşme’nin yürürlüğe
girmesinden en geç bir yıl sonra yapılacaktır. Taraflar Konferansı’nın bundan
sonraki olağan toplantıları, ilk toplantısında Konferans tarafından
belirlenecek düzenli aralıklarla yapılacaktır.
2. Taraflar Konferansı’nın olağanüstü
toplantıları, Konferans tarafından gerekli görülebilecek diğer zamanlarda, veya
Taraflardan herhangi birinin talebi üzerine, bu talep Sekretarya’ya
iletildikten sonraki altı ay içinde Tarafların en az üçte biri tarafından
desteklenmesi halinde yapılır.
3. Taraflar Konferansı, kendisi için ve
kurabileceği herhangi bir yardımcı organ için usul kurallarını ve
Sekretarya’nın finansmanını yöneten mali kuralları oydaşma yoluyla anlaşmaya
bağlayıp benimseyecektir. Taraflar Konferansı her olağan toplantısında, bir
sonraki olağan toplantıya kadar olan mali dönem için bir bütçe kabul edecektir.
4. Taraflar Konferansı bu Sözleşme’nin
uygulanmasını inceleyecek ve bu amaçla:
(a) 26ncı Maddeye uygun olarak sunulacak bilgilerin
ne şekilde ve hangi zaman aralıkları ile iletileceğini belirleyecek, bu
bilgileri ve yardımcı herhangi bir organ tarafından sunulan raporları
inceleyecektir;
(b) 25nci Maddeye uygun olarak, biyolojik
çeşitlilik konusunda sunulan bilimsel, teknik ve teknolojik tavsiyeleri
inceleyecektir;
(c) 28inci Maddeye uygun olarak gerekli
protokolleri inceleyecek ve kabul edecektir;
(d) 29uncu ve 30uncu Maddelere uygun olarak bu
Sözleşme’de ve eklerinde yapılması gereken değişiklikleri inceleyecek ve kabul
edecektir;
(e) Herhangi bir protokolde ve bu protokolün
eklerinde yapılacak değişiklikleri inceleyecek, ve bu değişikliklerin yapılmasına
karar verildiği takdirde, ilgili protokolün taraflarına bu değişikliklerin
kabul edilmesini önerecektir;
(f) Gerektiğinde, 30uncu Maddeye uygun olarak,
Sözleşme’ye yeni ekler yapılmasını inceleyecek ve kabul edecektir;
(g) Özellikle bilimsel ve teknik tavsiyelerde
bulunmak üzere, bu Sözleşme’nin uygulanması için gerekli görülen yardımcı
organları kuracaktır;
(h) Bu Sözleşme kapsamındaki konularla ilgili
sözleşmelerin yetkili organları ile uygun işbirliği biçimleri oluşturmak
amacıyla, bu organlarla Sekretarya aracılığı ile temas kuracaktır; ve
(i) Bu Sözleşme’nin işleyişinde kazanılan
deneyimin ışığında, bu Sözleşme’nin amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli
olabilecek ek tedbirleri inceleyecek ve alacaktır.
5. Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler’in ihtisas teşkilatları, Uluslararası Atom Enerjisi Kıırumu ve bu Sözleşme’ye taraf olmayan Devletler, Taraflar Konferansı toplantılarında gözlemci olarak temsil edilebilir. Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili alanlarda yetkili olan ve Taraflar Konferansı’nın bir toplantısında gözlemci olarak temsil edilmek istediğini Sekretarya’ya bildirmiş olan hükümetler veya hükümetlerdışı diğer organ veya kuruluşlar, hazır bulunan Taraflardan en az üçte biri itiraz etmediği sürece, toplantıya katılabilirler. Gözlemcilerin toplantıya alınmaları ve katılımları, Taraflar Konferansı’nca kabul edilen usul kurallarına tabi olacaktır.
Madde 24. Sekretarya
1. Bu Sözleşme ile bir Sekretarya ihdas
edilmektedir. Sekretarya aşağıdaki görevleri yürütecektir:
(a) 23üncü Maddede öngörülen Taraflar Konferansı
toplantılarını düzenlemek ve bu toplantılara servis sağlamak;
(b) Herhangi bir protokol ile kendisine verilen
görevleri yerine getirmek;
(c) Bu Sözleşme kapsamında yürüttüğü görevlerle
ilgili raporlar hazırlamak ve bu raporları Taraflar Konferansı’na sunmak;
(d) İlgili diğer uluslararası organlarla eşgüdüm
sağlamak ve özellikle görevlerini etkin biçimde yerine getirmek için gerekli
olabilecek idari ve akdi düzenlemeleri yapmak; ve
(e) Taraflar Konferansı’nca kararlaştırılabilecek
diğer görevleri yerine getirmek.
2. Taraflar Konferansı ilk olağan toplantısında, bu Sözleşme kapsamında Sekretarya görevini yürütmek istediğini beyan etmiş ve ehliyet sahibi mevcut uluslararası örgütler arasından sekretaryayı tayin edecektir.
Madde 25. Bilimsel, Teknik ve
Teknolojik Danışma Amaçlı Yan Organ
l. Bu Sözleşme ile, Taraflar Konferansına ve
uygun olduğunda yardımcı organlarına bu Sözleşme’nin uygulanması konusunda
zamanında tavsiyelerde bulunmak üzere, bilimsel, teknik ve teknolojik danışma
amaçlı bir yan organ ihdas edilmektedir. Bu organ tüm Tarafların katılımına
açık olacak ve birden fazla bilim dalını içerecektir. Bu organ ilgili uzmanlık
dalında ehliyet sahibi hükümet temsilcilerini kapsayacaktır. Organ, çalışması
ile ilgili tüm konularda Taraflar Konferansı’na düzenli rapor verecektir.
2. Bu organ, Taraflar Konferansı’nın yetkisi
altında ve onun belirlediği esaslara uygun olarak ve onun isteği üzerine:
(a) Biyolojik çeşitliliğin durumu ile ilgili
bilimsel ve teknik değerlendirmeler sunacaktır;
(b) Bu Sözleşme hükümlerine uygun olarak alınan
önlem türlerinin etkileri ile ilgili bilimsel ve teknik değerlendirmeler
hazırlayacaktır;
(c) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili yenilikçi, verimli ve en gelişmiş teknolojileri ve “know-how”ı belirleyecek, gelişmeyi teşvik etmenin ve/veya bu teknolojileri transfer etmenin yolları ve olanakları ile ilgili tavsiyelerde bulunacaktır;
(d) Biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı ile ilgili araştırma ve geliştirmede uluslararası
işbirliği ve bilimsel programlar konusunda tavsiyelerde bulunacaktır; ve
(e) Taraflar Konferansı’nın ve yardımcı
organlarının organa yönelteceği bilimsel, teknik, teknolojik ve metodolojik
sorulara cevap verecektir.
3. Bu organın işlevleri, yetkileri,
teşkilatlanması ve işleyişi Taraflar Konferansınca daha ayrıntılı biçimde
tanımlanabilir.
Madde 26. Raporlar
Akit Tarafların her
biri, Taraflar Konferansı’nca belirlenecek aralıklarda, bu Sözleşme
hükümlerinin uygulanması için aldığı tedbirler ve bu tedbirlerin bu
Sözleşme’nin amaçlarını gerçekleştirmekteki etkinliği konusunda Taraflar
Konferansı’na rapor verecektir.
Madde 27. Uyuşmazlıkların Çözümlenmesi
1. Akit Taraflar arasında bu Sözleşme’nin
yorumlanması veya uygulanması ile ilgili bir uyuşmazlık çıkması halinde ilgili
taraflar bu uyuşmazlığı müzakereler yoluyla gidermeye çalışacaklardır.
2. İlgili taraflar müzakereler sonucunda
mutabakata varamadıkları takdirde müştereken, üçüncü bir tarafın yardımlarını
veya aracılığını talep edebilirler.
3. Herhangi bir Devlet veya bölgesel ekonomik
bütünleşme teşkilatı bu Sözleşme’yi onadığı, kabul ettiği, onayladığı veya bu
Sözleşme’ye katıldığı sırada veya daha sonraki herhangi bir tarihte, yukarıdaki
1inci veya 2nci paragrafa uygun olarak çözümlenmeyen bir uyuşmazlık için,
uyuşmazlıkların çözümlenmesi konusunda aşağıda öngörülen yollardan birini veya
her ikisini bağlayıcı kabul ettiğini yazılı olarak Depozitere beyan edebilir:
(a) Ek II’nin 1inci kısmında yer alan usule uygun
hakemlik;
(b) Uyuşmazlığın Uluslararası Adalet Divanı’na
sunulması.
4. Uyuşmazlığa taraf olanların, yukarıdaki 3üncü
paragraf uyarınca bu paragrafta öngörülen yolları veya herhangi bir usulu kabul
etmemeleri halinde, taraflar bunun dışında bir mutabakata varmadıkları sürece,
uyuşmazlık Ek II’nin 2nci kısmına uygun olarak uzlaşma komisyonuna sunulur.
5. İlgili protokolde aksi şart koşulmadığı
sürece, bu Madde hükümleri protokoller için de uygulanır.
Madde 28. Protokollerin Kabul Edilmesi
1. Akit Taraflar bu Sözleşme’nin protokollerinin
formülasyonunda ve kabul edilmesinde işbirliği yapacaklardır.
2. Protokoller Taraflar Konferansı toplantısında
kabul edilir.
3. Önerilen herhangi bir protokol metni, bu toplantıdan
en az altı ay önce Sekretarya tarafından Akit Taraflara iletir.
Madde 29. Sözleşme’nin veya
Protokollerin Değiştirilmesi
1. Akit Taraflardan herhangi biri bu Sözleşme’de
değişiklik yapılmasını teklif edebilir. Bir protokole Taraf olanlardan herhangi
biri o protokolde değişiklik yapılmasını teklif edebilir.
2. Bu Sözleşme’de yapılacak değişiklikler
Taraflar Konferansı toplantısında kabul edilir. Herhangi bir protokolde
yapılacak değişiklikler ise, sözkonusu Protokol Taraflarının toplantısında kabul
edilir. Bu Sözleşme’de veya herhangi bir protokolde yapılması önerilen
değişiklik metni, bu protokolde aksi öngörülmedikçe, değişiklik metninin kabul
edilmesi önerilen toplantıdan en az altı ay önce Sekretarya tarafından
sözkonusu belgenin taraflarına iletilir. Sekretarya, bilgilendirmek
amacıyla önerilen değişiklikleri bu Sözleşme’yi imzalayanlara da gönderir.
3. Taraflar bu Sözleşme’de veya herhangi bir
protokolde, yapılması önerilen değişiklik üzerinde oydaşma yoluyla anlaşmaya
varmak için her türlü çabayı göstereceklerdir. Oydaşma sağlanması için harcanan
tüm gayretlere rağmen bir anlaşmaya varılamaması halinde, değişiklik son çare
olarak sözkonusu belgeye taraf olan ve toplantıda hazır bulunup oy
kullananların üçte ikisinin çoğunluğu ile kabul edilir ve Depoziter tarafından,
onaylanmak ve kabul edilmek üzere tüm Taraflara gönderilir.
4. Değişikliklerin kabul edildiği ve onaylandığı
Depozitere yazılı olarak bildirilir. Yukarıdaki 3üncü paragrafa uygun olarak
kabul edilen değişiklikler, ilgili protokolda aksi belirtilmediği sürece bu
protokole Taraf olanların veya bu Sözleşme’nin Akit Taraflarının en az üçte
ikisinin onama, kabul veya onay belgelerini tevdi etmesinden sonraki doksanıncı
günde, bu değişiklikleri kabul eden taraflar arasında yürürlüğe girer.
Değişiklikler bundan sonra, başka herhangi bir Taraf için, bu Tarafın
değişikliği kabul ettiğini veya onayladığını gösteren belgeyi tevdi etmesinden
sonraki doksanıncı günde yürürlüğe girer.
5. Bu Maddedeki “hazır bulunan ve oy kullanan
Taraflar”, hazır bulunup da olumlu veya olumsuz oy veren Taraflar anlamına
gelir.
Madde 30. Eklerin Kabul Edilmesi ve
Değiştirilmesi
1. Bu Sözleşme’nin veya herhangi bir protokolünün
ekleri Sözleşme’nin veya ilgili protokolun ayrılmaz bir parçası olacak ve
açıkça aksi belirtilmediği sürece, bu Sözleşme’ye veya protokollerine atıfta
bulunulduğunda, aynı zamanda bunların eklerine de atıfta bulunulduğu kabul
edilecektir. Bu ekler bilimsel, teknik, idari ve usulle ilgili konularla
sınırlı olacaktır.
2. Herhangi bir protokol, kendi ekleri için aksi
bir hükme yer vermediği sürece, bu Sözleşme’ye veya protokollere yeni eklerin
teklif edilmesinde, kabul edilmesinde ve yürürlüğe girmesinde aşağıdaki usul
uygulanır:
(a) Bu Sözleşme’nin veya herhangi bir protokolün
ekleri 29uncu Maddede belirtilen usule uygun olarak teklif ve kabul edilir;
(b) Bu Sözleşme’ye ilave edilecek yeni bir eki veya Taraf olduğu bir protokolün ekini onaylama imkânı olmayan herhangi bir Taraf, Depoziterin o ekin kabul edildiğini bildirdiği tarihten itibaren bir yıl içinde, bu durumu yazılı olarak Depozitere bildirir. Depoziter, kendisine gelen bu bildirimden tüm tarafları gecikmeden haberdar eder. Taraflar daha önceki bir itiraz beyanını herhangi bir zamanda geri çekebilirler; bu durumda ekler, aşağıdaki alt-paragraf (c)’ye tabi olarak sözkonusu Taraf için yürürlüğe girer;
(c) Ek, bu Sözleşme’nin veya ilgili protokolün,
yukarıda alt-paragraf (b) hükümlerine uygun olarak bildirimde bulunmamış tüm
Taraflar için, Depoziter tarafından kabulünün bildirildiği tarihten itibaren
bir yıllık sürenin bitiminde, yürürlüğe girer.
3. Bu Sözleşme’nin veya herhangi bir protokolün
eklerinde yapılacak değişikliklerin önerilmesi, kabul edilmesi ve yürürlüğe
girmesi, Sözleşme’nin veya herhangi bir protokolünün eklerinin önerilmesinde,
kabul edilmesinde ve yürürlüğe girmesinde uygulanan usulün aynısına tabidir.
4. Yeni bir ek veya bir ekte yapılan değişiklik,
bu Sözleşme’deki veya herhangi bir protokolündeki değişiklikle ilgili ise,
Sözleşme’deki veya ilgili protokoldeki değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihe
kadar, yeni ek veya ekte yapılan değişiklik yürürlüğe girmez.
Madde 31. Oy Hakkı
1. Bu Sözleşme’nin veya herhangi bir protokolünün
Akit Taraflarının her biri, aşağıda 2nci paragrafta belirtilen durum dışında,
bir oy hakkına sahiptir.
2. Bölgesel ekonomik bütünleşme teşkilatları,
yetkili oldukları konularda oy haklarını, bu Sözleşme’nin veya ilgili
protokolun Akit Tarafları arasından kendi teşkilatlarının üyesi olan
Devletlerin sayısına eşit sayıda oy kullanırlar. Bu teşkilatların üyesi olan
Devletler kendi oy haklarını kullandıklarında bu teşkilatlar oy haklarını
kullanmazlar; bu teşkilatlar oy kullandıklarındaysa, üye Devletleri
kullanmazlar.
Madde 32. Bu Sözleşme ile Protokolleri
Arasındaki İlişki
1. Herhangi bir Devlet veya bölgesel ekonomik
bütünleşme teşkilatı bu Sözleşme’nin Akit Tarafı değilse, veya protokolle aynı
zamanda bu Sözleşme’nin Akit Tarafı olmadığı takdirde, protokole Taraf olamaz.
2. Herhangi bir protokol kapsamındaki kararlar
yalnızca bu protokole Taraf olanlarca alınır. Bir protokolu kabul etmemiş veya
onaylamamış olan Akit Taraflar, protokole Taraf olanların toplantılarına
gözlemci olarak katılabilirler.
Madde 33. İmza
Bu Sözleşme 5 Haziran
1992 tarihinden 14 Haziran 1992 tarihine kadar Rio de Janeiro’da ve 15 Haziran
1992 tarihinden 4 Haziran 1992 tarihine kadar New York’da Birleşmiş Milletler
Genel Merkezi’nde tüm devletlerin ve bölgesel ekonomik bütünleşme
teşkilatlarının imzasına açık olacaktır.
Madde 34. Onama, Kabul ve Onay
1. Bu Sözleşme ve protokoller, Devletlerin ve
bölgesel ekonomik bütünleşme teşkilatlarının onama, kabul ve onayına tabi
olacaktır. Kabul ve onay belgeleri Depozitere tevdi edilecektir.
2. Yukarıdaki 1inci paragrafta anılan
teşkilatlardan, bu Sözleşme’ye veya herhangi bir protokole kendi Üye Devletleri
Akit Taraf olmadan Akit Taraf olanlar, ilgili Sözleşme veya protokol
kapsamındaki tüm yükümlülüklerle bağlı olacaktır. Üye Devletlerinin birinin
veya birkaçının bu Sözleşme’ye veya ilgili protokole Akit Taraf olduğu teşkilatlarda,
teşkilat ve teşkilata Üye Devletler, Sözleşme veya ilgili protokol kapsamındaki
yükümlülüklerini yerine getirme sorumluluklarını kendileri
kararlaştıracaklardır. Böyle durumlarda, teşkilat ve Üye Devletleri, Sözleşme
veya ilgili protokol kapsamındaki haklarını aynı zamanda kullanmayacaklardır.
3. Yukarıda 1inci paragrafta anılan teşkilatlar,
onama, kabul ve onay belgelerinde, Sözleşme’ye veya ilgi1i protokole tabi
konularda ne ölçüde yetkili olduklarını beyan edeceklerdir. Bu teşkilatlar
yetki kapsamlarında yapılan değişiklikleri de Depozitere bildireceklerdir.
Madde 35. Sözleşme’ye Katılma
1. Bu Sözleşme ve protokoller, imzaya
kapandıkları tarihten itibaren Devletlerin ve bölgesel ekonomik bütünleşme
teşkilatlarının katılımına açık olacaktır. Katılım belgeleri Depozitere tevdi
edilecektir.
2. Yukarıda 1inci paragrafta anılan örgütler,
katılım belgelerinde, Sözleşme’ye veya ilgili protokole tabi konularda ne
ölçüde yetkili olduklarını beyan edeceklerdir. Bu teşkilatlar yetki
kapsamlarında yapılan değişiklikleri de Depozitere bildireceklerdir.
3. Bu Sözleşme’ye veya protokollere katılan
bölgesel ekonomik bütünleşme teşkilatlarına 34üncü Madde’nin 2inci paragrafı
uygulanır.
Madde 36. Sözleşme’nin Yürürlüğe
Girmesi
l. Bu Sözleşme, otuzuncu onama, kabul, onay veya
katılım belgesinin tevdi edildiği tarihten sonraki doksanıncı günde yürürlüğe
girer.
2. Her bir protokol, bu protokolde belirtilen
sayıda onama, kabul, onay veya katılım belgesinin tevdi edildiği tarihten
sonraki doksanıncı günde yürürlüğe girer.
3. Otuzuncu onama, kabul, onay veya katılım
belgesi tevdi edildikten sonra bu Sözleşme’yi onayan, kabul eden, onaylayan
veya Sözleşme’ye katılan her Akit Taraf için bu Sözleşme, o Akit Taraf’ın
onama, kabul, onay veya katılım belgesini tevdi ettiği tarihten sonraki
doksanıncı günde yürürlüğe girer.
4. Bir protokolun yukarıdaki 2nci paragrafa uygun
olarak yürürlüğe girmesinden sonra bu protokolu onayan, kabul eden, onaylayan
veya protokole katılan Akit Taraf için o protokol, protokolde aksi belirtilmediği
sürece, bu Akit Taraf’ın onama, kabul, onay veya katılım belgesini tevdi ettiği
tarihten sonraki doksanıncı günde veya bu Sözleşme’nin sözkonusu Akit Taraf
için yürürlüğe girdiği günde, bunlardan hangisi daha sonra ise o tarihte
yürürlüğe girer.
5. Yukarıdaki 1inci ve 2nci paragraflar
açısından, herhangi bir bölgesel ekonomik bütünleşme teşkilatı tarafından tevdi
edilen herhangi bir belge, bu teşkilata Üye Devletler tarafından tevdi edilen
belgelere ilave belgeler olarak kabul edilmez.
Madde 37. Çekinceler
Bu Sözleşme’ye herhangi
bir çekince konamaz.
Madde 38. Sözleşme’den Çekilme
1. Her Akit Taraf, bu Sözleşme’nin kendisi için
yürürlüğe girdiği tarihten iki yıl geçtikten sonra herhangi bir tarihte
Depozitere yazılı bildirimde bulunarak Sözleşme’den çekilebilir.
2. Bu çekilme işlemi, çekilme bildiriminin
Depoziter tarafından alındığı tarihten sonra bir yıllık sürenin bitiminde veya
çekilme bildiriminde belirtilen daha sonraki bir tarihte gerçekleşir.
3. Bu Sözleşme’den çekilen herhangi bir Akit
Taraf, ayrıca taraf olduğu protokollerden de çekilmiş addedilir.
Madde 39. Geçici Mali Düzenlemeler
2lnci Madde koşullarına uygun olarak tamamen yeniden yapılandırılmış olması koşuluyla Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Global Çevre İmkânı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası bu Sözleşme’nin yürürlüğe girdiği tarih ile Taraflar Konferansı’nın birinci toplantısı arasındaki sürede, veya 21inci Maddeye uygun olarak hangi kurumsal yapının tayin edileceği Taraflar Konferansı’nca kararlaştırılana kadar, geçici olarak, 21inci Maddede anılan kurumsal yapıyı oluşturacaklardır.
Madde 40. Geçici Sekretarya
Düzenlemeleri
Birleşmiş Milletler
Çevre Programı Yetkili Müdürü’nün oluşturacağı Sekretarya, bu Sözleşme’nin
yürürlüğe girdiği tarih ile Taraflar Konferansı’nın birinci toplantısı
arasındaki süre için, geçici olarak, 24üncü Maddenin 2inci paragrafında anılan
Sekretarya olarak kabul edilecektir.
Madde 41. Depoziter
Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri, bu Sözleşme’nin ve protokollerin Depoziterlik görevini
üstlenecektir.
Madde 42. Geçerli Metinler
Arapça, Çince,
Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça metinlerinin de eşit ölçüde geçerli
olduğu bu Sözleşme’nin aslı, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi
edilecektir.
Bu Sözleşme aşağıda
imzası bulunan tam yetkili temsilciler tarafından usulüne uygun olarak
imzalanmıştır.
Bin Dokuz Yüz Doksan İki
yılı Haziran ayının bu beşinci gününde Rio de Janeiro’da imzalanmıştır.
1. Sosyal, ekonomik, kültürel veya bilimsel öneme
sahip; göçücü türlerin ihtiyaç duyduğu; yüksek oranda çeşitlilik içeren, çok
sayıda endemik veya tehdit altında tür barındıran veya birçok yabani yaşam
alanı ihtiva eden; temsil niteliğine sahip, özgün, veya önemli evrimsel ya da
başka biyolojik proseslerle bağlantılı olan, ekosistemler ve yaşam ortamları;
2. Tehdit altında bulunan; evcilleştirilmiş veya
kültüre alınmış türlerin yabani akrabaları olan; tıbbi, tarımsal veya ekonomik
değer sahibi; sosyal, bilimsel veya kültürel önem taşıyan veya gösterge
niteliğindeki türler gibi, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürüdürülebilir
kullanımı konusundaki araştırmalar için önem arz eden türler ve topluluklar; ve
3. Sosyal, bilimsel veya ekonomik öneme sahip,
tanımlanmış genom ve genler.
Kısım 1
Madde l
Davacı taraf, tarafların
uyuşmazlığı 27nci Madde uyarınca hakemliğe havale ettiklerini Sekretarya’ya
bildirir. Bu bildirimde hakemliğin konusu belirtilir ve bildirim özellikle,
Sözleşme’nin veya protokolün, yorumlanması veya uygulanması tartışma konusu
olan maddelerini içerir. Taraflar, hakem kurulu başkanı tayin edilmeden önce
uyuşmazlığın konusu üzerinde anlaşamazlarsa, uyuşmazlık konusu hakem kurulu
tarafından belirlenir. Sekretarya bu konuda kendisine ulaşan bilgileri bu
Sözleşme’nin veya ilgili protokolün tüm Akit Taraflarına gönderir.
Madde 2
1. İki taraf arasındaki uyuşmazlıklarda hakem
kurulu üç üyeden oluşur. Uyuşmazlığa taraf olanların her biri bir hakem tayin
eder; bu şekilde tayin edilen iki hakem anlaşarak hakem kurulu Başkanı olacak
üçüncü hakemi tayin ederler. Hakem kurulu başkanı, uyuşmazlığa taraf olanlardan
herhangi biriyle aynı tabiyetten olamayacağı gibi, olağan ikamet yeri de
taraflardan herhangi birinin bulunduğu ülkede olamaz, taraflardan herhangi biri
tarafından istihdam edilmiş olamaz veya başka herhangi bir sıfatla bu konu ile
daha önce ilgilenmiş olamaz.
2. İkiden fazla taraf arasındaki uyuşmazlıklarda,
menfaatleri aynı olan taraflar anlaşarak müştereken bir hakem tayin ederler.
3. Boşalan hakemlik makamı, başlangıçtaki tayin
için öngörülen usule uygun olarak doldurulur.
Madde 3
1. İkinci hakem tayin edildikten sonra iki ay
içinde hakem kurulu başkanının atanmamış olması halinde, taraflardan birinin
talebi üzerine, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, bundan sonraki iki aylık
süre içinde Başkanı tayin eder.
2. Uyuşmazlığa taraf olanlardan birinin, talep
kendisine ulaştıktan sonra iki ay içinde bir hakem tayin etmemesi halinde,
diğer tarafın Genel Sekreteri bundan haberdar etmesi halinde Genel Sekreter
müteakip iki ay içinde hakemi tayin eder.
Madde 4
Hakem kurulu, bu
Sözleşme ile ilgili protokol hükümlerine ve uluslararası hukuka göre karar
verir.
Madde 5
Uyuşmazlığa taraf
olanlarca aksi kabul edilmediği sürece, hakem kurulu kendi usul kurallarını
belirler.
Madde 6
Hakem kurulu,
taraflardan birinin talebi üzerine, zorunlu geçici koruma tedbirleri konusunda
tavsiyelerde bulunabilir.
Madde 7
Uyuşmazlık tarafları
hakem kurulunun çalışmasını kolaylaştıracak ve ellerindeki her türlü imkanı
kullanarak özellikle:
(a) Hakem kuruluna ilgili tüm belge, bilgi ve
kolaylığı sağlayacaklardır; ve
(b) Gerektiğinde hakem kurulunun tanık veya
bilirkişi çağırmasına ve bunların sunacağı delilleri edinmesine imkân
vereceklerdir.
Madde 8
Taraflar ve hakemler,
hakem kurulu işlemleri esnasında gizli olarak elde ettikleri bilgileri gizli
tutmakla yükümlüdürler.
Madde 9
Durumun gerektirdiği
özel şartlar nedeniyle hakem kurulu aksine bir karar almadıkça, hakem kurulunun
masrafları uyuşmazlığa taraf olanlarca eşit olarak paylaşılır. Hakem kurulu tüm
masraflarının kayıtlarını tutar ve masraflarla ilgili kesin hesap özetini
taraflara verir.
Madde 10
Uyuşmazlık konusunda
verilen karardan etkilenebilecek olan ve uyuşmazlık konusunda hukuki bir
menfaatı bulunan her Akit Taraf hakem kurulunun izni ile kovuşturmaya müdahil
olabilir.
Madde 11
Hakem kurulu doğrudan
uyuşmazlık konusunda doğan karşı talepleri dinleyebilir ve karara bağlayabilir.
Madde 12
Hakem kurulu hem usul,
hem de esasla ilgili kararlarını üyelerinin oy çokluğu ile alır.
Madde 13
Uyuşmazlığa taraf
olanlardan birinin hakem kurulunda hazır bulunmaması veya iddiasını savunmaması
halinde, diğer taraf kuruldan kovuşturmayı sürdürmesini ve kararını vermesini
talep edebilir. Herhangi bir tarafın hazır bulunmaması veya iddiasını
savunmaması kovuşturma için bir engel oluşturmaz. Hakem kurulu kesin kararını
vermeden önce, talebin maddi delil ve hukuk temeline dayandığına kanaat
getirmelidir.
Madde 14
Kurul, kesin kararını,
kuruluşunun tamamlandığı tarihten sonraki beş ay içinde verir; şu var ki,
gerekli gördüğünde, zaman sınırını beş aydan fazla olmamak üzere uzatabilir.
Madde 15
Hakem kurulunun kesin
kararı uyuşmazlık konusu ile sınırlı olacak ve kararın hangi gerekçelere
dayandığını belirtecektir. Kararda, katılan üyelerin adları ve kesin karar
tarihi de bulunur. Kurulun herhangi bir üyesi kesin karara farklı ya da muhalif
bir görüş ekleyebilir.
Madde 16
Karar uyuşmazlığa taraf
olanlar için bağlayıcı olacaktır. Uyuşmazlığa taraf olanlar önceden bir temyiz
usulünde anlaşmış olmadığı takdirde, karar temyiz edilmeyecektir.
Madde 17
Uyuşmazlık tarafları
arasında, kesin kararın yorumu veya uygulanış şekli konusunda doğabilecek
ihtilaflar, taraflardan herhangi biri tarafından, karara bağlanmak üzere,
kararı vermiş olan hakem kuruluna sunulabilir.
Kısım 2
Madde 1
Uyuşmazlığa taraf
olanlardan birinin talebi üzerine bir uzlaştırma komisyonu kurulur. Taraflarca
aksi kabul edilmedikçe, komisyon, ilgili Taraflarca tayin edilen ikişer üye ve
bu üyeler tarafından müştereken seçilen bir Başkan olmak üzere beş üyeden
oluşur.
Madde 2
İkiden fazla taraf
arasındaki uyuşmazlıklarda, menfaatleri aynı olan taraflar, kendi komisyon
üyelerini anlaşarak müştereken tayin ederler. İki veya ikiden fazla tarafın
menfaatleri ayrı olduğunda veya menfaatlerinin aynı olup olmadığı konusunda
anlaşmazlık çıktığında, bu taraflar kendi üyelerini ayrı ayrı tayin ederler.
Madde 3
Bir uzlaştırma komisyonu
oluşturulmasının talep edildiği tarihten sonra iki ay içinde, taraflarca
gerekli tayinlerin yapılmaması halinde, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri,
talepte bulunan tarafın isteği üzerine, müteakip iki ay içinde bu tayinleri
yapar.
Madde 4
Komisyonun son üyeleri
tayin edildikten sonra iki ay içinde Uzlaştırma Komisyonu Başkanı’nın seçilememesi halinde, Birleşmiş Milletler Gene1
Sekreteri, taraflardan herhangi birinin talebi üzerine, müteakip iki ay içinde
bir Başkan tayin eder.
Madde 5
Uzlaştırma komisyonu
kararlarını üyelerinin oy çokluğu ile alır. Uyuşmazlığa taraf olanlarca aksi
kabul edilmediği sürece, komisyon usul kurallarını kendisi belirler. Komisyon
uyuşmazlığın çözümlenmesi için bir teklif sunar ve bu teklif taraflarca iyi
niyetle incelenir.
Madde 6
Uzlaştırma komisyonunun
yetkili olup olmadığına ilişkin ihtilaflar komisyon tarafından karara bağlanır.