BİYOLOJİK
ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ’NİN
BİYOGÜVENLİK KARTAGENA
PROTOKOLÜ
17 Haziran 2003 tarih ve 4898 sayılı
Kanun’la onaylanması uygun bulunan bu protokol,
Bakanlar Kurulu’nun 17 Temmuz 2003 tarih
ve 2003/5937 sayılı Kararı ile onaylanarak
11 Ağustos 2003 tarih ve 25196 sayılı
Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
Bu
Protokolün Tarafları,
Burada
bundan sonra “Sözleşme” olarak adlandırılacak olan Biyolojik Çeşitlilik
Sözleşmesinin Tarafları olarak;
Sözleşmenin 19uncu
Maddesi paragraf 3 ve 4’e ve 8 (g) ve 17 numaralı Maddelerine atıfta bulunarak,
Aynı
zamanda Sözleşme Taraflarının 17 Kasım 1995 tarihli Konferansının, özellikle Ön
Bildirim Anlaşması için uygun işlemleri değerlendirmekten yola çıkarak, modern biyoteknoloji
kullanılarak değişime uğratılmış bulunan ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerinde herhangi bir olumsuz etkiye sahip olabilecek
olan herhangi bir değiştirilmiş canlı
organizmanın, özellikle sınır ötesi hareketi üzerinde odaklanarak, biyogüvenlik hakkında bir Protokol oluşturma yolundaki II/5
numaralı kararına atıfta bulunarak,
Çevre
ve Kalkınma hakkındaki Rio Deklarasyonunun 15 numaralı prensibinde yer alan ön
tedbirci yaklaşım yeniden onaylanarak,
Modern
biyoteknolojinin hızlı bir şekilde yaygınlaşmasının
ve bunun insan sağlığı üzerindeki tehlikeleri de göz önünde bulundurarak,
biyolojik çeşitlilik üzerindeki potansiyel olumsuz etkileri hakkında artan kamu
ilgisinin bilincinde olarak,
Modern
biyoteknolojinin çevre ve insan sağlığı için yeterli
güvenlik tedbirleri ile birlikte geliştirilmesi ve kullanılması halinde
insanlığın refahı için büyük potansiyele sahip olduğunu kabul ederek,
Aynı zamanda, menşe
merkezlerinin ve genetik çeşitlilik merkezlerinin insanoğlu için önemini kabul
ederek,
Birçok ülkenin,
özellikle de gelişmekte olan ülkelerin doğa ve değiştirilmiş canlı
organizmaların bilinen ve potansiyel risklerinin ölçeği ile baş etme
konusundaki sınırlı kapasitelerini göz önünde bulundurarak,
Sürdürülebilir
kalkınmanın elde edilmesi için ticari ve çevresel anlaşmaların karşılıklı
olarak birbirlerini destekleyici nitelikte olması gerektiğini kabul ederek,
Bu Protokolün mevcut
herhangi bir uluslar arası anlaşma altında Taraflardan herhangi birinin sahip
olduğu hakları ve yükümlülükleri değiştirici bir nitelik taşımadığını vurgulayarak,
Yukarıda yapılmış olan
girişin bu Protokolü diğer uluslar arası anlaşmalar yanında ikincil kılmak
amacını taşımadığını anlayarak,
Aşağıdakiler üzerinde
anlaşmaya varmıştır:
Amaç
Madde 1 - Çevre ve Kalkınma
Hakkındaki Rio Deklarasyonunun 15 numaralı prensibinde yer alan ön tedbirci
yaklaşıma uygun olarak, bu Protokolün amacı insan sağlığı üzerindeki riskler
göz önünde bulundurularak ve özellikle sınır ötesi hareketler üzerinde
odaklanarak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilecek ve modern biyoteknoloji
kullanılarak elde edilmiş olan değiştirilmiş canlı organizmaların güvenli
nakli, muamelesi ve kullanımı alanında yeterli bir koruma düzeyinin
sağlanmasına katkıda bulunmaktır.
Genel Hükümler
Madde 2
1.
Tarafların
her biri bu Protokol altındaki yükümlülüklerini yerine getirmek için gerekli ve
uygun olan yasal, idari ve diğer tedbirleri alacaktır.
2.
Taraflar,
insan sağlığı üzerindeki riskleri de göz önünde bulundurarak, herhangi bir
değiştirilmiş canlı organizmanın geliştirilmesi, muamelesi, taşınması, nakli,
kullanımı ve çevreye serbest bırakılmasının biyolojik çeşitlilik üzerindeki
riskleri engelleyecek ya da azaltacak şekilde
gerçekleştirilmesini sağlayacaklardır.
3.
Bu
Protokoldeki hiçbir şey, Devletlerin kendi bölgelerindeki denizler üzerinde
uluslar arası hukuka göre sağlanmış olan egemenliğini ve Devletlerin kendi
münhasır ekonomik bölgeleri ve kıta sahanlıkları üzerinde uluslar arası hukuka
göre sahip olduğu egemenlik hakları ve yargı gücünü ve uluslar arası hukukta
belirtilmiş olan ve ilgili uluslar arası araçlarda yansıtılan tüm Devletlerin
denizcilik hakları ve özgürlüklerinin gemiler ve uçaklar tarafından
kullanılmasını hiçbir şekilde etkilemeyecektir.
4.
Protokolün
hedefi ve hükümleri ile uyumlu ve söz konusu Tarafın uluslar arası hukuk
altındaki diğer yükümlülüklerine uygun olması şartı ile, bu Protokoldeki hiçbir
şey, bir Tarafın bu Protokolde belirtilmiş olan biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilir kullanımı hakkındaki önlemlerden daha koruyucu
önlemler alma hakkını sınırladığı biçiminde yorumlanmayacaktır.
5.
Taraflar
mümkün olan hallerde uluslar arası forumlarda insan sağlığı üzerindeki riskler
alanında elde edilmiş olan uzmanlığı, araçları ve yapılan işleri göz önünde
bulundurmaya teşvik edilmektedir.
Terimlerin Kullanımı
Madde 3 - Bu Protokolün amaçları dahilinde:
(a) “Taraflar Konferansı” Sözleşmenin Taraflar Konferansı anlamına
gelir.
(b) “Kapalı kullanım” değiştirilmiş canlı organizmaların harici çevre
ile temaslarının ve bu çevre üzerindeki etkilerinin sınırlandırılması amacıyla
kontrol edildiği bir tesis, tesisat ya da diğer bir
fiziksel yapı içerisinde gerçekleştirilen herhangi bir işlem anlamına gelir.
(c) “İhracat” bir Taraftan diğer bir Tarafa kasti sınır ötesi hareketi
ifade eder.
(d) “İhracatçı” ihracat Tarafının yetkisi altında olan ve ihraç
edilecek bir değiştirilmiş canlı
organizma için gerekli düzenlemeleri yapan özel ya da
tüzel kişidir.
(e) “İthalat” bir Tarafa diğer bir Taraftan gerçekleştirilen kasti sınır
ötesi hareketi ifade eder.
(f)
“İthalatçı” ithalat Tarafının yetkisi
altında olan ve ithal edilecek bir
değiştirilmiş canlı organizma için gerekli düzenlemeleri yapan özel ya da tüzel kişidir.
(g) “Değiştirilmiş canlı organizma” modern biyoteknoloji
kullanılarak elde edilmiş yeni bir
genetik materyal kombinasyonuna sahip olan herhangi bir canlı organizmadır.
(h) “Canlı organizma” steril organizmalar, virüsler ve viroidler de dahil olmak üzere genetik malzemeyi
aktarabilen ya da çoğaltabilen herhangi bir biyolojik
varlıktır.
(i)
“Modern biyoteknoloji”
aşağıdakilerin uygulanması anlamına gelir:
- Rekombinant deoksiribonükleik asidi (DNA) ve nükleik
asidin hücrelere ya da organallere
doğrudan enjekte edilmesini içeren in vitro (canlı organizmadan izole olarak uygulanan) nükleik asit teknikleri, ya da
- Geleneksel ıslah ve seleksiyonda
kullanılmayan teknikler olan ve doğal fizyolojik üreme veya rekombinasyon
engellerinin üstesinden gelen, sınıflandırılmış familyanın ötesinde hücrelerin füzyonu.
(j)
“Bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşu”
belirli bir bölgedeki egemen Devletler tarafından oluşturulan ve üyesi olan
Devletlerin bu Protokol altındaki konulara ilişkin olarak yetki verdiği ve
dahili prosedürlerine göre bu protokolü imzalamaya, onaylamaya, kabul etmeye,
onamaya ya da rıza göstermeye yetkisi olan bir
kuruluştur.
(k) “Sınır ötesi hareket”, Madde 17 ve 24ün amaçları dahilinde sınır
ötesi hareketin Taraf olanlar ve Taraf olmayanlar arasındaki harekete karşılık
gelmesi durumu haricinde, değiştirilmiş canlı organizmanın bir Taraftan diğer
bir Tarafa hareketi anlamına gelir.
Kapsam
Madde 4 - Bu Protokol, insan sağlığı üzerindeki riskler de
göz önünde bulundurularak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir
kullanımı üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilecek olan tüm değiştirilmiş
canlı organizmaların sınır ötesi hareketi, transit geçişi,
muamelesi ve kullanılması için geçerli olacaktır.
Ecza Maddeleri
Madde 5 - Madde 4’ün hükümlerine aykırı düşmeksizin ve
herhangi bir Tarafın yaşayan tüm değiştirilmiş organizmaları ithalat kararları
verme öncesinde risk değerlendirmesine tabi tutma hakkını engellemeksizin, bu
Protokol diğer ilgili uluslar arası anlaşmaların ya
da kuruluşların hedef aldığı, insanlar için ecza malzemesi olan değiştirilmiş
canlı organizmaların sınır ötesi hareketi için geçerli olmayacaktır.
Transıt Geçiş ve Kapalı Kullanım
Madde 6
1.
Madde
4’e aykırı düşmeksizin ve herhangi bir transit geçiş
Tarafının değiştirilmiş canlı organizmaların kendi bölgesi içerisinden geçişini düzenlemek ve bu Tarafın, bu Protokolün 2nci maddesi,
3üncü paragrafına göre, belirli bir yaşayan değiştirilmiş canlının bölgesi
içinden transit geçişine ilişkin kararını Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına iletmek hakkını
engellemeksizin, bu Protokolün Ön Bildirim Anlaşması sürecine ilişkin hükümleri
değiştirilmiş canlı organizmaların transit geçişi
için geçerli olmayacaktır.
2.
Madde
4’e aykırı düşmeksizin ve bir Tarafın ithalat kararı öncesinde tüm
değiştirilmiş canlı organizmaları risk değerlendirmesine tabi tutma ve kendi
yargısı içerisinde kapalı kullanım hakkında standartlar oluşturma hakkını
engellemeksizin, bu Protokolün Ön Bildirim Anlaşması sürecine ilişkin
hükümleri değiştirilmiş canlı
organizmaların ithalat Tarafının standartlarına göre gerçekleştirilen kapalı
kullanım amaçlı sınır ötesi hareketi için geçerli olmayacaktır.
Ön Bildirim Anlaşması Sürecinin Uygulanması
Madde 7
1.
Madde
5 ve 6’ya tabi olmak üzere, Madde 8 – 10 ve 12’de verilmiş olan Ön Bildirim
Anlaşması işlemleri ithalat Tarafının çevresine kasti olarak yerleştirilmek
üzere değiştirilmiş canlı organizmaların ilk kasti sınır ötesi hareketi
öncesinde geçerli olacaktır.
2.
Paragraf
1’de sözü edilen “Çevreye kasti yerleştirme” gıda ya
da yem ya da işleme amaçlı olan değiştirilmiş canlı
organizmalar için geçerli değildir.
3.
Madde
11 değiştirilmiş canlı organizmaların gıda ya da yem ya da işleme amacını taşıyan değiştirilmiş canlı
organizmaların ilk sınır ötesi hareketinden önce geçerli olacaktır.
4.
Ön
Bildirim Anlaşması işlemleri, bu Protokolün Taraflarının Toplantısı niteliğini
taşıyan Taraflar Konferansı kararı ile insan sağlığı üzerindeki riskler de göz
önüne alınarak biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
üzerinde olumsuz etkiye sahip olması olası görülmeyen biçiminde tanımlanan
değiştirilmiş canlı organizmaların kasti sınır ötesi hareketi için geçerli
olmayacaktır.
Bildirim
Madde 8
1.
İhracat
Tarafı, ithalat Tarafının yetkili ulusal merciine Madde 7, paragraf 1 kapsamı
içerisinde bulunan bir değiştirilmiş canlı organizmanın kasti sınır ötesi
hareketi öncesinde bildirimde bulunacak ya da
ihracatçının yazılı olarak söz konusu mercie bildirimde bulunmasını
sağlayacaktır. Bildirim en az Ek-I'de belirlenen
bilgileri içerecektir.
2.
İhracat
Tarafı ihracatçı tarafından sağlanan bilgilerin doğruluğu için bir yasal şart
olmasını sağlayacaktır.
Bildirimin Alındığına Dair Bilgi Verilmesi
Madde 9
1.
İthalat
tarafı bildirim alındığına ilişkin olarak, bildirimi yapan tarafa, söz konusu
bildirimin alınmasını takip eden doksan gün içerisinde yazılı olarak bilgi
verecektir.
2.
Söz
konusu bilgilendirmede aşağıdakiler belirtilecektir:
(a) Bildirimin alındığı
tarih,
(b) Bildirimin ilk bakışta
Madde 8’de sözü geçen bilgileri içerip içermediği;
(c) İşlemlerin ithalat
tarafının ulusal yasal çerçevesine göre mi yoksa Madde 10’da belirtilmiş olan
prosedüre göre mi devam ettirileceği.
3. Yukarıda 2 (c) maddesinde yer alan ulusal
yasal çerçeve bu Protokolle uyumlu olacaktır.
4. İthalat tarafından bildirimin alındığına
dair bilgi verilmemesi söz konusu Tarafın kasti sınır ötesi hareketi
onayladığını göstermez.
Karar Süreci
Madde 10
1.
İthalat
Tarafınca alınan kararlar Madde 15’e uygun olacaktır.
2.
İthalat
tarafı Madde 9’da belirtilen süre içerisinde, bildirimde bulunan tarafa kasti
sınır ötesi hareketin aşağıdaki şekillerden hangisiyle devam ettirileceğini
yazılı olarak bildirecektir:
(a) Yalnızca ithalat
Tarafının yazılı olarak onayını bildirmesi sonrasında; ya
da
(b) Yazılı bir onay
beklenmeksizin doksan günden az olmayan bir süre sonrasında.
1. 3. Bildirimin alınmasından sonraki iki yüz yetmiş
gün içerisinde, ithalat Tarafı bildirimde bulunan tarafa ve Biyogüvenlik
Takas Mekanizmasına aşağıdakileri yazılı olarak bildirecektir:
2. (a) Kararın aynı değiştirilmiş canlı organizmanın
daha sonraki ithalatlarına ne şekilde uygulanacağı dahil olmak üzere koşullu ya da koşulsuz olarak ithalat onayı ;
3. (b) İthalat yasağı;
(c) Yerel yasal çerçevesine ya da Ek I ’e göre ek bilgi talebi; ithalat Tarafının yanıt
vermesi için verilen sürenin hesaplanmasında ek bilginin sağlanması için
beklediği süre hesaba katılmayacaktır; ya da
(d) Bu paragrafta belirtilen
sürenin tanımlanmış bir süre ile uzatıldığının bildirimde bulunana iletilmesi
4. Onayın şartsız olduğu durumlar haricinde,
paragraf 3 altında alınacak olan bir kararda bu kararın dayandığı nedenler
belirtilecektir.
5. İthalat Tarafının kararını, bildirimin alınmasını
takip eden iki yüz yetmiş gün içinde bildirmemesi kasti bir sınır ötesi
hareketi onayladığını göstermez.
6. Bir
değiştirilmiş canlı organizmanın insan sağlığı üzerindeki riskler de dahil
olmak üzere, ithalat Tarafındaki biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin derecesinin
belirlenmesi için yeterli bilimsel bilgi ve veri eksikliğine bağlı bir bilimsel
belirsizlik, söz konusu Tarafın bu tür potansiyel olumsuz etkilerin minimize
edilmesi ya da bunlardan kaçınılması amacıyla
değiştirilmiş canlı organizmanın ithaline ilişkin olarak yukarıda paragraf 3’te
belirtilen şekilde bir karar almasını engellemeyecektir.
7. Taraflar toplantısı niteliğini taşıyan
Taraflar Konferansı, ilk toplantıda ithalat Taraflarının karar almasını
kolaylaştıracak uygun işlemler ve mekanizmalar belirleyecektir.
Gıda ya da Yem Olarak ya da İşleme İçin Doğrudan Kullanım
Amaçlı Değiştirilmiş Canlı Organizmalar İçin İşlemler
Madde 11
1.
Gıda
ya da yem olarak ya da
işleme için doğrudan kullanım amaçlı bir
sınır ötesi harekete konu olabilecek bir değiştirilmiş canlı organizmanın
pazara konulması da dahil olmak üzere ülke içindeki kullanımı hakkında nihai
bir karar veren bir Taraf, bu kararı almasından itibaren on beş gün içerisinde
diğer Taraflara Biyogüvenlik Takas Mekanizması
aracılığı ile bilgi verecektir. Bu bilgiler en az Ek III’te
belirtilmiş olan bilgileri içerecektir. Söz konusu Taraf, Sekreteryaya
önceden Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına erişimi
olmadığını belirtmiş olan her bir Tarafın ulusal odak noktasına bilgilerin
yazılı bir kopyasını verecektir. Bu hüküm alan denemelerine ilişkin kararları
içermeyecektir.
2.
Paragraf
1 altında bir karar veren Taraf başvuru sahibi tarafından sağlanan bilgilerin
doğruluğu için yasal bir gereklilik olduğunu garanti edecektir.
3.
Herhangi
bir Taraf Ek II, paragraf (b)de tanımlanmış olan merciden ek bilgi isteyebilir.
4.
Bir
taraf gıda ya da yem olarak ya
da işleme için doğrudan kullanım amaçlı değiştirilmiş canlı organizmalar
hakkında kendi ulusal yasal çerçevesi altında bu Protokolün amacı ile uyumlu
olan bir karar alabilir.
5.
Her
bir Taraf gıda ya da yem olarak ya
da işleme için doğrudan kullanım amaçlı değiştirilmiş canlı organizmaların
ithalatı için mevcut olan ulusal yasalarının, yönetmeliklerinin ve kılavuz
hükümlerinin kopyalarını Biyogüvenlik Takas
Mekanizmasına verecektir.
6.
Gelişmekte
olan bir Taraf ülke, ya da bir ekonomik geçiş içerisinde bulunan bir Taraf, yukarıda paragraf 4’te
sözü geçen ulusal yasal çerçeveye sahip olmaması ve yerel yasalarının
oluşturulması sürecinde olması halinde, Biyogüvenlik
Takas Mekanizması aracılığı ile, yukarıda verilmiş olan paragraf 1 altında
hakkında bilgi sağlanmış olan gıda ya da yem olarak ya da işleme için doğrudan kullanım amaçlı bir
değiştirilmiş canlı organizmanın ilk ithalinin öncesinde aşağıdakilere göre
karar alacağını beyan edecektir:
(a) Ek III’ye
göre gerçekleştirilen bir risk değerlendirmesi; ve
(b) İki yüz yetmiş günü
aşmayan öngörülebilir bir zaman çerçevesi içerisinde alınmış olan bir karar.
7. Bir
Tarafın kararını yukarıda verilmiş olan paragraf 6’ya göre bildirmemesi, aksi
söz konusu Tarafça belirtilmediği sürece, gıda ya da
yem olarak ya da işleme için doğrudan kullanım amaçlı
bir değiştirilmiş canlı organizmanın ithalini kabul ettiğini ya da reddettiğini göstermeyecektir.
8.
Yaşayan değiştirilmiş bir organizmanın insan sağlığı üzerindeki riskler de
dahil olmak üzere ithalat Tarafındaki biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerinde sahip olabileceği potansiyel olumsuz etkilerle
ilgili yeterli bilimsel bilgi ve veri olmaması nedeniyle ortaya çıkan bilimsel
belirsizlik, söz konusu Tarafın bu tür potansiyel olumsuz etkileri minimize
etmek ya da bu tür etkilerden kaçınmak amacıyla, gıda
ya da yem ya da işleme için
doğrudan kullanım amaçlı bu değiştirilmiş canlı organizmanın ithaline ilişkin
olarak bir karar almasını engellemeyecektir.
9.
Bir Taraf, gıda veya yem olarak veya işleme için doğrudan kullanım amaçlı
değiştirilmiş canlı organizmalara ilişkin mali ve teknik yardım ve kapasite
oluşumu ihtiyaçlarını belirtebilir. Taraflar bu ihtiyaçların Madde 22 ve 28’e
göre karşılanması için işbirliği yapacaklardır.
Kararların Yeniden İncelenmesi
Madde 12
1.
Bir
ithalat Tarafı, herhangi bir zamanda, insan sağlığı üzerindeki riskler de dahil
olmak üzere, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
üzerindeki potansiyel olumsuz etkiler hakkındaki yeni bilimsel bilgilerin
ışığında, kasti sınır ötesi harekete ilişkin bir kararı yeniden inceleyebilir
ve değiştirebilir. Bu durumda, söz konusu Taraf, otuz gün içerisinde, bu karara
konu olan değiştirilmiş canlı organizmaların hareketlerini önceden bildirmiş
olan herhangi bir bildirimde bulunan tarafa ve Biyogüvenlik
Takas Mekanizmasına karar hakkında bilgi verecek ve bu kararın nedenlerini
belirtecektir.
2.
Bir
ihracat Tarafı ya da bildirimde bulunan bir taraf,
aşağıdakileri düşünmesi halinde, ithalat Tarafından Madde 10 altında almış
olduğu bir kararı yeniden incelemesini isteyebilir:
(a) Koşullarda kararın
dayandığı risk değerlendirmesini etkileyebilecek bir değişim oluşması; ya da
(b) Ek bir ilgili bilimsel ya da teknik bilginin elde edilmesi.
3.
İthalat Tarafı bu tür bir isteğe doksan gün içerisinde yazılı olarak cevap
verecek ve kararının nedenlerini belirtecektir.
4. İthalat Tarafı, kendi iradesi dahilinde,
izleyen ithalatlar için bir risk değerlendirmesi isteyebilir.
Basitleştirilmiş İşlem
Madde 13
1.
Bu
Protokolün amacına uygun olarak değiştirilmiş canlı organizmaların güvenli
kasti sınır ötesi hareketini garanti altına almak için yeterli tedbirin
uygulanması koşuluyla, bir ithalat Tarafı Biyogüvenlik
Takas Mekanizmasına aşağıdakileri önceden bildirebilir:
(a) Bu Tarafa yapılacak olan
kasti sınır ötesi hareketlerin bu hareketin ithalat Tarafına bildirilmesi ile
aynı zamanda gerçekleşebileceği durumlar; bu tür bildirimler aynı Tarafa
izleyen benzer hareketler için de geçerli olabilir; ve
(b) Ön Bildirim Anlaşması
sürecinden muaf tutulacak değiştirilmiş canlı organizmaların bu Tarafa yapılan
ithalatı
2. Kasti
bir sınır ötesi harekete ilişkin olarak Yukarıda paragraf 1(a)da sözü geçen
bildirimlerde verilecek olan bilgiler Ek I’de
tanımlanmış olan bilgiler olacaktır.
İkili, Bölgesel ve Çok Taraflı Anlaşmalar ve Düzenlemeler
Madde 14
1.
Taraflar,
değiştirilmiş canlı organizmaların kasti sınır ötesi hareketlerine ilişkin
olarak bu Protokolün amaçları ile uyumlu olan ve Protokol tarafından
sağlanandan daha düşük bir koruma düzeyine neden olmayan ikili, bölgesel ve çok
taraflı anlaşmalara ve düzenlemelere girebilirler.
2.
Taraflar,
Biyogüvenlik Takas Mekanizması aracılığı ile
birbirlerini bu Protokolün yürürlüğe girmesi öncesinde ya
da sonrasında imzalamış oldukları bu tür ikili, bölgesel ve çok taraflı
anlaşmalardan ve düzenlemelerden haberdar edeceklerdir.
3.
Bu
Protokolün hükümleri, bu anlaşma ya da düzenlemelerin
tarafları arasında gerçekleşen ve bu tür anlaşma ve düzenlemelere göre yapılan
kasti sınır ötesi hareketleri etkilemeyecektir.
4.
Taraflardan
herhangi biri kendi yasalarının kendisine yapılan belirli ithalatlar için
geçerli olmasına karar verebilir; söz konusu
Taraf bu tür bir kararını Biyogüvenlik Takas
Mekanizmasına bildirecektir.
Risk Değerlendirmesi
Madde 15
1.
Bu
Protokole göre gerçekleştirilen risk değerlendirmesi bilimsel olarak etkin bir
şekilde, EK III’ün hükümlerine göre ve kabul edilen
risk değerlendirmesi teknikleri göz önünde bulundurularak yapılacaktır. Bu tür
risk değerlendirmeleri değiştirilmiş canlı organizmaların, insan sağlığı
üzerindeki riskler de göz önünde bulundurularak, biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerinde sahip olabilecekleri potansiyel
olumsuz etkilerin tanımlanması ve değerlendirilmesi amacıyla, en az Madde 8’e
göre sağlanan bilgilere ve diğer mevcut bilimsel kanıtlara dayandırılacaktır.
2.
İthalat
Tarafı risk değerlendirmelerinin Madde 10 altında alınan kararlar için
yapılmasını sağlayacaktır. İthalat Tarafı ihracatçının risk değerlendirmesi
yapmasını şart koşabilir.
3.
Risk
değerlendirmesinin maliyeti, ithalatçı Tarafın böyle şart koşması halinde,
bildirimci tarafından üstlenilecektir.
Risk Yönetimi
Madde 16
1.
Taraflar,
Sözleşmenin 8 (g) maddesini göz önünde bulundurarak, bu Protokolün risk
değerlendirmesi hükümlerinde değiştirilmiş canlı organizmaların kullanımı,
muamelesi ve sınır ötesi hareketi ile ilgili olarak tanımlanmış olan riskleri
düzenlemek, yönetmek ve kontrol etmek amacıyla uygun olan mekanizmaları,
önlemleri ve stratejileri kuracak ve idame ettirecektir.
2.
Risk
değerlendirmesine dayanan önlemler değiştirilmiş canlı organizmaların insan
sağlığı da göz önüne alınarak, ithalat Tarafının sınırları içerisindeki
biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerindeki olumsuz
etkilerini engellemek için gerekli olan ölçüde uygulanacaktır.
3.
Taraflardan
her biri, değiştirilmiş bir canlı organizmanın ilk kez çevreye serbest
bırakılması öncesinde risk değerlendirmelerinin yapılmasını gerektiren önlemler
de dahil olmak üzere, değiştirilmiş canlı organizmaların istem dışı sınır ötesi
hareketlerinin önlenmesi için uygun olan tedbirleri alacaklardır.
4.
Yukarıda
yer alan paragraf 2’nin hükümlerine dokunmaksızın, Taraflardan her biri ister
ithal edilmiş, ister yerel olarak geliştirilmiş olsun, değiştirilmiş bir canlı
organizmanın amaçlanan kullanımına alınması öncesinde yaşam döngüsü ya da üreme zamanı ile uyumlu bir gözlem süresine tabi
tutulduğunu garanti etmek için çaba gösterecektir.
5.
Taraflar
aşağıdaki amaçlarla işbirliği yapacaktır:
(a) İnsan sağlığı üzerindeki
olumsuz etkileri de göz önünde bulundurularak, biyolojik çeşitliliğin korunması
ve sürdürülebilir kullanımı üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilecek olan
değiştirilmiş canlı organizmaların ya da belirli
değiştirilmiş canlı organizma özelliklerinin belirlenmesi; ve
(b) Bu tür değiştirilmiş
canlı organizmaların ya da bu tür belirli
özelliklerin muamelesine ilişkin uygun önlemlerin alınması.
İstem Dışı Sınır Ötesi Hareketler ve Acil Durum Önlemleri
Madde 17
1.
Her
bir Taraf, etkilenen ya da potansiyel olarak
etkilenebilecek olan Devletleri, Biyogüvenlik Takas
Mekanizmasını ve uygun olan durumlarda uluslar arası kuruluşları, bu
Devletlerde insan sağlığı üzerindeki riskler de göz önünde bulundurularak,
biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerinde önemli
olumsuz etkilere sahip olması muhtemel bir değiştirilmiş canlı organizmanın
istem dışı sınır ötesi hareketine yol açan ya da
açabilecek olan, kendi sınırları içinde çevreye salımla sonuçlanmış bir olay
hakkında bilgi sahibi olması durumunda haberdar etmek için gerekli olan
tedbirleri alacaktır. Bildirim söz konusu Tarafın yukarıda açıklanan durum
hakkında bilgi sahibi olmasının hemen ardından yapılacaktır.
2.
Taraflardan
her biri, Protokolün kendisi için yürürlüğe girdiği tarihten daha geç olmamak
üzere, Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına bu Madde
altında bildirim alınması amaçları dahilinde temas noktasını belirleyen ilgili
detayları verecektir.
3.
Yukarıdaki
paragraf 1’den kaynaklı olarak yapılan herhangi bir bildirim aşağıdakileri
içerecektir:
(a) Değiştirilmiş canlı
organizmanın tahmini miktarı ve ilgili özellikleri ve / veya karakteristikleri
ile ilgili mevcut bilgiler;
(b) Serbest kaldığı koşullar
ve tahmini tarih ve kaynak Tarafta değiştirilmiş canlı organizmanın kullanımına
ilişkin bilgiler;
(c) İnsan sağlığı üzerindeki
riskler de dahil olmak üzere biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir
kullanımı üzerinde sahip olması muhtemel olan olumsuz etkiler hakkında mevcut
olan bilgiler ve olası risk yönetimi önlemlerine ilişkin mevcut bilgiler;
(d) İlgili herhangi bir
diğer bilgi; ve
(e) Daha fazla bilgi elde
edilmesi için bir temas noktası.
4. İnsan
sağlığı üzerindeki riskler de göz önüne alınarak, biyolojik çeşitlilik üzerinde
yaratılabilecek herhangi bir önemli olumsuz etkinin minimize edilmesi için,
yukarıda paragraf 1’de sözü geçen değiştirilmiş canlı organizmanın kendi
sınırlarında serbest kalması olayının gerçekleştiği her bir Taraf, bu
Devletlerin uygun tepkileri belirlemesine ve acil durum önlemleri de dahil
olmak üzere gerekli eylemleri başlatmasına olanak vermek amacıyla, derhal
etkilenen ve etkilenmesi muhtemel olan Devletlerle istişare edecektir.
Muamele, Taşıma, Paketleme ve Tanımlama
Madde 18
1.
İnsan
sağlığı da göz önünde bulundurularak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerindeki olumsuz etkilerden kaçınmak için,
Taraflardan her biri Protokol kapsamında istemli sınır ötesi harekete konu olan
değiştirilmiş canlı organizmaların, ilgili uluslar arası kurallar ve
standartlar da dikkate alınarak, güvenli şartlar altında muamelesini,
paketlenmesini ve nakledilmesini şart
koşmak için gerekli tedbirleri alacaktır.
2.
Taraflardan
her biri aşağıdakilerin yanında, en az aşağıda belirtildiği şekilde,
dokümantasyonun gönderilmesini şart koşmak için gerekli tedbirleri alacaktır:
(a) Gıda ya
da yem olarak ya da işleme için doğrudan kullanım
amaçlı değiştirilmiş canlı organizmalara eşlik eden dokümantasyon, bunların
değiştirilmiş canlı organizma içerebileceğini ve çevreye istemli olarak
yerleştirilmelerinin amaçlanmadığını açıkça belirtecek; bunların yanı sıra daha
fazla bilgi almak için temas kurulacak olan noktayı içerecektir. . Bu
Protokolün Taraflarının toplantısı olan Taraflar Konferansı, bunların
tanımlamasının ayrıntıları ve bu organizmaların ayırıcı
kimlikleri dahil olmak üzere, bu amaç için gereken detaylı şartlar hakkında bu
Protokolün yürürlüğe girmesinin ardından iki yıldan daha fazla olmayan bir süre
içerisinde bir karar alacaktır;
(b) Kapalı kullanım amaçlı
değiştirilmiş canlı organizmalara eşlik eden dokümantasyon, bunların
değiştirilmiş canlı organizmalar olduğunu açık şekilde belirtecek ve bunların
güvenli muamelesi, depolanması, nakli ve kullanımı için özel gereksinimleri ,
bu bilgilerin alınacağı kişinin adını ve adresini ve değiştirilmiş canlı
organizmaların gönderildiği kurumun adı dahil olmak üzere daha fazla bilgi için
temas kurulacak noktayı içerecektir.
(c) İthalat Tarafınca
çevreye istemli olarak yerleştirilmesi amaçlanan değiştirilmiş canlı
organizmalar ve Protokol kapsamı içerisindeki herhangi bir diğer değiştirilmiş
canlı organizmaya eşlik eden dokümantasyon, bunların değiştirilmiş canlı
organizma olduğunu açık biçimde belirtecek; tanımlamasını ve ilgili özellikleri
ve / veya karakteristiklerini, güvenli muamelesi, depolanması, nakli ve
kullanımı için gereksinimleri, daha fazla bilgi almak için temas noktasını ve,
uygunsa ithalatçının ve ihracatçının adını ve adresini gösterecek; ve hareketin
bu Protokolün ihracatçı için geçerli olan şartlarına uygun olduğu yolunda bir
beyanname içerecektir.
3. Protokol Taraflarının toplantısı
olarak görev yapan Taraflar Konferansı diğer ilgili uluslar arası mercilerle
fikir alışverişi içerisinde, tanımlama, muamele, paketleme ve nakil uygulamalarına
ilişkin standartlar geliştirilmesi ihtiyacını ve bunun yollarını
değerlendirecektir.
Yetkili Ulusal Merciler ve Ulusal Odak Noktaları
Madde 19
1.
Taraflardan
her biri kendi adına Sekreterya ile bağlantı
kurmaktan sorumlu olacak bir ulusal odak noktası belirleyecektir. Taraflardan
her biri aynı zamanda, bu Protokolün gerektirdiği idari işlevleri yerine
getirmekten sorumlu olacak ve bu işlevler bağlamında kendisi adına hareket
etmeye yetkili olacak bir ya da daha fazla sayıda
yetkili ulusal merci görevlendirecektir. Bir Taraf hem odak noktası hem de
yetkili ulusal merci yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için tek bir kuruluş
belirleyebilir.
2.
Taraflardan
her biri, bu Protokolün kendisi için yürürlüğe girdiği tarihten daha geç
olmamak kaydıyla, Sekreteryaya odak noktası ve
yetkili ulusal mercii ya da mercilerinin adlarını ve
adreslerini bildirecektir. Taraflardan birinin birden fazla sayıda yetkili
ulusal merci ataması halinde, Sekreteryaya ilgili
bildirimle birlikte bu mercilerin sorumluluklarına ilişkin bilgi verecektir.
Mümkün olan hallerde, bu bilgiler minimum olarak hangi değiştirilmiş canlı
organizma türü için hangi yetkili merciin sorumlu olduğunu içerecektir.
Tarafların her biri Sekreteryaya ulusal odak noktası
görevlendirmesinde ya da yetkili ulusal merciinin ya da mercilerinin isimlerinde, adreslerinde ya da sorumluluklarında yapılan değişiklikleri
bildirecektir.
3.
Sekreterlik
daha sonra Taraflara paragraf 2 altında elde etmiş olduğu bilgileri iletecek ve
aynı zamanda bu bilgilere Biyogüvenlik Takas
Mekanizması aracılığı ile erişilebilmesini sağlayacaktır.
Bilgi Paylaşımı ve Biyogüvenlik
Takas Mekanizması
Madde 20
1.
İşbu
belge ile, Sözleşmede Madde 18, paragraf 3 altında belirtilmiş olan Takas
Mekanizmasının bir parçası olarak, aşağıdaki amaçlar için bir Biyogüvenlik Takas Mekanizması kurulmuştur:
(a) Değiştirilmiş canlı
organizmalarla ilgili bilimsel, teknik, çevresel ve yasal bilgilerin ve bu
organizmalara ilişkin deneyimlerin alışverişinin kolaylaştırılması;
(b) Gelişmekte olan ülke
Tarafların, özellikle de bunlar arasındaki en az gelişmiş olan Devletlerin ve
gelişmekte olan küçük ada Devletlerinin ve orijin merkezi ve genetik
çeşitliliğin merkezi durumunda olan ülkelerin ve de ekonomik geçiş yaşayan ülkelerin özel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak,
Taraflara Protokolün uygulanması konusunda yardımcı olunması.
2. Biyogüvenlik Takas Mekanizması, yukarıda, paragraf 1’de
belirtilmiş olan amaçlar dahilinde bilginin kullanılabilir hale getirileceği
bir araç olarak görev yapacaktır. Bu mekanizma Taraflarca Protokolün
uygulanmasına ilişkin olarak sağlanmış olan bilgilere erişim sağlayacaktır.
Aynı zamanda, mümkün olan hallerde, diğer uluslar arası biyogüvenlik
bilgi değişimi mekanizmalarına da erişim temin edecektir.
3. Gizli
bilgilerin korunması hakkı saklı tutulmak şartıyla, her bir Taraf Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına bu protokol altında
sağlanması gerekli olan her türlü bilgiyi, ve bu bilgilerin yanı sıra
aşağıdakileri sağlayacaktır:
(a)
Protokolün uygulanmasına ilişkin olarak mevcut bulunan herhangi bir yasa,
yönetmelik ve kılavuz ve bunların yanısıra Taraflarca
Ön Bildirim Anlaşması işlemleri için gerek duyulan bilgiler;
(b)
Tüm ikili, bölgesel ve çok taraflı anlaşmalar ve düzenlemeler;
(c)
Kendi yasal süreçleriyle ve Madde 15’e göre
değiştirilmiş canlı organizmalara ilişkin olarak gerçekleştirilen risk
değerlendirmelerinin ya da çevresel incelemelerin,
mümkün olan hallerde, bunların ürünlerine yani değiştirilmiş canlı organizma
kaynaklı, modern biyoteknoloji kullanılarak elde
edilmiş olan çoğalabilir genetik malzemenin yeni kombinasyonlarını içeren
işlenmiş materyallere ilişkin bilgileri de kapsayan özetleri;
(d)
Değiştirilmiş canlı organizmaların ithaline ya da
serbest bırakılmasına ilişkin nihai kararları; ve
(e)
Kendisi tarafından Madde 33’e göre sunulmuş olan ve Ön Bildirim Anlaşması
işlemlerinin uygulanmasını da içeren raporlar.
4. Biyogüvenlik Takas Mekanizmasının çalışma biçimleri,
faaliyetlerine ilişkin raporlar da dahil olmak üzere, Taraflar toplantısı
olarak görev yapan Taraflar Konferansı tarafından ilk toplantısında
değerlendirilecek ve daha sonra inceleme altında tutulacaktır.
Gizli Bilgi
Madde 21
1.
İthalat
Tarafı bildirimcinin bu Protokolün işlemleri altında sunulan ya da ithalat Tarafınca Protokolün Ön Bildirim Anlaşması
sürecinin bir parçası olarak ihtiyaç duyulan bilgileri gizli olarak işlem
görecek şeklinde tanımlamasına izin verecektir. Bu tür durumlarda istek üzerine
sebepler verilecektir.
2.
İthalat
tarafı, bildirimci tarafından gizli olarak tanımlanan bilgilerin bu tür bir uygulamayı
gerektirmediğine karar vermesi halinde, bildirimci ile istişarede bulunacak ve
herhangi bir ifşaat öncesinde bildirimciyi kararından haberdar edecek ve istek
üzerine bu kararın nedenlerini belirtecek ve bildirimciye karar hakkında ifşaat
öncesinde dahili bir görüşme ve istişare yapılması için fırsat tanıyacaktır.
3.
Her
bir Taraf bu Protokol altında alınan gizli bilgileri, Protokolün Ön Bildirim
Anlaşması süreci kapsamında alınan bilgiler de dahil olmak üzere koruyacaktır.
Tarafların her biri bu bilgilerin korunması için işlemlere sahip olduğunu
garanti edecek ve bu bilgilerin gizliliğini kendi ülkesinde üretilen
değiştirilmiş canlı organizmalara ilişkin gizli bilgiler için kullandığından
daha az istenir olmayan bir biçimde koruyacaktır.
4.
İthalat
tarafı bu bilgileri bildirimcinin yazılı olurunu almadığı sürece ticari bir
amaç için kullanmayacaktır.
5.
Bildirimci
bildirimini geri çekerse ya da geri çekmişse, ithalat
Tarafı ticari ve endüstriyel bilgilerin gizliliğine, söz konusu tarafın ve
bildirimcinin gizliliği hakkında anlaşmazlık yaşadığı bilgilerin yanı sıra
araştırma ve geliştirme bilgileri de dahil olmak üzere, saygı gösterecektir.
6.
Yukarıda
paragraf 5’te yer alanlara aykırı düşmeksizin, aşağıdaki bilgiler gizli olarak
kabul edilmeyecektir:
(a) Bildirimde bulunanın adı
ve adresi;
(b) Değiştirilmiş canlı
organizmaya ya da organizmalara ilişkin genel bir
açıklama;
(c) İnsan sağlığı üzerindeki
riskler de göz önünde bulundurularak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı üzerindeki etkilere ilişkin risk değerlendirmesinin
özeti; ve
(d) Acil durumlarda
uygulanacak olan her tür yöntem ve planlar.
Kapasite Oluşturulması
Madde 22
1.
Taraflar,
bu Protokolün gelişmekte olan ülke Taraflarda, özellikle de bunlardan en az
gelişmiş olanları ve gelişmekte olan küçük ada Devletlerinde ve ekonomik geçiş yaşayan ülkelerde etkin bir şekilde uygulanması
amacıyla, biyogüvenlik için gerekli olan ölçüde biyoteknoloji de dahil olmak üzere, insan kaynaklarının ve
kurumsal kapasitelerin mevcut küresel, bölgesel, alt bölgesel ve ulusal kurum
ve kuruluşlar aracılığıyla ve uygunsa, özel sektör katılımının
kolaylaştırılması yoluyla geliştirilmesi ve güçlendirilmesi için işbirliği
yapacaklardır.
2.
Yukarıda,
paragraf 1’de sözü edilenlerin gerçekleştirilmesi için, işbirliği ile ilgili
olarak, gelişmekte olan ülkelerin, özellikle de bunlardan en az gelişmiş
olanların ve gelişmekte olan küçük ada Devletlerin Sözleşmenin ilgili hükümlerine göre mali
kaynaklar ve teknolojiye ve know – how’a erişim ihtiyaçları, biyogüvenlikte
kapasite oluşturulması için tamamen göz önünde bulundurulacaktır. Kapasite
oluşturmak için yapılan işbirliği, her bir tarafın farklı durum, kapasite ve
ihtiyaçlarına bağlı olarak uygun ve güvenli biyoteknoloji
yönetiminde ve biyogüvenlik için risk değerlendirmesi
ve risk yönetiminin kullanılmasında bilimsel ve teknik eğitimi ve biyogüvenlikle ilgili teknolojik ve kurumsal kapasitelerin
zenginleştirilmesini içerecektir. Ekonomik geçiş
yaşamakta olan Tarafların ihtiyaçları da bu tür biyogüvenlik
kapasitesi oluşturma süreçlerinde tamamen göz önünde tutulacaktır.
Kamu Bilinci ve Katılımı
Madde 23
1.
Taraflar:
(a) İnsan sağlığı üzerindeki
riskler de göz önüne alınarak, değiştirilmiş canlı organizmaların biyolojik
çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili olarak güvenli
nakli, muamelesi ve kullanımı ile ilgili kamu bilincini, eğitimini ve
katılımını teşvik edecek ve kolaylaştıracaktır;
(b) Kamu bilinci ve
eğitiminin bu Protokole göre ithal edilebileceği belirlenmiş olan değiştirilmiş
canlı organizmalara ilişkin bilgiye erişimi kapsamasına gayret gösterecektir;
2.
Taraflar, ilgili yasa ve yönetmeliklerine göre, değiştirilmiş canlı
organizmalara ilişkin karar alma süreci içerisinde kamu ile istişarede
bulunacak ve bu kararların sonuçlarını kamuya açıklarken Madde 21 altında
belirtilmiş olan gizli bilgilere saygılı kalacaklardır.
3. Her bir
Taraf kamuoyunu Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına
erişim için kamu tarafından kullanılabilecek araçlar konusunda bilgilendirmeye
gayret gösterecektir.
Taraf Olmayanlar
Madde 24
1.
Değiştirilmiş
canlı organizmaların Taraflar ve Taraf olmayanlar arasındaki sınır ötesi
hareketleri bu Protokolün amacı ile uyumlu olacaktır. Taraflar, taraf
olmayanlarla bu tür sınır ötesi hareketlerle ilgili olarak ikili, bölgesel ve
çok taraflı anlaşmalar ve düzenlemeler imzalayabilirler.
2.
Taraflar
Taraf olmayanları bu Protokole katılmak ve kendi ulusal yargı alanları
içerisinde çevreye serbest bırakılan, bu alan içerisine taşınan ya da bu alandan çıkartılan değiştirilmiş canlı
organizmalar konusunda Biyogüvenlik Takas
Mekanizmasına bilgi vermeye teşvik edeceklerdir.
Yasadışı Sınır Ötesi Hareketler
Madde 25
1.
Her
bir Taraf, değiştirilmiş canlı organizmaların, Protokolün uygulanması için
alınmış olan kendi yerel önlemlerine aykırı şekilde gerçekleştirilen sınır ötesi
hareketlerinin engellenmesi ve mümkün olması halinde cezalandırılması için
uygun yerel tedbirler benimseyecektir. Bu tür hareketler yasadışı sınır ötesi
hareketler olarak addedilecektir.
2.
Yasadışı
bir sınır ötesi hareket halinde, etkilenen Taraf, menşe Taraftan söz konusu değiştirilmiş canlı organizmanın,
duruma göre geri alma ya da yok etme yoluyla, masrafı
menşe Tarafa ait olmak üzere, ortadan kaldırılmasını isteyebilir.
3.
Taraflardan
her biri Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına kendisi ile
ilgili olarak gelişen yasadışı sınır ötesi hareketler hakkında bilgi
verecektir.
Sosyo-Ekonomik Değerlendirme
Madde 26
1.
Taraflar,
bu Protokol ya da bu Protokolün uygulanması için
kendi ülkesinde almış olduğu tedbirler altında bir ithalat kararına varmadan
önce, uluslar arası yükümlülükleri ile uyumlu olarak, değiştirilmiş canlı
organizmaların biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı
üzerindeki etkisinden kaynaklanan sosyo-ekonomik
bedelleri, özellikle de biyolojik çeşitliliğin yerli ve yerel topluluklar için
değeri bakımından göz önüne alabilir.
2.
Taraflar
özellikle yerli ve yerel topluluklar üzerinde değiştirilmiş canlı
organizmaların neden olduğu sosyo ekonomik etkiler
hakkında araştırma ve bilgi değişimi bakımından işbirliği yapmaya gayret
gösterecektir.
Sorumluluk ve Tazminat
Madde 27 - Bu Protokolün Taraflarının toplantısı görevi
gören Taraflar Konferansı ilk toplantısında değiştirilmiş canlı organizmaların
sınır ötesi hareketlerinden kaynaklanan zararın sorumluluğu ve tazmin edilmesi
alanında, bu konularla ilgili olarak uluslar arası hukukta devam etmekte olan
süreçleri analiz ederek ve göz önünde bulundurarak uluslar arası kuralların ve
işlemlerin uygun bir şekilde değerlendirilmesi için bir süreç benimseyecek ve
bu süreci dört yıl içerisinde tamamlamaya çaba gösterecektir.
Mali Mekanizma ve Kaynaklar
Madde 28
1.
Bu
Protokolün uygulanması için gerekli olan mali kaynaklar görüşülürken, Taraflar
Sözleşmenin 20. Maddesini göz önünde bulunduracaktır.
2.
Sözleşmenin
21 numaralı maddesinde belirlenmiş olan mali mekanizma, çalışmasında kullanılan
kurumsal yapı aracılığı ile, bu Protokolün mali mekanizması olacaktır.
3.
Bu
Protokolün 22 numaralı maddesinde sözü geçen kapasite oluşumu ile ilgili
olarak, bu Protokolün Taraflar toplantısı olarak görev yapan Taraflar Konferansı,
yukarıda, paragraf 2de sözü geçen mali mekanizma ile ilgili rehber
sağlanmasında, Taraflar Konferansının görüşüne sunulmak üzere gelişmekte olan
ülke Taraflar, özellikle de en az gelişmiş ülkeler ve küçük ada ülkeleri
tarafından ihtiyaç duyulan mali kaynakları göz önünde bulunduracaklardır.
4.
Yukarıda
verilmiş olan 1 numaralı paragraf kapsamında, Taraflar aynı zamanda gelişmekte
olan ülke Tarafların, özellikle de en az gelişmiş olan Devletlerin ve küçük ada
Devletlerinin, ve ekonomik geçiş yaşayan ülkelerin
ihtiyaçlarını bu Protokolün uygulanması amaçları dahilinde kapasite oluşturma
gereklerinin tanımlanması ve uygulanması çabalarında göz önünde tutacaklardır.
5.
Taraflar
Konferansının ilgili kararlarında Sözleşmenin mali mekanizmasına ilişkin olarak
yer alan rehber, bu Protokolün kabul edilmesinden önce üzerinde anlaşmaya
varılmış olanlar da dahil olmak üzere gerekli değişiklikler yapılarak bu
Maddenin hükümleri için de uygulanacaktır.
6.
Bu
Protokolün hükümlerinin uygulanması için mali ve teknolojik kaynaklar çok
taraflı, ikili ve bölgesel kanallarla gelişmiş ülke Taraflarca sağlanabilir ve
gelişmekte olan ülke Taraflar ve ekonomik geçiş
yaşayan Taraflar bu kaynaklardan yararlanabilirler.
Bu Protokolün Taraflar Toplantısı Olarak Görev Gören
Taraflar Konferansı
Madde 29
1.
Taraflar
Konferansı bu Protokolün Taraflarının toplantısı olarak görev yapacaktır.
2.
Bu
Protokole Taraf olmayan Sözleşme Tarafları, bu Protokolün Taraflarının
toplantısı olarak görev yapan Taraflar Konferansının herhangi bir toplantısına gözlemci
olarak katılabilirler. Taraflar Konferansı bu Protokolün Taraflarının
toplantısı olarak görev yaptığında, bu Protokol altında alınacak olan kararlar
yalnızca Protokol Taraflarınca alınacaktır.
3.
Taraflar
Konferansı bu Protokolün taraflarının toplantısı olarak görev yaptığında,
Taraflar Konferansı bürosunun bir Sözleşme Tarafını temsil eden ancak o zamanda
bu Protokole Taraf olmayan herhangi bir üyesinin yerini Protokol Tarafları
arasından yine Protokol Taraflarınca seçilecek olan bir üye alacaktır.
4.
Bu
Protokolün Taraflarının toplantısı olarak görev yapan Taraflar Konferansı bu
Protokolün uygulanmasını düzenli olarak inceleme altında tutacak ve kendi görev
emri dahilinde, etkin olarak uygulanmasını desteklemek için gerekli olan
kararları alacaktır. Bu Protokolle kendisine verilmiş olan fonksiyonları yerine
getirecek ve:
(a) Bu Protokolün
uygulanması için gerekli olan tüm konularda önerilerde bulunacak;
(b) Bu Protokolün
uygulanması için gerekli görülen yan mercileri kuracak;
(c) Uygun olan yerlerde
yetkili uluslar arası kuruluşlar ve hükümetler arası merciler ve sivil toplum
kuruluşlarının hizmetlerini ve işbirliğini ve bunlar tarafından sağlanan
bilgileri edinecek ve kullanacak;
(d) Bu Protokolün 33
numaralı maddesine göre sunulacak olan bilgileri iletmek için gerekli olan
formu ve aralıkları belirleyecek ve bu bilgileri ve herhangi bir yan merci
tarafından sunulan raporları görüşecek;
(e) İhtiyaç halinde, bu
Protokolün uygulanması için gerekli addedilen, yeni ekleri, Protokolde ve
eklerinde önerilen değişiklikleri görüşecek ve kabul edecek; ve
(f)
Bu
Protokolün uygulanması için gerekli olabilecek diğer işlevleri yerine
getirecektir.
5.
Taraflar Konferansı iç tüzüğü ve Sözleşmenin mali kuralları, bu Protokolün
Taraflarının toplantısı görevi yapan Taraflar Konferansı tarafından aksine
karar verilmediği sürece, gereken değişiklikler yapılarak, bu Protokol altında
da uygulanacaktır.
6. Bu
Protokolün Taraflarının toplantısı görevini yapan Taraflar Konferansının ilk
toplantısı Sekreterya tarafından Taraflar
Konferansının bu Protokolün yürürlüğe girdiği tarihten sonra planlanan ilk
toplantısı ile bağlantılı olarak toplanacaktır. Bu Protokolün Taraflarının
toplantısı görevini yapan Taraflar Konferansının daha sonraki olağan
toplantıları, bu Protokolün Taraflarının toplantısı görevini yapan Taraflar
Konferansınca aksi yönde karar alınmadığı sürece, Taraflar Konferansının olağan
toplantıları ile bağlantılı olarak gerçekleşecektir.
7. Bu
Protokolün Taraflarının toplantısı görevini gören Taraflar Konferansının
olağanüstü toplantıları Bu Protokolün Taraflarının toplantısı görevini gören
Taraflar Konferansı tarafından gerekli görülen diğer zamanlarda, ya da herhangi bir Tarafın yazılı isteği üzerine, bu
isteğin Sekreterya tarafından Taraflara
iletilmesinden sonraki altı ay içerisinde Tarafların üçte biri tarafından
desteklenmesi şartıyla, gerçekleştirilecektir.
8.
Birleşmiş Milletler, bu kuruluşun uzmanlaşmış kurumları ve Uluslar arası Atom
Enerjisi Kurumu ve bunların yanı sıra bu kurumların üyeleri veya gözlemcileri
olan ancak Sözleşmeye taraf olmayan Devletler , bu Protokolün taraflarının
toplantısı görevini yapan Taraflar Konferansı toplantılarında gözlemci olarak
temsil edilebilirler. İster ulusal, ister uluslar arası, ister sivil ister
hükümete bağlı olsun, bu Protokolün kapsamında yer alan konular hakkında
uzmanlaşmış olan ve Sekreteryaya bu Protokolün
Taraflar toplantısı görevini yapan Taraflar Konferansında gözlemci olarak
temsil edilme isteğini iletmiş olan herhangi bir merci ya
da kurum, mevcut Taraflardan en az üçte
biri itiraz etmediği sürece, bu toplantıda gözlemci düzeyinde temsil
edilebilir. Bu Madde ile başka bir yol sağlanmadığı sürece, gözlemcilerin izin
alması ve katılımı yukarıda paragraf 5te belirtilmiş olan iç tüzük kurallarına
tabi olacaktır.
Yan Merciler
Madde 30
1.
Sözleşme
altında veya tarafınan kurulmuş olan herhangi bir yan
merci, Taraflar toplantısı görevini yapan Taraflar Konferansında alınan bir
karar üzerine, Protokole hizmet edebilir, bu durumda Taraflar toplantısı bu
merciin gerçekleştireceği işlevleri belirleyecektir.
2.
Bu
Protokole Taraf olmayan Sözleşme Tarafları bu tür yan mercilerin herhangi bir
toplantısına gözlemci olarak katılabilir. Sözleşmenin bir yan mercii bu
Protokol için bir yan merci olarak hizmet verdiğinde, Protokol altındaki
kararlar yalnızca Protokol Taraflarınca alınacaktır.
3.
Sözleşmenin
yan mercilerinden biri bu Protokolle ilgili konulara ilişkin görevlerini yerine
getirirken, Sözleşmeye Taraf olan, ancak Protokole Taraf olmayan bir Tarafı
temsil eden yan merci bürosunun herhangi bir üyesinin yerini, Protokol
Taraflarınca kendi içlerinden seçilecek olan bir üye alacaktır.
Sekreterya
Madde 31
1.
Sözleşmenin
24 numaralı Maddesiyle kurulmuş olan Sekreterya bu
Protokolün Sekreteryası olarak hizmet verecektir.
2.
Sözleşmenin
24 numaralı Maddesinin Sekreteryanın işlevleri
hakkındaki 1 numaralı paragrafı gerekli değişiklikler yapılarak bu Protokol
için de uygulanacaktır.
3.
Ayrı
oldukları sürece, bu Protokolün Sekreterya
hizmetlerinin maliyetleri bu Protokolün Taraflarınca karşılanacaktır. Bu
Protokolün Taraflarının toplantısı olarak görev yapan Taraflar Konferansı ilk
toplantısında bu amaç için gerekli olan bütçe düzenlemeleri hakkında karar
verecektir.
Sözleşme İle İlişki
Madde 32 - Bu Protokolde aksi belirtilmediği sürece,
Sözleşmenin Protokollerine ilişkin hükümleri bu Protokole uygulanacaktır.
İzleme ve Rapor Verme
Madde 33 - Taraflardan her biri bu Protokol altındaki
yükümlülüklerinin yerine getirilmesini izleyecek ve bu Protokolün Taraflarının
toplantısı olarak görev yapan Taraflar Konferansı tarafından belirlenecek olan
aralıklarda bu Protokolün Taraflarının toplantısı olarak görev yapan Taraflar
Konferansına Protokolün uygulanması için almış olduğu önlemler konusunda rapor
verecektir.
Uyum
Madde 34 - Bu Protokolün taraflarının toplantısı olarak
görev yapan Taraflar Konferansı ilk toplantısında bu Protokolün hükümlerine
uyulmasının teşvik edilmesi ve uyumsuzluk vakalarının hedef alınması amaçlı
işbirliği süreçlerini ve kurumsal mekanizmaları görüşecek ve onaylayacaktır. Bu
süreçler ve mekanizmalar uygun olan yerlerde tavsiye ya
da yardım teklif edilmesi hükümlerini de içerecektir. Bunlar Sözleşmenin 27
numaralı maddesiyle belirlenmiş olan anlaşmazlıkların çözümlenmesi
işlemlerinden ve mekanizmalarından ayrı olacak ve bunlarla verilen haklar saklı
kalacaktır.
Değerlendirme ve İnceleme
Madde 35 - Bu Protokolün Taraflarının toplantısı olarak
görev yapan Taraflar Konferansı bu Protokolün yürürlüğe girmesinden beş yıl
sonra ve bu süre sonrasında en az beş yılda bir Protokolün etkinliği hakkında,
işlemlerinin ve eklerinin değerlendirilmesini de içeren bir değerlendirme
yapacaktır.
İmza
Madde 36 - Bu Protokol Devletlerin ve bölgesel ekonomik
entegrasyon kuruluşlarının imzasına Nairobi’de 15 – 26 Mayıs 2000 tarihleri
arasında ve New York’daki Birleşmiş Milletler Merkezinde
5 Haziran 2000 – 4 Haziran 2001 tarihleri arasında açılacaktır.
Yürürlüğe Girme
Madde 37
1.
Bu
Protokol ellinci onay, kabul, onama ya da rıza
gösterme aracının Sözleşmeye taraf olan Devletler ya
da bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşları tarafından verilmesinden sonraki
doksanıncı günde yürürlüğe girecektir.
2.
Bu
Protokol, bu Protokolü onaylayan, kabul eden, onayan ya
da bu Protokole rıza gösteren bir Devlet ya da
bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşu için yukarıda verilmiş olan 1 numaralı
paragrafa uygun olarak, söz konusu devlet ya da
bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşunun kabul, onay, onama ya da rıza gösterme aracını iletmesinden sonraki doksanıncı
günde, ya da bu Protokolün söz konusu devlet ya da bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşu için yürürlüğe
girdiği tarihte, bu tarihlerden hangisinin daha geç olduğuna bağlı olarak, geç
olan tarihte yürürlüğe girecektir.
3.
Yukarıda
verilmiş olan 1 ve 2 numaralı paragrafların amaçları dahilinde, bir bölgesel
ekonomik entegrasyon kuruluşu tarafından iletilen bir araç bu kuruluşa üye olan
Devletler tarafından iletilen araca ek olarak sayılmayacaktır.
Çekinceler
Madde 38 - Bu Protokole herhangi bir çekince konulamaz.
Çekilme
Madde 39
1.
Bu
Protokolün bir Taraf için yürürlüğe girmesinden iki yıl sonraki herhangi bir
zamanda, söz konusu Taraf Garantöre yazılı bildirimde bulunmak şartıyla
Protokolden çekilebilir.
2.
Bu
tür bir çekilme, Garantör tarafından alındığı tarihten sonraki bir yıl
bittiğinde ya da çekilme bildiriminde belirtilmiş
olan daha geç bir tarihte gerçekleşecektir.
Orijinal Metinler
Madde 40 - Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve
İspanyolca metinleri eşit derecede geçerli olan bu Protokolün orijinal metine Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine tevdi edilecektir.
Bu Protokol, aşağıda
imzası bulunan tam yetkili temsilciler tarafından usulüne uygun olarak
imzalanmıştır.
İki bin yılının Ocak
ayının yirmidokuzuncu günü Montreal’de
hazırlanmıştır.
Ek I
MADDE 8, 10 VE 13 ALTINDA BİLDİRİMLERDE BULUNMASI GEREKEN
BİLGİLER
(a) İhracatçının adı, adresi
ve temas detayları
(b) İthalatçının adı, adresi
ve temas detayları
(c) Değiştirilmiş canlı
organizmanın adı ve tanımlaması, varolması halinde ihracat Devletindeki
değiştirilmiş canlı organizmanın biyogüvenlik
düzeyinin yerel sınıflandırması
(d) Bilinmesi halinde sınır ötesi
hareket için amaçlanan tarih ya da tarihler
(e) Biyogüvenliğe ilişkin olarak alıcı
organizmanın ya da ebeveyn organizmaların
sınıflandırma durumu, genel adı, toplanma ya da elde
edilme noktası ve özellikleri.
(f)
Bilinmesi
halinde, alıcı organizmanın ve / veya ebeveyn organizmaların menşe merkezi ve
genetik çeşitlilik merkezleri ve organizmaların yaşayabileceği ya da üreyebileceği habitatlara ilişkin bir açıklama
(g) Verici organizmanın ya da biyogüvenlikle ilgili
organizmaların sınıflandırma durumu, genel adı, toplama ya
da elde etme noktası ve özellikleri
(h) Uygulanan nükleik asidin ya da
değişikliğin, kullanılan tekniğin ve değiştirilmiş canlı organizmanın sonuçta
edindiği özelliklerin açıklaması
(i)
Değiştirilmiş
canlı organizma ve bundan elde edilen ürünler yani değiştirilmiş canlı
organizma kaynaklı, modern biyoteknoloji kullanılarak
elde edilmiş olan çoğalabilir genetik malzemenin yeni kombinasyonlarını içeren
işlenmiş materyaller için amaçlanan kullanım,
(j)
Nakledilecek
olan değiştirilmiş canlı organizma miktarı ya da
hacmi
(k) Ek II ile uyumlu olan
daha önce yapılmış ve mevcut risk değerlendirmesi raporu
(l)
Mümkün
olan yerlerde ambalajlama, etiketleme, dokümantasyon, imha ve ihtiyat işlemleri
de dahil olmak üzere, önerilen güvenli muamele, depolama, nakil ve kullanım
yöntemleri;
(m) Değiştirilmiş canlı
organizmanın ihracat Devletindeki yasal durumu (örneğin ihracatçı Devlette
yasaklanıp yasaklanmadığı, diğer sınırlamalar olup olmadığı ya
da genel çevreye salım için onaylanıp onaylanmadığı) ve, değiştirilmiş canlı
organizmanın ihracatçı devlette yasaklanmış olması halinde, bu yasaklamanın
nedeni ya da nedenleri
(n) İhracatçı tarafından
diğer Devletlere nakledilecek olan değiştirilmiş canlı organizma ile ilgili
olarak yapılan herhangi bir bildirimin sonucu ve amacı
(o) Yukarıdaki bilgilerin
olaylara dayanarak doğru olduğuna ilişkin bir beyanname.
Ek II
GIDAVEYA YEM OLARAK VEYA İŞLEME İÇİN DOĞRUDAN KULLANIM AMAÇLI DEĞİŞTİRİLMİŞ CANLI ORGANİZMALAR İÇİN
MADDE 11 ALTINDA
GEREKLİ OLAN BİLGİLER
(a) Yerel kullanıma ilişkin
bir karar için başvuruda bulunanın ismi ve temas detayları
(b) Karardan sorumlu olan
merciin adı ve temas detayları
(c) Değiştirilmiş canlı
organizmanın adı ve tanımlaması
(d) Genetik değişikliğin,
kullanılan tekniğin ve değiştirilmiş canlı organizmada ortaya çıkan sonuç
özelliklerin tanımlanması
(e) Değiştirilmiş canlı
organizmanın herhangi bir ayırıcı özelliğinin
tanımlaması
(f)
Alıcı
organizmanın ya da ebeveyn organizmaların biyogüvenlikle ilgili sınıflandırma düzeyi, genel adı,
toplama ya da elde etme noktası ve özellikleri
(g) Bilinmesi halinde, alıcı
organizmanın ve / veya ebeveyn organizmaların menşe merkezleri ve genetik
çeşitlilik merkezleri ve organizmaların yaşayabileceği ve üreyebileceği
habitatın tanımlaması
(h) Verici organizmanın ya da biyogüvenlikle ilgili
organizmaların sınıflandırma durumu, genel adı, toplama ya
da elde etme noktası ve özellikleri.
(i)
Değiştirilmiş
canlı organizmanın onaylanmış kullanımları
(j)
Bu
Protokolün II numaralı Ekine uygun bir risk değerlendirmesi raporu
(k) Uygun olan yerlerde,
paketleme, etiketleme, dokümantasyon, imha ve ihtiyat işlemleri de dahil olmak
üzere, güvenli muamele, depolama, nakil ve kullanım için önerilen yöntemler.
Ek III
MADDE 15 ALTINDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Amaç
1.
Bu
Protokol altında gerçekleştirilen risk değerlendirmesinin amacı değiştirilmiş
canlı organizmaların potansiyel alıcı çevredeki biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin
insan sağlığı üzerindeki riskler de göz önüne alınarak tanımlanması ve
değerlendirilmesidir.
4.
Risk
değerlendirmesinin kullanılması
2.
Risk
değerlendirmesi, diğerlerinin yanı sıra, yetkili merciler tarafından
değiştirilmiş canlı organizmalara ilişkin bilinçli kararlar alınması için
kullanılır.
5.
Genel
Prensipler
3.
Risk
değerlendirmesi bilimsel olarak etkin ve şeffaf bir biçimde gerçekleştirilmeli
ve ilgili uluslar arası kuruluşların uzman tavsiyelerini ve bunlar tarafından
geliştirilen rehberleri göz önünde bulundurabilmelidir.
4.
Bilimsel
bilgi ya da bilimsel fikir birliği eksikliğinin
belirli bir risk seviyesini, bir riskin varolmadığını ya
da kabul edilebilir bir riskin varlığını gösteriyor olarak yorumlanması
gerekmez.
5.
Değiştirilmiş
canlı organizmalarla ya da bunların ürünleriyle, yani
değiştirilmiş canlı organizma kaynaklı, modern biyoteknoloji
kullanılarak elde edilmiş olan çoğalabilir genetik malzemenin yeni
kombinasyonlarını içeren işlenmiş materyallerle ilgili riskler değiştirilmemiş
alıcılar ya da ebeveyn organizmalar tarafından olası
potansiyel alıcı çevrede neden olunan riskler kapsamında değerlendirilmelidir.
6.
Risk
değerlendirmesi vaka vaka gerçekleştirilmelidir.
Gerekli olan bilgilerin doğası ve detay düzeyi değiştirilmiş canlı organizmaya,
bu organizmanın amaçlanan kullanımına ve olası potansiyel alıcı çevreye bağlı
olarak vakadan vakaya değişebilir.
6.
Metodoloji
7.
Risk
değerlendirmesi süreci bir taraftan değerlendirme süreci içerisinde
tanımlanabilecek ve istenebilecek olan özel konular hakkında daha fazla bilgiye
ihtiyaç duyulmasına neden olabilirken diğer taraftan diğer konularla ilgili
bilgiler bazı durumlarda konuyla ilgili olmayabilir.
8.
Risk
değerlendirmesi, amacına ulaşmak için uygun biçimde aşağıdaki basamaklardan
oluşur:
(a) Olası potansiyel alıcı
çevrede, insan sağlığı üzerindeki riskler de göz önünde bulundurularak,
biyolojik çeşitlilik üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilecek değiştirilmiş
canlı organizma ile ilgili yeni genotipik ve fenotipik özelliklerin belirlenmesi
(b) Farkına varılan bu
olumsuz etkilerin ortaya çıkma olasılığının, olası potansiyel alıcı çevrenin
değiştirilmiş canlı organizmaya maruz bırakılma düzeyi ve türü de göz önüne
alınarak, değerlendirilmesi.
(c) Bu olumsuz etkilerin
gerçekleşesi halinde ortaya çıkacak sonuçların değerlendirilmesi
(d) Tanımlanan olumsuz
etkilerin ortaya çıkış olasılığının ve sonuçlarının değerlendirilmesine
dayanarak, değiştirilmiş canlı organizmanın neden olduğu genel riskin tahmin edilmesi
(e) Gereken hallerde
risklerin yönetilmesine ilişkin stratejilerin belirlenmesi de dahil olmak
üzere, bu risklerin kabul edilebilir ya da
yönetilebilir olup olmadığına ilişkin tavsiyede bulunulması; ve
(f)
Risk
düzeyine ilişkin bir belirsizlik olması halinde, ilgili özel konular hakkında
daha fazla bilgi istenmesi ya da uygun risk yönetimi
stratejilerinin uygulanması ve / veya değiştirilmiş canlı organizmanın alıcı
çevre içerisinde gözlenmesi yoluyla bu konu ele alınabilir.
Dikkate
alınacak Noktalar
1.
Vakaya
bağlı olarak, risk değerlendirmesinde aşağıdaki konuların özellikleri ile
ilgili olan teknik ve bilimsel detaylar göz önünde bulundurulur:
(a) Alıcı organizma ya da ebeveyn organizmalar: Alıcı organizmanın ya da ebeveyn organizmaların, bilinmesi halinde
sınıflandırma durumu, genel adı, kaynağı, menşe merkezleri ve genetik
çeşitlilik merkezleri de dahil, biyolojik özellikleri ve organizmaların
yaşayabileceği ya da üreyebileceği habitatın
tanımlaması.
(b) Verici organizma ya da organizmalar: Verici organizmaların sınıflandırma durumu ve
genel adı, kaynağı ve ilgili biyolojik özellikleri;
(c) Taşıyıcı: Taşıyıcının
tanımlamasını, varolması halinde kaynağını ya da
menşeini ve konukçu aralığını içeren özellikleri
(d) Yerleştirme ya da yerleştirmeler ve / veya değiştirme özellikleri: Yerleştirilen nükleik asidin ve belirlediği işlevin genetik özellikleri,
ve / veya yapılan değişikliğin özellikleri;
(e) Değiştirilmiş canlı
organizma:
Değiştirilmiş canlı organizmanın tanımlaması ve değiştirilmiş canlı
organizmanın ve alıcı organizmanın ya da ebeveyn
organizmaların biyolojik özellikleri arasındaki farklılıklar;
(f)
Değiştirilmiş canlı organizmanın teşhis ve tesbiti: Önerilen teşhis ve tesbit
yöntemleri ve bunların özelliği, hassasiyeti ve güvenilirliği;
(g) Amaçlanan kullanıma
ilişkin bilgiler:
Değiştirilmiş canlı organizmanın amaçlanan kullanımı ile ilgili olan ve alıcı
organizma ya da ebeveyn organizmalarla
karşılaştırmalı olarak yeni ya da değiştirilmiş
kullanımı içeren bilgiler; ve
(h) Alıcı çevre: Olası potansiyel alıcı
çevrelerin, menşe merkezlerine ve biyolojik çeşitliliğine ilişkin bilgileri de
içeren, konum, coğrafya, iklim ve ekolojik özellikleri hakkında bilgiler.