16
Ekim 2003 tarih ve 4990 sayılı Kanun’la onaylanması uygun bulunan bu Sözleşme,
Bakanlar Kurulu’nun
11 Kasım 2003 tarih ve 2003/6458 sayılı
Kararı ile onaylanarak,
18 Aralık 2003 tarih ve 25320 sayılı Resmî
Gazete’de yayınlanmıştır.
İşbu Sözleşmeye Taraflar,
Yeryüzü iklimindeki değişikliğin ve bunun zararlı etkilerinin insanlığın ortak kaygısı olduğunu kabul ederek,
İnsan
faaliyetlerinin atmosferdeki sera gazları yoğunluklarını arttırmakta olduğu, bu
artışların doğal sera etkisini yükselttiği ve bunun yeryüzü sathında ve
atmosferde ek bir ortalama sıcaklık artışı ile sonuçlanacağı ve doğal ekolojik
sistemlere ve insanlığa zarar verici etki yapabileceği endişesiyle,
Geçmişteki
ve günümüzdeki küresel sera gazı salınımında en büyük
payın gelişmiş ülkelerden kaynaklandığını, gelişme yolundaki ülkelerde kişi
başına salımın halen nispeten düşük olduğunu, gelişme yolundaki ülkelerden
kaynaklanan küresel salım payının sosyal ve kalkınma gereksinimlerini
karşılamak üzere artacağını not ederek,
Sera
gazları yutakları ve haznelerinin kara ve deniz ekosistemlerindeki rolünün ve
öneminin farkında olarak,
İklim
değişikliğine ilişkin tahminlerde, özellikle zamanlama, büyüklük ve bölgesel
model bakımından birçok belirsizlikler bulunduğunu not ederek,
İklim
değişikliğinin küresel niteliğinin, tüm ülkelerin ortak fakat farklı sorumluluklarına ve imkânlarına ve
sosyal ve ekonomik koşullarına uygun olarak mümkün olan en geniş ölçüde işbirliği
yapmasını ve etkili ve uygun uluslararası çabaya katılmasını gerektirdiğini kabul
ederek,
Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansının 16 Haziran 1992’de Stokholm’de kabul edilen bildirisinin ilgili hükümlerini hatırlayarak,
Devletlerin,
Birleşmiş Milletler Şartı ve uluslararası hukuk ilkeleri uyarınca, kendi çevre
ve kalkınma politikalarına uygun olarak kaynaklarını kullanma hakkına sahip
olduğunu ve kendi yetki alanı ya da kontrolü
altındaki faaliyetlerin diğer devletler ya da ulusal
yetki alanı dışında kalan bölgelerdeki çevreye zarar vermemesini sağlama
sorumluluğunu da hatırlayarak,
İklim
değişikliği karşısındaki uluslararası işbirliğinde Devletlerin hükümranlık
hakkı ilkesini tekrar teyid ederek,
Devletlerin
etkin çevresel mevzuatı yürürlüğe koymaları, çevre alanındaki standartlar,
yönetim hedefleri ve önceliklerinin ait bulundukları çevre ve kalkınma
çerçevesini yansıtmaları gerektiğini ve bazı ülkeler tarafından uygulanan
standartların diğer, özellikle gelişme yolundaki ülkeler için uygun olmayan ve
haksız ekonomik ve sosyal külfete malolacağını kabul
ederek,
Birleşmiş
Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı hakkındaki 22 Aralık 1989 tarih ve
44/228 sayılı ve bugünkü ve gelecek kuşaklar için küresel iklimin korunmasına
dair 6 Aralık 1988 tarih, 43/53 sayılı; 22 Aralık 1989 tarih, 44/207 sayılı; 21
Aralık 1990 tarih, 45/212 sayılı ve 19 Aralık 1991 tarih, 46/169 sayılı Genel
Kurul kararları hükümlerini hatırlayarak,
Adalarda
ve kıyı alanlarında, özellikle alçak konumlu kıyı alanlarında deniz seviyesi
yükselmesinin muhtemel zararlı etkilerine dair 22 Aralık 1989 tarih, 44/206
sayılı Genel Kurul kararı hükümlerini ve Çölleşmeyle Mücadele Eylem Planının
uygulanmasına dair 19 Aralık 1989 tarih, 44/172 sayılı Genel Kurul kararı
ilgili hükümlerini de hatırlayarak,
Ayrıca,
1985 tarihli Ozon Tabakasının Korunması için Viyana Sözleşmesi ve 29 Haziran
1990 tarihinde değiştirilip uyumlaştırılan 1987 tarihli Ozon Tabakasını
İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolünü hatırlayarak,
İkinci
Dünya İklim Konferansının 7 Kasım 1990’da kabul edilen Bakanlar Bildirisini not
ederek,
İklim
değişikliği hakkında birçok devlet tarafından yapılan değerli inceleme
çalışmalarının Dünya Meteoroloji Örgütünün, Birleşmiş Milletler Çevre
Programının, Birleşmiş Milletler sisteminin diğer organ, örgüt ve
kuruluşlarının olduğu kadar diğer uluslararası ve hükümetlerarası
organların bilimsel araştırma sonuçlarının karşılıklı değiştirilmesine ve
araştırma koordinasyonuna yaptıkları önemli katkıların bilincinde olarak,
İklim
değişikliğini anlamak ve ele almak için gerekli adımların, eğer bunlar
bilimsel, teknik ve ekonomik endişelere dayanıyor ve bu alanlardaki yeni
bulguların ışığı altında tekrar değerlendiriliyorsa çevresel, sosyal ve
ekonomik açıdan son derece etkili olacağını kabul ederek,
İklim değişikliğini ele almak için gerçekleştirilecek çeşitli eylemlerin ekonomik olarak gerekli olabilecekleri gibi diğer çevresel sorunların çözümüne de yardımcı olabileceklerini kabul ederek,
Gelişmiş
ülkelerin, sera etkisinin çoğalmasına yapmış bulundukları katkıyı da gözönünde bulundurarak ve tüm sera gazlarını dikkate
alarak, küresel, ulusal ve anlaşma var ise, bölgesel düzeyde kapsamlı bir karşı
stratejiye ilk adım olarak, açık öncelikleri temel almak suretiyle, esnek bir
yaklaşımla acilen harekete geçmeleri gereğini de kabul
ederek,
İlaveten, alçak konumlu ve diğer küçük ada ülkelerinin, alçak
konumlu kıyısı, kurak ve yarı kurak alanları veya sellere, kuraklık ve
çölleşmeye müsait alanları bulunan ülkelerin ve hassas dağlık ekosistemlere
sahip gelişme yolundaki ülkelerin iklim değişikliğinin zararlı etkilerine daha
açık olduklarını kabul ederek,
Bu
ülkelerin, özellikle ekonomileri fosil yakıt üretimi, kullanımı ve ihracatına
bağımlı olan gelişme yolundaki ülkelerin, sera gazı salınımlarının
sınırlandırılması için alınan önlemler dolayısıyla karşılaşacakları sıkıntıları
kabul ederek,
İklim
değişikliğine tepkilerin entegre bir şekilde sosyal ve ekonomik kalkınmayla
koordineli olması gereğini, gelişme yolundaki ülkelerin sürdürülebilir
kalkınmaya ulaşmak ve fakirliği ortadan kaldırmak yönündeki haklı öncelikli
ihtiyaçlarını tamamen dikkate almak ve aksinin kalkınma üzerindeki zararlı
etkisinden kaçınma gereğini de gözönünde bulundurmak
suretiyle onaylayarak,
Öncelikle gelişme
yolundaki ülkeler olmak üzere, tüm ülkelerin sürdürülebilir sosyal ve ekonomik
kalkınmaya ulaşmak için gerekli kaynaklara erişmeye ve gelişme yolundaki
ülkelerin bu hedefe yaklaşabilmek için enerji tüketimlerini arttırmaya
gereksinimleri olduğunu ve bu gereksinimlerini karşılarken, uygulamayı ekonomik
ve sosyal açıdan kârlı kılacak daha etkin enerji kullanımı ve genel ifadeyle
sera gazı salımlarının kontrolü imkânlarını dikkate
alacaklarını kabul ederek,
Günümüz ve gelecek kuşaklar için iklim sistemini korumak kararlılığıyla,
Aşağıdaki
hususlarda anlaşmaya varmışlardır:
Tanımlar[1]
Madde 1 - İşbu
Sözleşmenin amaçları için:
1.
“iklim
değişikliğinin zararlı etkisi” doğal
halindeki veya yönetim altındaki ekosistemlerin bileşimi, kendilerini onarma
yeteneği veya sosyo-ekonomik sistemlerin işlemesi
veya insan sağlığı ve refahı üzerinde önemli zararlı etkileri olan iklim
değişikliği sonucunda fiziksel çevrede veya biyotada
ortaya çıkan değişiklikler demektir.
2.
“İklim değişikliği”, karşılaştırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim
değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin
bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik
demektir.
3.
“İklim sistemi”
atmosfer, hidrosfer, biyosfer, jeosfer’in tamamı ve
bunların karşılıklı etkileşimleri demektir.
4.
“Salımlar”,
sera gazlarının ve/veya bunlara kaynaklık yapan öncül maddelerin belirli bir
bölge ve zaman diliminde atmosfere salınması demektir.
5.
“Sera gazları”
hem doğal, hem de insan kaynaklı olup atmosferdeki, kızıl ötesi radyasyonu emen
ve tekrar yayan gaz oluşumları anlamına gelir.
6.
“Bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluşu”, belirli bir bölgenin egemen Devletleri tarafından
kurulan, bu Sözleşme veya protokolleriyle düzenlenen konularda yetki sahibi ve
kendi mevzuatına göre ilgili belgeleri imzalamaya, onaylamaya, kabul, uygun
bulma veya katılmaya tam yetkili kuruluş demektir.
7.
“Hazne”, bir
sera gazını, bir aerosolü veya sera gazının
oluşumunda rolü bulunan bir öncü maddeyi atmosferden uzaklaştıran herhangi bir
işlem, faaliyet veya mekanizma anlamına gelir.
8.
“Yutak”, bir
sera gazını, bir aerosolü veya bir sera gazının
oluşumunda rolü bulunan bir öncü maddeyi atmosfere salan herhangi bir işlem
veya faaliyet anlamına gelir.
Amaç
Madde 2 - İşbu Sözleşmenin Taraflar Konferansının benimseyebileceği herhangi bin ilgili yasal belgenin nihai amacı, Sözleşmenin ilgili hükümlerine göre, atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmaktır. Böyle bir düzeye ekosistemin iklim değişikliğine doğal bir şekilde uyum sağlamasına, gıda üretiminin zarar görmeyeceği ve ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamına izin verecek bir zaman dahilinde ulaşılmalıdır.
İlkeler
Madde 3 - Taraflara, Sözleşmenin amacına ulaşmak ve hükümlerini
yerine getirmek için yapacakları eylemlerinde, diğer hususlar meyanında, aşağıdakiler yol gösterecektir:
1.
Taraflar, iklim
sistemini, eşitlik temelinde ve ortak fakat farklı sorumluluklarına ve
güçlerine uygun olarak, insanoğlunun günümüz ve gelecek kuşakların yararı için
korumalıdır. Dolayısıyla, Taraflardan gelişmiş ülkeler iklim değişikliği ve
onun zararlı etkileri ile savaşımda öncülük etmelidir.
2.
Sözleşmeye Taraf
gelişme yolundaki ülkelerin, özellikle iklim değişikliğinin zararlı etkilerine
karşı savunmasız olanların ve gelişme yolundaki ülkelerden sözleşme uyarınca
gereğinden fazla veya anormal yük altında kalanların ihtiyaç ve özel koşulları
tümüyle dikkate alınmalıdır.
3.
Taraflar, iklim
değişikliği nedenlerini önceden tahmin etmek, önlemek veya en aza indirmek ve
zararlı etkilerini azaltmak için önleyici önlemler almalıdır. Ciddî veya
önlenemez hasar tehlikesi olan durumlarda, tam bilimsel kesinliğin yokluğu,
iklim değişikliğine ilişkin politikalar ve önlemlerin mümkün olduğu kadar etkin
maliyetli ve en az harcamayla küresel yarar sağlayacak şekilde olmaları
gerektiği de dikkate alınarak, bu önlemlerin ertelenmesine neden olarak kullanılmamalıdır.
Bunu başarmak için bu tür politikalar ve önlemler değişik sosyo-ekonomik
bağlamları dikkate almalı, kapsamlı olmalı, ilgili tüm sera gazı kaynaklarını,
yutaklarını, haznelerini ve uygulamayı kapsamalı ve bütün ekonomik sektörleri
ihtiva etmelidir. İklim değişikliğine cevap verme çabaları ilgili Taraflarca
işbirliğiyle yerine getirilebilir.
4.
Taraflar
sürdürülebilir kalkınmayı destekleme hakkına sahiptir ve de desteklemelidirler.
İklim sistemini insanların neden olduğu değişikliğe
karşı koruma politika ve önlemleri, Tarafların herbirinin
özel koşullarına uygun olmalı ve iklim değişikliğine cevap verecek önlemleri
almak için ekonomik gelişmenin gerekli olduğu dikkate alınarak, bu politika ve
önlemler ulusal kalkınma programlarına entegre edilmelidir.
5. Taraflar, özellikle gelişme yolundaki Taraf ülkelerde sürdürülebilir ekonomik büyüme ve kalkınmaya yol açacak açık ve destekleyici bir uluslararası ekonomik sistemi teşvik etmek ve böylece iklim değişikliği sorunlarıyla daha iyi ilgilenebilmelerini sağlamak için işbirliği yapmalıdır. İklim değişikliğine karşı alınan önlemler, tek taraflı olanlar dahil, keyfi haksız ayırımcı veya uluslararası ticarete gizil bir kısıtlama oluşturmak açılarından bir vasıta oluşturur nitelikte olmamalıdır.
Taahhütler
Madde 4 - 1. Tüm taraflar, kendi ortak fakat farklı
sorumluluklarını ve özgün ulusal ve bölgesel kalkınma önceliklerini,
hedeflerini ve koşullarını dikkate alarak:
a)
Taraflar
Konferansınca uygun bulunacak mukayese edilebilir metodolojiler kullanarak,
Montreal Protokolü ile denetlenmeyen tüm sera gazlarının insan salımları ve yutaklar tarafından uzaklaştırılanlara ilişkin
ulusal envanteri, 12 nci madde uyarınca geliştirecek,
dönemler itibariyle güncelleştirecek, yayınlayacak ve Taraflar Konferansına
sunulmak üzere hazır bulunduracaklardır.
b)
Montreal
Protokolü ile denetlenemeyen tüm sera gazlarının insan kaynaklı salımları ve yutaklar tarafından uzaklaştırılanlarını ele
alarak, iklim değişikliğini azaltacak önlemleri içeren ulusal ve uygun
durumlarda bölgesel programları ve iklim değişikliğine uyumu kolaylaştıracak
önlemleri oluşturacak, uygulayacak, yayınlayacak ve düzenli olarak
güncelleştireceklerdir.
c)
Enerji,
ulaştırma, sanayi, tarım, ormancılık ve atık yönetimi sektörleri dahil, tüm
ilgili sektörlerde, Montreal Protokolü ile denetlenmeyen insan kaynaklı sera
gazı salımlarını kontrol eden, azaltan veya önleyen
uygulama ve işlemlerin teşvik ve geliştirilmesinde, uygulanmasında ve teknoloji
transferi dahil yayılmasında işbirliği yapacaklardır.
d)
Sürdürülebilir
yönetimi teşvik edecek ve biyolojik kütleye, ormanları ve okyanusları ve diğer
kara, kıyı ve deniz ekosistemlerini de içerecek şekilde, Montreal Protokolü ile
denetlenmeyen tüm sera gazı yutak ve haznelerinin korunması ve takviyesini
işbirliği halinde teşvik edeceklerdir.
e)
İklim değişikliği
etkilerine uyum hazırlığında işbirliği yapacak, kıyı kuşağı yönetimi, su
kaynakları ve tarım özellikle Afrika’daki gibi kuraklık, çölleşme ve sellerden
etkilenen alanların korunması ve rehabilitasyonu için uygun ve entegre planlar
hazırlayacak ve geliştireceklerdir.
f)
İklim
değişikliğini azaltmak ve değişikliğe uyum sağlamak amacıyla alınan önlemler ve
uygulanan projelerin ekonomi, halk sağlığı ve çevre kalitesi üzerinde zararlı
etkilerini en aza indirmek amacıyla, örneğin ulusal düzeyde hazırlanacak etki
değerlendirmeleriyle, uygun metodlar uygulamak
suretiyle, iklim değişikliği mülahazalarını kendi sosyal, ekonomik ve çevresel
politikalar ve eylemleri çerçevesinde mümkün olan en geniş şekilde dikkate
alacaklardır.
g)
İklim sistemi ile
ilgili olarak, bilimsel, teknolojik, teknik, sosyo-ekonomik,
sistematik gözlem ve çeşitli karşı stratejilerin ekonomik ve sosyal sonuçlarını
ve iklim değişikliğinin nedenleri, etkileri, önemi ve zamanlaması konusunda
mevcut belirsizlikleri daha iyi anlamak,
azaltmak ya da ortadan kaldırmak amacıyla veri
arşivlerinin geliştirilmesine destek verecek, işbirliği yapacaklardır.
h)
İklim sistemi ve
iklim değişikliği ve karşı stratejilerin ekonomik ve sosyal sonuçları hakkında
bilimsel, teknolojik, teknik, sosyo-ekonomik ve
hukukî bilginin tamamen, açıklık ve doğrulukla alışverişini teşvik için tümüyle
işbirliği yapacaklardır.
i)
İklim değişikliği
ile ilgili olarak öğretim ve kamu bilinci oluşturmakta ve hükümet dışı
kuruluşlar da dahil olmak üzere bu işleme en geniş katılımı sağlamayı teşvik
için işbirliği yapacak; ve
j)
Uygulamayla
ilgili bilgileri 12 nci maddeye göre Taraflar
Konferansına ileteceklerdir.
2.
Taraflardan gelişmiş ülkeler ve EK-I’de yer alan
diğer Taraflar aşağıdaki hususları yerine getireceklerini taahhüt ederler:
a)
Taraflardan herbiri, insan kaynaklı sera gazı salımlarını
sınırlandırarak ve sera gazı yutaklarını ve haznelerini koruyarak ve takviye
ederek iklim değişikliğini azaltmak için ulusal[2]
politikalar benimseyecekler ve uygun önlemler alacaklardır. Bu politika ve
önlemler, Sözleşmenin amacına uygun olarak, gelişmiş ülkelerin insan kaynaklı salımların uzun vadeli temayüllerini değiştirmede öncü rol
oynayacaklarını gösterecek, içinde bulunduğumuz on yıl sonunda karbondioksit ve
Montreal Protokolü ile kontrol edilmeyen diğer sera gazlarının insan kaynaklı salımlarının daha önceki seviyelerine geri çekilmeleri bu
değişikliğe katkıda bulunacak ve Taraflardan herbirinin,
bu amaç yönündeki küresel çabaya sağlayacakları eşit ve uygun katkılarda
Tarafların başlangıç noktalarındaki ve yaklaşımlarındaki, ekonomik yapı ve
kaynak temellerindeki, kuvvetli ve sürdürülebilir kalkınmayı devam ettirmeye
olan ihtiyaçları, ellerindeki teknolojilere ilişkin farklılıklar ile diğer münferit
koşullar dikkate alınacaktır. Bu Taraflar bu tür politika ve önlemleri diğer
Taraflarla ortaklaşa uygulayabilecek ve Sözleşmenin, özellikle bu alt
paragrafın amacının yerine getirilmesine katkıda bulunmakta diğer Taraflara
yardım edebilecektir.
b)
Bu yöndeki
gelişmeyi desteklemek amacıyla, Tarafların herbiri
Sözleşmenin kendisi açısından yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içerisinde
ve daha sonra periyodik olarak ve 12 nci madde
uyarınca, yukarıdaki (a) alt paragrafında belirtilen politikalarına ve önlemlerine
ilişkin ve karbondioksit ve Montreal Protokolü ile denetlenmeyen diğer sera
gazlarının insan kaynaklı salımlarının ayrı ayrı veya ortak olarak 1990 yılı seviyesine çekilmesi amacı
ile, altparagraf (a)’da belirtilen dönemde Montreal
Protokolü ile denetlenmeyen sera gazlarının beklenen insan kaynaklı salımı ve
yutaklar tarafından uzaklaştırılması hakkında ayrıntılı bilgi vereceklerdir.
Bu
bilgi, 7 nci madde uyarınca Taraflar Konferansının
ilk oturumunda ve daha sonra periyodik olarak gözden geçirilecektir.
c)
Kaynaklardan
çıkan sera gazı salımlarının ve yutaklar vasıtasıyla
uzaklaştırılmalarının yukarıdaki (b) alt paragrafı uyarınca yapılacak
hesaplamalarının, yutakların fiili kapasitesi ve gazların iklim değişikliğine
katkıları dahil, mümkün olan en iyi bilimsel bilgilere dayandırılması
gerekecektir. Taraflar Konferansı ilk oturumunda bu hesaplamalar için metedolojiyi tezekkür edip kararlaştıracak ve daha sonra
muntazaman gözden geçirecektir.
d)
Taraflar
Konferansı ilk oturumunda yukarıdaki (a) ve (b) alt paragraflarının uygunluğunu
gözden geçirecektir. Bu gözden geçirme, ilgili teknik, sosyal ve ekonomik
enformasyonun yanısıra iklim değişikliği hakkındaki
mevcut en iyi bilimsel enformasyon ve değerlendirme ışığında yapılacaktır.
Bu
gözden geçirmeye istinaden, Taraflar Konferansı yukarıdaki (a) ve (b) alt
paragraflarına değişikliği de içerebilecek uygun bir hareket tarzı
benimseyebilecektir. Taraflar Konferansı ilk oturumunda yukarıdaki (a) alt
paragrafında belirtilen ortak uygulamaya ilişkin kıstaslar hakkında kararlar
alacaktır. Alt paragraflar (a) ve (b)’nin ikinci bir
gözden geçirilişi en geç 31 Aralık 1998’den önce yapılacak daha sonra ise,
Sözleşmenin amacı yerine getirilinceye kadar, Taraflar Konferansınca
kararlaştırılacak aralıklarla muntazaman gözden geçirilecektir.
e)
Bu Taraflardan herbiri:
(i)
Diğer Taraflarla,
Sözleşmenin amacının yerine getirilmesi için geliştirilmiş ilgili ekonomik ve
idarî birimlerle gerektiği veçhile eşgüdümü sağlayacaklardır; ve
(ii)
Montreal
Protokolü ile denetlenmeyen insan kaynaklı sera gazlarının daha yüksek
seviyelere ulaşmasına yolaçan faaliyetleri teşvik
edici politikalar ve uygulamaları teşhis edip dönemsel olarak gözden
geçirecektir.
f)
Taraflar
Konferansı, Ek-I ve II’deki listelere gerekebilecek
değişiklikleri getirmek konusunda karar almak amacıyla, mevcut bilgiyi, ilgili
Tarafın onayıyla, 31 Aralık 1998’den geç olmamak üzere gözden geçirecektir.
g)
Ek-I’e dahil olmayan herhangi bir Taraf, onay, kabul, uygun
bulma veya katılma belgesinde veya daha sonra herhangi bir zaman Depoziter’e yukarıdaki (a) veya (b) alt paragrafı ile bağlı
kalmak istediğini bildirebilir. Depoziter diğer
imzacıları ve Tarafları bu bildirimden haberdar edecektir.
3. Gelişmiş ülke Tarafları ve Ek-II’deki
diğer Gelişmiş Taraflar, gelişme yolundaki ülke Taraflarının Madde 12, paragraf
1 tahtında üstlendikleri yükümlülükleri yerine getirirken ortaya çıkan, üzerinde mutabık kalınmış tüm
masrafların karşılanması için yeni ve ek malî
kaynakları sağlayacaktır. Gelişmiş ülke Tarafları aynı zamanda, gelişme
yolundaki ülke Taraflarının bu maddenin 1 inci paragrafı kapsamındaki
önlemlerin uygulanmasının gerektirdiği, gelişme yolundaki bir Tarafla, 11 inci
maddede atıfta bulunulan uluslararası kuruluş veya kuruluşlar arasında bu
maddeye uygun olarak üzerinde anlaşmaya varılan, malî kaynakları, teknoloji
transferi de dahil, karşılayacaklardır. Bu taahhütlerin uygulaması, fon
akışındaki yeterlilik ve öngörülebilirlik ihtiyacını ve gelişmiş ülkeler
arasında uygun külfet paylaşımının önemini dikkate alacaktır.
4. Gelişmiş ülke Tarafları ve Ek-II’de
yer alan diğer gelişmiş Taraflar, iklim değişikliğinin zararlı etkilerine en
fazla açık gelişme yolundaki ülkelerin bu zararlı etkilere uyum sağlama için
yapacakları masrafların karşılanmasına yardım edeceklerdir.
5. Gelişmiş Ülke Tarafları ve Ek-II’de
yer alan diğer gelişmiş Taraflar, diğer, özellikle gelişme yolundaki ülkeler
Taraflarına Sözleşme hükümlerini uygulayabilmelerini teminen,
çevreye uyumlu teknolojiler ve bilgi transferi veya bunlara erişilmesini
sağlamak için uygun görülecek teşvik, kolaylık ve finansman tedbirlerini
sağlayacaklardır. Bu süreçte, gelişmiş ülke Tarafları, gelişme yolundaki ülke
Taraflarının yerel kapasitelerinin ve teknolojilerinin geliştirilmesini ve
güçlendirilmesini destekleyeceklerdir. Bunu yapabilecek durumdaki diğer
Taraflar ve örgütler de bu tür teknolojilerin transferinin kolaylaştırılmasında
yardımcı olabileceklerdir.
6.
Taraflar
Konferansınca, Pazar ekonomisine geçiş sürecinde
bulunan Ek-I’de yer alan Taraflara, Montreal
Protokolü ile denetlenmeyen sera gazlarının insan kaynaklı salımlarının
tarihi seviyelerinin, bir referans olarak seçilmesinin nazarı dikkate alınması
dahil, bu Tarafların iklim değişikliği konusuna eğilebilme yeteneklerini
kuvvetlendirmek amacıyla, yukarıdaki 2 nci
paragraftaki taahhütlerinin uygulanmasında belli bir dereceye kadar esneklik
tanınacaktır.
7.
Gelişme yolundaki
ülke Taraflarının Sözleşmeden doğan taahhütlerini yerine getirmelerindeki
başarı derecesi, gelişmiş ülke Taraflarının Sözleşme kapsamındaki malî
kaynaklar ve teknoloji transferine dair taahhütlerini yerine getirmedeki
etkinliğe bağımlı olacak, ekonomik ve sosyal kalkınma ve fakirliğin ortadan
kaldırılmasının gelişme yolundaki ülke Tarafları açısından birinci ve en önemli
öncelik olduğu hususu tümüyle dikkate alınacaktır.
8. Taraflar, bu Maddedeki taahhütlerin uygulanmasında, gelişme yolundaki ülke Taraflarının iklim değişikliğinin zararlı etkilerinden ve/veya karşı önlemlerin alınmasından kaynaklanan özgün gereksinimlerini ve endişelerini karşılamak için malî kaynak, sigorta ve teknoloji transferi sağlamayla ilişkili girişimleri de içerecek şekilde, Sözleşme kapsamında hangi eylemlerin gerekli olduğunu, başta aşağıdakilere ilişkin olmak üzere tümüyle gözönünde bulunduracaklardır:
a)
Küçük ada
ülkeleri;
b)
Alçak konumlu
kıyı alanları bulunan ülkeler;
c)
Kurak ve
yarı-kurak alanları, ormanlaştırılmış alanları ve orman çürümesine karşı hassas
alanları bulunan ülkeler;
d)
Doğal afetlere
mütemayil alanları bulunan ülkeler;
e)
Kuraklığa ve
çölleşmeye karşı hassas alanları bulunan ülkeler;
f)
Yüksek kentsel
atmosfer kirliliğine sahip alanları bulunan ülkeler;
g)
Dağlık
ekosistemleri dahil, hassas ekosistemlere sahip alanları bulunan ülkeler;
h)
Ekonomileri,
büyük ölçüde fosil yakıtların üretiminden, işlenmesinden, ihracatından ve/veya
tüketiminden ve fosil yakıtlarla ilişkili enerji-yoğun ürünlerden gelen gelire
bağımlı ülkeler; ve
i)
Denize çıkışı
olmayan ve transit ülkeler;
Bunların
dışında, Taraflar Konferansı, gerektiği ölçüde bu paragrafla ilgili eylemler
yapabilir.
9.
Taraflar,
teknoloji finansmanı ve transferiyle ilgili eylemlerinde, en az gelişmiş
ülkelerin özgün ihtiyaç ve durumlarını tümüyle dikkate alacaktır.
10. Taraflar, 10 uncu Madde uyarınca, Sözleşmenin
taahhütlerini yerine getirirken Tarafların, özellikle ekonomileri iklim
değişikliğine karşı önlemlerin uygulanmasının olumsuz etkilerine hassas gelişme
yolundaki ülke Taraflarının durumlarını dikkate alacaktır. Bu özellikle,
ekonomileri büyük ölçüde fosil yakıtların üretimine, işlenmesine, ihracatına
ve/veya fosil yakıtlarla ilişkili enerji yoğun ürünlerin tüketimine bağımlı
bulunan; ve/veya fosil yakıt kullanıp, diğer alternatiflere dönüşümde ciddî
güçlükleri bulunan Taraflar için geçerlidir.
Araştırma
ve Sistematik Gözlem
Madde 5 - Taraflar, 4 üncü Maddenin 1 (g) paragrafı kapsamındaki
taahhütlerini yerine getirirken:
a)
Bu alandaki
gereksiz çifte çabaların en aza indirme ihtiyacını da dikkate alarak,
araştırma, veri toplama ve sistematik gözlem faaliyetlerinin tanımlanmasını,
yönetilmesini ve değerlendirilmesini amaçlayan, uluslararası ve hükümetlerarası programları, şebekeleri, yerine göre,
destekleyecekler ve daha fazla geliştirecekler;
b) Özellikle gelişme yolundaki ülkelerdeki sistematik
gözlemleri ve ulusal düzeydeki bilimsel ve teknik araştırma kapasiteleri ve
kabiliyetleri güçlendirmek amacına matuf uluslararası
ve hükümetlerarası çabaları desteklemek ve ulusal yetki alanı dışından elde edilen
veri ve analizlere erişilmesini ve karşılıklı değişimini teşvik edecekler; ve
c)
Gelişme yolundaki
ülkelerin özel endişelerini ve ihtiyaçlarını dikkate alacak ve iç kapasiteleri
ve kabiliyetlerini yukarıdaki (a) ve (b) altparagraflarında
atıfta bulunulan çabalara katılmaları amacıyla geliştirilmelerinde işbirliği
yapacaklardır.
Öğretim,
Eğitim ve Kamu Bilinçlendirilmesi
Madde 6 - Taraflar, 4 üncü Maddenin, 1 (i) paragrafı
kapsamındaki taahhütlerini yerine getirirken:
a)
Ulusal
yasalarına, yönetmeliklerine ve kapasitelerine göre, ulusal, yerine göre altbölge ve bölge düzeylerinde, aşağıdaki hususları
destekleyecek ve kolaylaştıracaklardır;
(i)
İklim değişikliği
ve etkileri konusunda kamu eğitimi ve bilinçlendirilmesi programları
geliştirilmesi ve uygulanması;
(ii)
İklim değişikliği
ve etkileri konusundaki bilgiye kamunun erişmesi;
(iii)
İklim değişikliği
ve etkilerine karşı konulmasına ve uygun karşı strateji geliştirilmesine
kamunun katılımı; ve
(iv)
Bilimsel, teknik
ve idarî personelin eğitimi.
b. Aşağıdaki hususlarda, yerine göre mevcut organları
kullanarak, uluslararası düzeyde işbirliği yapacak ve teşvik edeceklerdir;
(i)
İklim değişikliği
ve etkileri hakkında eğitsel ve kamu bilinçlendirilmesi malzemelerinin
geliştirilmesi ve değişimi; ve
(ii)
Ulusal kurumların
güçlendirilmesini ve bu alandaki uzmanların, özellikle gelişme yolundaki
ülkelerdeki uzmanların eğitimi için personel değişimi veya görevlendirilmesini
de içerecek şekilde, öğretim ve eğitim programları geliştirilmesi ve uygulanması.
Taraflar
Konferansı
Madde 7 - 1. Aşağıdaki
ilkeler uyarınca bir Taraflar Konferansı oluşturulmuştur.
2.
Taraflar
Konferansı, bu Sözleşmenin en yüksek organı olarak Sözleşmenin ve Taraflar
Konferansının kabul edeceği tüm hukukî belgelerin uygulanmasını düzenli olarak
gözden geçirecek ve Sözleşmenin etkili biçimde uygulanmasını teşvik için,
yetkisi dahilindeki kararları alacaktır. Bu bağlamda Taraflar Konferansı:
a)
Tarafların
yükümlülüklerini ve Sözleşme kapsamındaki kurumsal düzenlemeleri, Sözleşmenin
amacı ışığında, uygulanmasından kazanılan deneyim ve bilimsel ve teknolojik
bilgi gelişiminin ışığında dönemsel olarak inceleyerek;
b)
İklim değişikliği
ve etkilerine karşı Taraflarca kabul edilen önlemlerle ilgili bilgi değişimini
Tarafların değişik koşulları, sorumlulukları ve kabiliyetleri ve Sözleşme
altındaki taahhütlerini dikkate alarak teşvik edecek ve kolaylaştıracak;
c)
İki veya daha çok
Tarafın talebi üzerine, iklim değişikliği ve etkilerine karşı Taraflarca alınan
önlemlerin eşgüdümünü, Tarafların değişik koşulları, sorumlulukları ve
kabiliyetleri ve Sözleşme altındaki taahhütlerini dikkate alarak
kolaylaştıracak;
d)
Sözleşmenin amaç
ve hükümlerine uygun olarak, sera gazlarının kaynaklar tarafından salımı ve
yutaklar tarafından emilmesine ilişkin dökümün yapılması ve diğerleri meyanında salımı sınırlamak ve bu gazların emilmesini
güçlendirmek amacıyla alınan tedbirlerin etkilerinin hesaplanması için,
Taraflar Konferansının kararlaştıracağı uygun metodların
dönemsel olarak geliştirilmesini ve hazırlanmasını teşvik edecek ve yönetecek;
e)
Sözleşmenin
hükümleri çerçevesinde kendisine ulaşan bütün bilgilere dayanarak, Sözleşmenin
taraflarca uygulanmasını ve uygulanması halinde alınan tedbirlerin toplam
etkilerini, özellikle çevresel, ekonomik ve sosyal etkilerini, bunların toplam
sonuçlarını ve Sözleşmenin hedefleri doğrultusunda kaydedilen gelişmeleri
değerlendirecek;
f)
Sözleşmenin
uygulanması ile ilgili dönemsel raporları inceleyerek, kabul edecek ve ilan
edilmesini sağlayacak;
g)
Sözleşmenin
uygulanması için gereken bütün sorunlara öneriler getirecek;
h)
4 üncü Maddenin
3, 4 ve 5 inci fıkralarına ve 11 inci Maddeye uygun olarak gerekli malî
kaynakları harekete geçirmeye çalışacak;
i)
Sözleşmenin
uygulanması için gerekliliğine karar verilen alt organları kuracak;
j)
Alt organlarının
raporlarını inceleyecek ve onları yönlendirecek;
k)
Kendisi ve
yardımcı organlardan herhangi biri için oybirliği ile tüzük ve malî yönetmelik
kuralları saptayacak ve onaylayacak;
l)
Gerektiğinde
ilgili uluslararası örgütlerin, hükümetlerarası ve
hükümet dışı kuruluşların yardımlarını, desteklerini ve sağladıkları bilgileri
isteyecek ve kullanacak;
m)
Sözleşmenin
hedefine ulaşabilmek için, gerekli diğer görevlerin yanı sıra Sözleşmenin
kendisine verdiği diğer görevleri de ifa edecektir.
1.
Taraflar
Konferansı Birinci Oturumunda, kendi ve Sözleşme tarafından oluşturulan ve alt
organların Sözleşmenin öngördüğü karar alma mekanizması ile kapsanmayan
sorunlara ilişkin karar alma usullerini de kapsayan İçtüzüğünü kabul eder. Bu
usuller farklı kararların kabul edilmesi için ne tür çoğunluk gerektiğini
belirtebilir.
2.
Taraflar
Konferansının Birinci Oturumu, 21 inci maddede onaylanmış olan geçici Sekreteryayı tarafından toplantıya çağrılacak ve toplantı
Sözleşmenin yürürlüğe girişinden sonra en geç bir sene içinde yapılacaktır.
Daha sonra, Taraflar Konferansı kararda değişiklik yapmaz ise, senede bir kere
olağan oturum yapacaktır.
3.
Taraflar
Konferansı, Konferansı gerekli gördüğü hallerde, veya Taraflardan birinin
yazılı isteği üzerine Sekreteryasının sözkonusu isteği Taraflara göndermesinden sonraki altı ay
içerisinde, Tarafların en az üçte biri tarafından onaylanması şartı ile
olağanüstü oturumlar yapar.
4.
Birleşmiş
Milletler Teşkilatı, Birleşmiş Milletler’in uzman
kuruluşları ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile Sözleşmesi taraf olmayıp
gözlemci statüsünde bulunan devletler, Taraflar Konferansı oturumlarında
gözlemci sıfatıyla temsil edilebilirler. Taraflar Konferansı oturumuna gözlemci
sıfatıyla temsil edilmeyi arzu ettiklerini Sekreteryaya
haber vermiş olan, Sözleşmenin kapsadığı konularda yetkili Ulusal,
Uluslararası, Hükümet veya Hükümetdışı tüm kurum ve
kuruluşlar, var olan Tarafların en az üçte birinin reddi bulunmaması kaydı ile
bu sıfatla kabul edilebilirler. Gözlemcilerin kabulü ve katılımı Taraflar
Konferansının kabul ettiği İçtüzüğe tabi olacaktır.
Sekreterya
Madde 8 - 1. Bir
Sekreterya kurulmuştur.
2.
Sekreteryanın işlevleri şunlar olacaktır:
a)
Taraflar
Konferansı ve Konferansın Sözleşme gereğince oluşturulan alt organları için
oturumlar düzenlemek ve bunlara gerekli hizmetleri vermek;
b)
Kendisine sunulan
raporları toplamak ve dağıtmak;
c)
Taraflar ve
bunlar içinde özellikle gelişme yolundaki ülke taraflarına talepleri üzerine
Sözleşme hükümleri uyarınca gereken bilgilerin toplanmasında ve dağıtılmasında
yardım etmek;
d)
Faaliyetleri
hakkında raporlar düzenleyip Taraflar Konferansına sunmak;
e)
Değer ilgili
uluslararası organların Sekreteryaları ile gereken
işbirliğini sağlamak;
f)
Görevini etkin
bir biçimde yerine getirmek için Taraflar Konferansının gözetimi altında,
gerekli olabilecek idarî ve akdî tasarruflarda bulunmak; ve
g)
Sözleşme veya
protokollerin herhangi birinde belirtilen diğer Sekreterya
işlevlerini ve Taraflar Konferansının belirleyeceği diğer işlevleri yerine
getirmek.
3.
Taraflar
Konferansı, birinci oturumunda, bir daimi Sekteterya
atayacak ve işlevi için gereken düzenlemeleri yapacaktır.
Bilimsel
ve Teknolojik Alt Danışma Organı
Madde 9
- 1. Taraflar
Konferansına ve gerektiğinde diğer alt organlara Sözleşme ile ilgili bilimsel
ve teknolojik meseleler hakkında zamanında bilgi ve görüş vermekle görevli bir
bilimsel ve teknolojik alt danışma organı kurulmuştur. Bütün Tarafların
katılımına açık olacak bu organın faaliyeti birçok bilim dalını kapsayacaktır.
Bu organ, hükümetlerin ilgili uzmanlık alanlarında yetkili temsilcilerden
oluşacaktır. Organ, Taraflar Konferansına çalışmalarının tüm yönleri hakkında
düzenli olarak rapor sunacaktır.
2.
Taraflar
Konferansının velayeti altında hareket eden ve yetkili uluslararası organların
çalışmalarına dayanan bu organın görevleri şunlardır:
a)
İklim değişikliği
ve bunun etkilerine ilişkin bilimsel bilgilerin durum değerlendirmesini yapmak;
b)
Sözleşmenin
uygulanması çerçevesinde alınan tedbirlerin bilimsel etkileri açısından
değerlendirmeler yapmak;
c)
Yenilikçi ve
verimli teknolojiler ile “know-how”
belirleyecek, bunların gelişmelerini teşvik edici yolları gösterecek ve
transferlerini sağlamak;
d)
İklim değişikliği
konusunda, bilimsel programlar, araştırma-geliştirme için uluslararası
işbirliğinin yanısıra, gelişme yolundaki ülkelerin iç
kapasitelerini artırmaları için yardım imkânları hakkında tavsiyelerde
bulunmak;
e)
Taraflar
Konferansı ve alt organların bu organa yönelttiği bilimsel, teknolojik ve
metodolojik soruları cevaplandırmak.
3.
Bu organın
işlevleri ve görev talimatı Taraflar Konferansınca daha ayrıntılı hale getirebilir.
Uygulama
Alt Organı
Madde 10
- 1. Sözleşmenin
etkinlikle uygulanmasının gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesini sağlamak
için, Taraflar Konferansına yardımcı olacak bir uygulama alt organı
kurulmuştur. Bu organ, tüm tarafların katılımına açık olup, iklim değişikliği
ile ilgili meselelerde uzman olan devlet temsilcilerinden oluşacaktır. Organ,
Taraflar Konferansına çalışmalarının tüm veçheleri konusunda düzenli olarak
sunacaktır.
2.
Taraflar
Konferansının velayeti altında hareket eden bu organın görevleri şunlardır:
a)
İklim değişikliği
ile ilgili en son bilimsel değerlendirmelerin ışığında, Taraflarca alınan
tedbirlerin topyekün etkilerini değerlendirmek üzere,
12 nci Maddenin 1 inci paragrafı uyarınca iletilen
bilgileri dikkate almak;
b)
Taraflar Konferansının
4 üncü Maddenin 2 (d) paragrafında öngörülen değerlendirmeleri yapmasına yardım
için, 12 nci Madde 2 nci
paragraf uyarınca iletilen bilgileri incelemek;
c)
İhtiyaçlar
itibari ile kararlarının hazırlanması ve uygulanmasında Taraflar Konferansına
yardım etmek.
Malî
Mekanizma
Madde 11
- 1. Teknoloji
transferi içinde olmak üzere, malî kaynakları bağış veya kolaylıklar yoluyla
temin eden mekanizma tanımlanmıştır. Bu mekanizma Sözleşmeye ilişkin
politikalarını, program önceliklerini ve yeterlilik kriterlerini saptayacak
olan Taraflar Konferansına bağlı ve sorumlu olacaktır. İşlevi, bir veya birden
fazla mevcut uluslararası birimlere verilecektir.
2.
Malî mekanizma,
şeffaf bir yönetim sistemi çerçevesinde, tüm tarafların eşit ve dengeli
temsilini esas almıştır.
3.
Taraflar
Konferansı ve malî mekanizmanın uygulanmasını yapacak birim veya birimler,
yukarıdaki paragraflara yürürlülük kazandırmak üzere aşağıdakileri içerecek
düzenlemeler üzerinde mutabık olacaklardır.
a)
İklim değişikliğine
karşı koymak için finanse edilen projelerin Taraflar Konferansı tarafından
belirlenmiş olan politikalara, program önceliklerine ve yeterlilik kriterlerine
uygunluğunu sağlayacak usuller;
b)
Politikaların,
program önceliklerinin ve yeterlilik kriterlerinin ışığında, belirli fon
tahsisi kararlarının tekrar ele alınabilme usulleri;
c)
Birim ve birimler
tarafından Taraflar Konferansına 1 inci fıkrada mezkûr sorumluluk prensibine
uygun olarak, malî işlemler hakkında düzenli raporlar sunulması mecburiyeti;
d)
İşbu Sözleşmenin
uygulanması için gerekli ve mevcut malî tutarın önceden anlaşılabilir ve
tanımlanabilir bir şekilde belirlenmesi ve bu miktarın dönemsel olarak gözden
geçirilme koşulları.
4.
Taraflar
Konferansı, birinci oturumunda, 21 inci Maddenin 3 üncü paragrafında öngörülen
geçici düzenlemeleri inceleyerek ve gözönünde
bulundurarak, yukarıdaki hükümlere etkinlik kazandırmak için gerekli
düzenlemeleri yapacak ve bunların sürdürülüp sürdürülmeyeceklerini
kararlaştıracaktır Bundan sonra, dört yıl dahilinde, Taraflar Konferansı,
mekanizmanın durumunu gözden geçirecek ve uygun önlemleri alacaktır.
5.
Sözleşmenin
uygulanması için, gelişmiş Taraf ülkeler ikili, bölgesel veya çok taraflı
yollardan malî kaynak sağlayabilecekler ve gelişme yolundaki Taraf ülkeler bu kaynaklardan
yararlanabileceklerdir.
Uygulamayla
İlgili Bilgi İletişimi
Madde 12 - 1. Tarafların herbiri, 4 üncü
Maddenin 1 inci paragrafı uyarınca Sekreterya kanalı
ile Taraflar Konferansına aşağıdaki hususlarda bilgi iletir:
a)
İmkânları
elverdiği ölçüde, Taraflar Konferansının üzerinde anlaşacağı ve kullanımını
teşvik edeceği karşılaştırılabilir metodları
kullanarak, Montreal Protokolünce kontrolü öngörülmeyen bütün sera gazlarının
kaynaklar tarafından insan kaynaklı salımı ve yutaklar tarafından emilmesinin
ulusal envanteri;
b)
Sözleşmenin
uygulanması için Tarafın aldığı veya almayı öngördüğü önlemlerin genel bir
tanımı;
c)
Tarafın,
Sözleşmenin hedefine ulaşabilmesi için uygun olduğu takdirde, Dünyadaki emisyon
eğilimlerini saptamak için gerekli veriler dahil, bildirisinde yer almasını
uygun bulduğu bilgileri.
2.
Her Gelişmiş
Taraf ülke ve Ek-I’e dahil Tarafların herbiri aşağıdaki bilgileri bildirisine dahil edecektir;
a)
4 üncü Madde 2
(a) ve 2 (b) paragrafları altındaki taahhütlerini uygulamak için benimsediği politikaların
ve önlemlerin ayrıntılı tanımını;
b)
Hemen yukarıdaki
(a) alt paragrafında zikredilen politikaların ve önlemlerin, 4 üncü madde 2 (a)
paragrafında belirtilen süre zarfında sera gazlarının kaynaklar tarafından
insan kaynaklı salımı ve yutaklar tarafından emilmesi üzerindeki etkilerinin
özgün bir tahmini,
3.
Ayrıca, herbir gelişmiş Taraf ülke ve Ek-II’de
yer alan diğer herbir gelişmiş Taraf, 4 üncü Maddenin
3, 4 ve 5 inci paragrafları uyarınca aldığı önlemlerin ayrıntılarını verir.
4.
Gelişme yolundaki
Taraf ülkelerin gönüllü olarak, projelerin icrası için gereken teknolojileri,
malzemeleri, donanımı, teknikleri veya uygulamaları belirterek, mümkün olduğu
takdirde, projelerin sera gazlarının salımı ve emilmesi sonucu oluşacak bütün
ek giderlerinin gelişmelerin ve beklenebilecek avantajların bir tahminini
yaparak, finanse edilecek projeler önermeleri mümkündür.
5.
Her Gelişmiş
Taraf ülke ve Ek-I’de yer alan diğer herbir Taraf, Sözleşmenin kendileri çin
yürürlüğe girmesinden sonra altı ay içinde, bir ilk bildirim sunacaktır.
Listelerde yer almayan herbir Taraf Sözleşmenin
kendisi için yürürlüğe girmesinden ve ya 4 üncü
Maddenin 3 üncü paragrafı uyarınca malî kaynakların eline geçmesinden
itibaren üç sene içinde ilk bildirimlerini sunacakları tarih hakkında serbesttirler.
Daha sonra, tüm Taraflarca hangi sıklıkta bildirim yapılacağı bu paragrafın
öngördüğü değişik bildirim tarihlerini dikkate alarak Taraflar Konferansınca
belirlenecektir.
6.
Taraflarca bu
madde uyarınca yapılan bilgi iletişimi Sekreterya tarafından Taraflar Konferansına ve ilgili
alt organlara en kısa sürede iletilir. Gerekirse, Taraflar Konferansı bilgi
iletişimi usullerini tekrar gözden geçirebilir.
7.
Gelişme yolundaki
ülke Taraflarının isteği üzerine, İlk Oturumundan itibaren Taraflar Konferansı,
4 üncü Madde uyarınca alınan karşı önlemler ve önerilen projelerin uygulanması
için gereken malî ve teknik ihtiyacı belirlenmesi, ve bu madde uyarınca
bilgilerin iletişimi ve bir araya getirilmesi için gerekecek malî ve teknik
desteği sağlamak için tedbirler alacaktır. Bu destek uygun oldukça, Taraflar
yetkili uluslararası kuruluşlar veya Sekreterya
tarafından bu kuruluşlardan hangisi uygun görülür ise, sağlanabilir.
8.
Herhangi bir
Taraf Grubu, Taraflar Konferansına önceden bildirmek ve Taraflar Konferansınca
belirlenmiş esaslarına uymak şartı ile, verecekleri ortak bir bildirim ile bu
madde uyarınca yerine getirmek durumunda oldukları yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini bildirebilirler, böyle bir bildirimin, bildirim içinde yer alan herbir Tarafın Sözleşme uyarınca üzerine düşeni yerine
getirdiği hakkındaki bilgiyi içermesi gereklidir.
9.
Sekreterya’ya ulaşan ve Taraflar Konferansı tarafından belirlenecek
kriterlere göre bir Tarafın gizli olduğunu belirttiği bilgiler, incelenmesi ve
bildirim uyarınca kendisine ulaşması öngörülen organlardan birine iletilmeden
önce, gizliliğini korumak için Sekreterya tarafından biraraya getirilecektir.
10. 9 uncu paragraf saklı kalmak ve herhangi bir Tarafın
her zaman bildirisini kamuoyuna sunma imkânına halel getirmeksizin, Tarafların
bu maddenin uygulanması ile ilgili sunduğu bildirimleri, Sekreterya
Taraflar Konferansına sunduğu zamanda, kamuoyunun da bilgisine getirecektir.
Uygulamaya
İlişkin Soruların Karara Bağlanması
Madde 13 - Taraflar Konferansı, Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin
soruların karara bağlanması için, birinci oturumunda, Tarafların istekleri
üzerine hizmetlerine sunulacak çok taraflı bir danışma süreci oluşturmayı
tezekkür edecektir.
Anlaşmazlıkların
Çözümü
Madde 14 - 1. İlgili
Taraflar, Sözleşmenin yorumu veya uygulanması ile ilgili olarak iki veya daha
fazla Taraf arasında anlaşmazlı çıkması halinde, müzakere veya kendi
tercihlerine göre diğer barışçıl yollara başvurarak bu anlaşmazlığın çözümüne
çalışırlar.
2.
Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatı olmayan bir Taraf, Sözleşmeyi onay, kabul, uygun bulma
veya katılım safhalarında, veya daha sonra herhangi bir zamanda, Depozitere Sözleşmenin uygulanması veya yorumu ile ilgili
bir anlaşmazlığa ilişkin bir yazılı belge sunarak bir beyanda bulunduğunda,
aynı yükümlülüğü kabul eden bütün Taraflara karşı hukuken ve özel bir anlaşma
olmaksızın aşağıdakilerin zorunluluk olduğunu kabul etmiş olmaktadır:
a)
Anlaşmazlığın
Uluslararası Adalet Divanına götürüleceği, tabi ve/veya;
b)
Mümkün olur olmaz,
Taraflar Konferansının hakemliğe ayrılmış bir eki ile kabul edeceği prosedür
uyarınca karar verileceği,
Bölgesel
ekonomik entegrasyon teşkilatı olan bir Taraf, hakemlik konusunda (b) altparagrafında öngörülen prosedür uyarınca, benzeri bir
bildiri yapabilir.
3.
Yukarıdaki 2 nci paragraf uyarınca yapılan bir bildiri, bildiride
belirtilen süre sona erinceye veya bu bildirimin feshini yazılı olarak Depozitere tevdi edilmesini izleyen üç ayın sonuna kadar
yürürlükte kalır.
4.
Anlaşmazlık
halinde bulunan taraflar aksine karar vermedikçe, yeni bir beyanın sunulması,
bir bildirimin iptalinin tebligatı edilmesi veya bir bildirinin süresinin sona
ermesi, Uluslararası Adalet Divanı veya Hakem Mahkemesine sunulmuş işlemleri
hiçbir şekilde etkilemez.
5.
Yukarıdaki 2 nci paragraf saklı kalmak kaydıyla, eğer Taraflardan
birinin diğerine aralarında anlaşmazlık olduğunu duyurduğu tarihten sonra oniki aylık bir süre içinde, ilgili Taraflar 1 inci
paragraftaki belirtilen yolları kullanarak aralarındaki anlaşmazlığı
giderememişler ise, anlaşmazlığa düşen Taraflardan birinin isteği üzere,
anlaşmazlığın giderilmesi için uzlaşma yoluna başvurulur.
6.
Analaşmazlığa
düşen Taraflardan birinin isteği üzere bir uzlaşma komisyonu kurulacaktır.
Komisyon, ilgili Tarafların her biri tarafından atanan eşit sayıda üyelerden ve
bu üyelerce müşterek olarak seçilen bir Başkandan oluşur. Komisyon, Tarafların
iyi niyetle inceleyeceği bir Tavsiye sunar.
7.
Mümkün olur
olmaz, Taraflar Konferansınca, uzlaşmaya ayrılan ek ile tamamlayıcı uzlaşma
usulleri kabul edilecektir.
8.
Belge aksini
gerektirmediği takdirde, işbu maddenin hükümleri, Taraflar Konferansının kabul
edebileceği herhangi bir ilgili hukukî belgeye uygulanır.
Sözleşmeye
Değişiklikler
Madde 15 - 1. Herhangi
bir Taraf Sözleşmeye değişiklik önerebilir.
2.
Sözleşmede
yapılacak değişiklikler, Taraflar Konferansının bir olağan oturumunda kabul
edilir. Sözleşmede yapılması önerilen herhangi bir değişiklik metni, önerinin
kabul edilmesi için sunulduğu toplantıdan en az altı ay önce Sekreterya tarafından iletilir. Sekreterya
ayrıca önerilen değişiklikleri, Sözleşmeyi imzalayanlara ve bilgi için Depoziter’e bildirir.
3.
Taraflar
Sözleşmeye yapılması önerilen her değişiklik üzerinde, oybirliğiyle mutabakata
varılması için her çabayı sarfeder. Eğer bu yönde
sarf edilen bütün çabalar sonuçsuz kalır ve herhangi bir mutabakat sağlanamaz
ise, son çare olarak hazır bulunan ve oy kullanan Tarafların dörtte üçünün oy
çoğunluğu ile değişik kabul edilir. Depoziter, Sekreterya Tarafından kendisine bildirilen onaylanmış
değişikliklerin kabulleri için, bütün taraflara iletir.
4.
Bir değişiklik
için kabul belgeleri Depoziter’e tevdi edilir. 3 üncü
paragraf uyarınca kabul edilen bir değişiklik Sözleşmeye Tarafların dörtte
üçünün kabul belgelerinin Depozitere ulaştığı
tarihten sonraki doksanıncı günden itibaren, kabul etmiş olan Taraflar için
yürürlüğe girer.
5.
Değişiklik diğer
herhangi bir Taraf için, sözkonusu değişiklikle
ilgili kabul belgesini Depozitere tevdi ettiği
tarihten sonraki doksanıncı günden itibaren, değişiklik yürürlüğe girer.
6.
Bu Maddenin
amaçları doğrultusunda, “hazır bulunan ve oy kullanan Taraflar” deyimi,
oylamada hazır bulunan ve olumlu veya olumsuz oy veren Taraflar anlamındadır.
Sözleşme
eklerinin Kabulü ve Değişikliği
Madde 16 - 1. Sözleşmenin
ekleri onun ayrılmaz bir parçasını oluşturacaktır ve, aksi açıkça ifade
edilmedikçe, Sözleşmeye yapılan bütün atıflar eklerine de yapılmış addolunur.
14 üncü madde 2 (b) ve 7 nci paragraflarındaki
hükümlere halel getirmeksizin, ekler, listelerden, formlardan ve bilimsel,
teknik, işlemsel ve idarî özellikteki diğer tanımlayıcı belgelerden oluşmakla
sınırlanmış olacaktır.
2.
Sözleşmenin
ekleri 15 inci Maddenin 2, 3 ve 4 üncü paragraflarında tanımlanmış olan
usullere göre, önerilecek ve kabul edilecektir.
3.
Yukarıdaki 2 nci paragraf uyarınca kabul edilen bir ek, Depoziterin kabul edildiğini Taraflara bildirdiği tarihten
altı ay sonra, bu süre içinde Depozitere sözkonusu eki red ettiğini yazılı
olarak bildiren Taraflar için hariç olmak üzere Sözleşmeye Taraflar için
yürürlüğe girer. Red duyurusunu geri alan Taraflar
için ek, bu duyurunun Depozitere ulaştığı tarihten
sonraki doksanıncı günden günden itibaren yürürlüğe
girer.
4.
Sözleşme eklerine
yapılacak değişikliklerin önerilmesi, kabulü ve yürürlüğe giriş yönteminin
aynısına tabi olacaktır.
5.
Eğer bir ek’in
kabulü veya bir ek’te yapılacak değişikliğin kabulü sırasında, Sözleşmeye de
bir değişiklik geliyorsa, o ek veya ek’teki değişiklik, Sözleşmedeki değişiklik
yürürlüğe girmeden yürürlüğe girmez.
Protokoller
Madde 17 - 1. Taraflar
Konferansı, olağan oturumlarından herhangi birinde, Sözleşmeye protokoller
kabul edebilir.
2. Önerilen herhangi bir protokol metni, böyle bir
toplantıdan en az altı ay önce, sekreterya tarafından
Taraflara iletilir.
3. Herhangi bir protokolün yürürlüğe girme koşulları, bu
protokollerle belirlenir.
4.
Sadece Sözleşmeye
Taraf olanlar bir protokole Taraf olabilirler.
5.
Bir protokole
ilişkin kararları, sadece o protokole Taraf olanlar alabilir.
Oy
Hakkı
Madde 18 - 1. Aşağıdaki
2 nci paragraftaki zikredilenler hariç, Sözleşmeye
Taraf olanların her biri, bir oy hakkına sahiptir.
2.
Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatları, kendi yetki alanlarında, Sözleşmeye Taraf olan kendi
üye Devletlerinin herhangi birisi oy hakkını kullanmış ise oy hakkı
kullanmayacak veya kullanmamış ise oy hakkını kullanabilecektir.
Depoziter
Madde 19 - Birleşmiş Milletler Teşkilatının Genel Sekreteri,
Sözleşmenin ve 17 nci madde uyarınca kabul edilen
protokollerin Depoziteridir.
İmza
Madde 20 - İşbu Sözleşme, Birleşmiş Milletler Teşkilatına veya
Birleşmiş Milletlerin uzman kurumlarından birine üye Devletler veya Uluslar
arası Adalet Divanı Yasasına Taraf olan Devletlerin; bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatlarının, Rio de Janeiro’daki
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı sırasında ve daha sonra New
York’taki Birleşmiş Milletler Teşkilatı merkezinde 20 Haziran 1992 ile 19
Haziran 1993 tarihleri arasında imzalarına açıktır.
Geçici
Düzenlemeler
Madde 21 - 1. 8
inci Maddede belirtilen sekreterya görevleri,
Taraflar Konferansının birinci oturumunun sonuna kadar, Birleşmiş Milletler
Genel Kurulunun 21 Aralık 1990 tarihli ve 45/212 sayılı Kararı ile geçici
olarak oluşturulan sekreterya tarafından yerine
getirilecektir.
2.
Yukarıdaki 1 inci
paragrafta belirtilen geçici sekreteryanın Başkanı,
objektif bilimsel ve teknik tavsiyelere olan ihtiyaca cevap verebilmesini teminen, İklim Değişikliği Hükümetlerarası
Paneli ile yakın işbirliği yapacaktır. Yetkili diğer bilimsel kuruluşlara da
danışılabilir.
3.
Birleşmiş
Milletler Kalkınma Programı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı ve Uluslar
arası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından oluşturulan Küresel Çevre İmkânı 11
inci Maddede atıfta bulunulan malî mekanizmanın yürütülmesini geçici olarak
sağlayacak uluslar arası birim olacaktır. Bu bağlamda, 11 inci Maddenin
beklentilerine cevap verebilmesi için, Küresel Çevre İmkânının gereği şekilde
yapılandırılması ve evrensel üyelik katılımını sağlayabilmesi gerekecektir.
Onay,
Kabul, Uygun Bulma veya Katılma
Madde 22 - 1. Sözleşme,
Devletlerin ve bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatlarının onayı, kabulü,
uygun bulması veya katılımına tabidir. Sözleşme, imzaya kapatıldığı günün
ertesi gününden itibaren katılıma açık olacaktır. Onay, kabul, uygun bulma veya
katılma belgeleri, Depozitere tevdi edilecektir.
2.
Üye
Devletlerinden herhangi biri Taraf olmadığı halde Sözleşmeye Taraf olan
herhangi bir bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatı, Sözleşmeden doğan tüm
yükümlülüklerle bağlıdır. Bu tür bir teşkilatın bir veya daha fazla üye
Devletinin Sözleşmeye Taraf olması halinde, bu teşkilat ve üye Devletleri,
Sözleşme uyarınca üstlendikleri yükümlülüklerin ifası için her biri
üstlenecekleri sorumluluklar hususunda karar vereceklerdir. Bu tür durumlarda,
teşkilat ve üye Devletler, Sözleşmeden doğan hakları aynı zamanda kullanma
hakkını haiz değildirler.
Yürürlüğe
Giriş
Madde 23
- 1. Sözleşme,
Ellinci onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinin tevdiini izleyen,
doksanıncı gün yürürlüğe girecektir.
2. Ellinci
onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinin tevdiinden sonra, Sözleşmeyi
onaylayan, kabul eden, uygun bulan veya Sözleşmeye katılan her Devlet ya da bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatı için
Sözleşme, bu Devlet veya teşkilat onay, kabul, uygun bulma veya katılma
belgesini sunduktan doksan gün sonra yürürlüğe girer.
3. 1 ve 2 nci paragrafların amacına ulaşması için, bir bölgesel
ekonomik entegrasyon teşkilatı tarafından tevdi edilen herhangi bir belge,
kendi üye Devletleri tarafından tevdi edilenlere ilave olarak sayılmaz.
Çekinceler
Madde 24 - İşbu Sözleşmeye hiçbir çekince konulamaz.
Ayrılma
Madde 25 - 1. Sözleşmenin,
bir Taraf için yürürlüğe girdiği tarihten üç yıl sonrasından itibaren sözkonusu Taraf, Depoziter’e yazılı
bildirimde bulunarak Sözleşmeden çıkabilir.
2.
Çıkış
bildiriminin Depoziter tarafından alındığı tarihten
bir yıl geçtikten sonra veya bildirimde belirtilecek
herhangi bir daha ileri tarihte, sözkonusu çıkış
yürürlüğe girer.
3.
Sözleşmeden çıkan
herhangi bir Taraf, Taraf olduğu bütün protokollerden de çıkmış olarak kabul
edilir.
Geçerli
Metinler
Madde 26 - İşbu Sözleşmenin Arapça, Çince, İngilizce, Rusça ve
İspanyolca asıl metinleri eşit derecede geçerli olup, Birleşmiş Milletler
Teşkilatının Genel Sekreterine tevdi edilecektir.
BU SÖZLEŞME AŞAĞIDA İMZASI
BULUNAN TAM YETKİLİ TEMSİLCİLER TARAFINDAN USULÜNE UYGUN OLARAK İMZALANMIŞTIR.
Bindokuzyüzdoksaniki yılı Mayıs ayının dokuzuncu günü New York’ta
AKTEDİLMİŞTİR.
Ek 1
Almanya
Amerika Birleşik Devletleri
Avrupa Topluluğu
Avustralya
Avusturya
Belçika
Beyaz Rusya (a)
Bulgaristan (a)
Çekoslovakya (a)
Danimarka
Estonya (a)
Finlandiya
Fransa
İngiltere ve Kuzey İrlanda
Hollanda
İrlanda
İspanya
İsveç
İsviçre
İtalya
İzlanda
Japonya
Letonya (a)
Litvanya (a)
Lüksemburg
Kanada
Macaristan (a)
Norveç
Polonya (a)
Portekiz
Romanya (a)
Rusya Federasyonu (a)
Türkiye
Ukrayna (a)
Yeni Zelanda
Yunanistan
Ek II
Almanya
Amerika Birleşik Devletleri
Avrupa Topluluğu
Avustralya
Avusturya
Belçika
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Hollanda
İngiltere ve Kuzey İrlanda
İrlanda
İspanya
İsveç
İsviçre
İtalya
İzlanda
Japonya
Lüksemburg
Kanada
Norveç
Portekiz
Türkiye *
Yeni Zelanda
Yunanistan
* Türkiye’nin
adı, 2001 yılında gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı’nda alınan 26/CP7
numaralı karar doğrultusunda Ek-II Listesinden çıkarılmıştır