AKDENİZ'İN
KARA KÖKENLİ KAYNAKLARDAN VE
FAALİYETLERDEN
DOLAYI KİRLENMEYE KARŞI
KORUNMASI
PROTOKOLÜ
Bu Protokol, 22
Temmuz 2002 tarih ve 2002/4545 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararıyla, 22 Ağustos 2002 tarih ve
24854 sayılı
Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
Bu Protokol'ün Akit Tarafları,
16 Şubat 1976'da Barselona'da kabul edilmiş ve 10 Haziran 1995 tarihinde değiştirilmiş olan Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi'nin Tarafları olarak, Anılan Sözleşme'nin 4 üncü maddesinin 5 inci bendini ve 8 inci maddesinin 21 inci bendini uygulamayı arzu ederek, Akdeniz Alanı'nda, özellikle sanayileşme ve kentleşme alanlarında, insan etkinliklerinden ve aynı zamanda kıyı nüfusunda turizme bağlı mevsimlik artıştan kaynaklanan giderek artan çevresel baskıyı kaydederek, Kara kökenli kirletici kaynakların ve etkinliklerin deniz ortamına, canlı kaynaklara ve insan sağlığına yönelttiği tehlikeyi ve Akdeniz kıyı sularının ve haliçlerinin bir çoğuna temelde işleme tabi tutulmamış, yeterince işleme tabi tutulmamış veya yetersiz bertaraf edilmiş evsel ve endüstriyel atıkların içerdiği zehirli, kalıcı ve biyoakümülasyona eğilimli maddelerin bırakılması nedenleriyle ortaya çıkan ciddi sorunları tanıyarak, Tedbirlilik ilkesini ve kirleten öder ilkesini uygulayarak, çevresel etki değerlendirmesi ve Sözleşme'nin 4 üncü maddesinin öngördüğü şekilde mevcut en iyi teknikleri ve temiz üretim teknolojileri dahil en iyi çevresel uygulamayı kullanma yükümlülüğünü kabul ederek,
Kıyıdaş Devletlerin kalkınma düzeyleri arasındaki farkları tanıyarak ve kalkınma yolundaki ülkelerin ekonomik ve sosyal zorunluluklarını hesaba katarak, Akdeniz'i kara kökenli kirletici kaynakların ve etkinliklerin yol açtığı kirliliğe karşı korumak için gerekli olan önlemleri yakın işbirliği içinde almaya kararlı olarak, 3 Kasım 1995 tarihinde Vaşington'da kabul edilen Deniz Çevresini Kara Kökenli Etkinliklerden Korumak İçin Küresel Eylem Planı'nı dikkate alarak, aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır:
Madde 1
Bu Protokol'ün bundan böyle "Taraflar" olarak anılacak olan Akit Tarafları, zehirli kalıcı ve biyoakümülasyona eğilimli maddelerin girdilerini aşamalı olarak ortadan kaldırmaya öncelik vererek, Akdeniz Alanı'nın ırmaklarından, kıyı tesislerinden veya kanallarından gelen ve ülkeleri içindeki tüm diğer kara kökenli kaynaklardan veya etkinliklerden dolayı ortaya çıkan atıkların yol açtığı kirliliği mümkün olan en yüksek düzeyde önlemek, azaltmak, bu kirlilikle mücadele etmek ve bu kirliliği ortadan kaldırmak için uygun olan tüm önlemleri alacaklardır.
Madde 2
TANIMLAR
Bu Protokol'ün amaçları bakımından,
a) "Sözleşme", 16 Şubat 1976'da Barselona'da kabul edilmiş ve 10 Haziran 1995 tarihinde değiştirilmiş olan Akdeniz'in Kirliliğe Karşı Korunmasına İlişkin Sözleşme anlamına gelecektir;
b) "Örgüt", Sözleşme'nin 17 nci maddesinde değinilen yapı anlamına gelecektir;
c) "Tatlı su sınırı", cezir durumunda ve tatlı su debisinin düşük olduğu bir dönemde, su yollarında deniz suyunun mevcudiyetinden kaynaklanan dikkate değer bir tuzluluk artışı olan yer anlamına gelecektir;
d) "Su Havzası" Akit Tarafların ülkeleri içinde yer alan ve Sözleşme'nin 1 inci maddesinde tanımlanan Akdeniz Alanı'na boşalan su toplama alanlarının tamamı anlamına gelecektir.
PROTOKOL ALANI
Bu Protokol'ün uygulanacağı, bundan böyle "Protokol Alanı" olarak anılacak alan,
a) Sözleşme'nin 1 inci maddesinde değinilen Akdeniz Deniz Alanı;
b) Akdeniz Alanı su havzası;
c) karasularının genişliğinin ölçülmesinde yararlanılan başlangıç çizgilerinin karaya bakan tarafında kalan, su yolları söz konusu olduğunda ise tatlı su sınırına kadar olan sular;
d) az tuzlu sular, bataklıklar ve kıyı lagunları dahil tuzlu sular ve Akdeniz'le bağlantısı olan yüzey suları olacaktır.
Madde 4
PROTOKOL'ÜN UYGULANMASI
1. Bu Protokol,
a) Akit Tarafların ülkeleri içindeki Akdeniz Alanı'nı doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilecek, noktasal ve etkisi yayılan kara kökenli kaynakların veya etkinliklerin yol açtığı atıklara uygulanacaktır. Bu atıklar, bu Protokol'ün 3 üncü maddesinin (a), (c) ve (d) bendlerinde tanımlanan Akdeniz Alanı'na, kıyıda bertaraf etme, ırmaklar, su giderleri, kanallar veya yüzey suyu akışları dahil diğer akarsular veya su kaçakları ve karadan getirilerek deniz yatağı altında bertaraf etme yollarıyla ulaşan atıkları da içerecektir;
b) bu Protokol'ün III sayılı Ekinde tanımlanan koşullarda Akit Tarafların ülkeleri içindeki kara kökenli kaynaklardan veya etkinliklerden atmosfer yoluyla Akdeniz Deniz Alanı'na taşınan kirleten maddelerin girdilerine uygulanacaktır.
2. Bu Protokol aynı zamanda bir Taraf'ın yargı yetkisine giren ve kıta sahanlığının, deniz yatağının ve toprak altının ve maden yataklarının araştırılması ve kullanılması dışındaki amaçlara hizmet eden kıyı açığındaki
insan yapımı sabit yapılardan kaynaklanan kirletici atıklara uygulanacaktır.
3. Taraflar, bu Protokol'e taraf olmayan ve Akdeniz su havzasının bir bölümü ülkeleri içinde bulunan Devletleri bu Protokol'ün uygulanmasında işbirliği yapmaya davet edeceklerdir.
Madde 5
1. Taraflar kara kökenli kaynaklardan gelen
kirliliği ortadan kaldırma ve özellikle Ek I'de
sayılan zehirli, kalıcı ve biyoakümülasyona eğilimli
maddelerin girdilerini aşamalı olarak ortadan kaldırma yükümlülüğünü kabul
ederler.
2. Bu amaçla, tek başlarına veya beraberce, uygun olduğu ölçüde, yerine getirilmelerine ilişkin önlemler ve zaman çizelgeleri içeren ulusal ve bölgesel eylem planları ve programlar geliştirecekler ve bunları uygulayacaklardır.
3. Eylem planlarını, programları ve önlemleri uygulama zaman çizelgeleri ve öncelikleri Taraflarca Ek I'de belirlenen unsurlar gözönünde bulundurularak kabul edilecek ve periyodik olarak gözden geçirilecektir.
4. Eylem planları, programlar ve önlemler kabul edilirken Taraflar tek başlarına veya beraberce Ek IV'te öngörülen ölçütleri gözönünde bulundurarak, uygun olduğunda temiz üretim teknolojileri dahil en iyi çevresel uygulamayı ve kullanabilecekleri en iyi teknikleri gözönünde bulunduracaklardır.
5. Taraflar, kazaların yol açtığı kirliliği mümkün olduğunca azaltmak için önleyici tedbirler alacaklardır.
Madde 6
YETKİ VERME VE DÜZENLEME SİSTEMİ
1. Protokol alanına noktasal kaynaklardan gelen atıklar ve bu Protokol'ün 3 üncü maddesinin (a), (c) ve (d) fıkralarında tanımlanan Akdeniz Alanı'na ulaşabilecek ve bu Alan'ı etkileyebilecek suya ve havaya salıverilen maddeler, bu Protokol'ün ve II sayılı Ekinin hükümleri ve aynı zamanda Akit Taraflar Toplantılarının ilgili kararları ve tavsiyeleri ciddi biçimde gözönünde bulundurularak, sıkı biçimde Tarafların yetkili makamlarının iznine ve düzenlemesine tabi olacaklardır.
2. Bu amaçla, Taraflar, yetkili makamlarının izinlerine ve düzenlemelerine uyumu değerlendirmek için denetim sistemleri sağlayacaklardır.
3. Taraflar, izinlerine ve düzenlemelere uyumu denetlemeye yönelik yeni yetkili yapılar kurmak veya mevcut yetkili yapıları güçlendirmek için talepleri üzerine Örgüt'ten yardım alabilirler. Bu tür yardım özel personel eğitimini de içerecektir.
4. Taraflar, izinlerine ve düzenlemelerine uyulmaması durumunda uygun yaptırımlar koyarak, uygulanmalarını sağlayacaklardır.
Madde 7
ORTAK REHBER İLKELER, STANDARTLAR VE ÖLÇÜTLER
1. Taraflar, aşağıdaki hususlarla ilgili olarak, aşamalı olarak, yetkili uluslararası örgütlerle işbirliği içinde, uygun olduğu ölçüde ortak rehber ilkeler, standartlar ve ölçütler hazırlayacaklar ve kabul edeceklerdir:
a) özellikle zararlı atıkların ön işleme tabi tutulma yöntemleri hesaba katılarak, kıyısal boşaltma yollarının uzunluk, derinlik ve konumları;
b) ayrı işleme tabi tutmayı gerektiren zararlı atıkların özel
gereksinimleri;
c) insan sağlığının, canlı kaynakların ve ekosistemin korunması için gerekli olan özel amaçlarla kullanılan deniz suyunun niteliği;
d) deniz ortamının önemli ölçüde kirliliğine yol açan ürünlerin, tesisatın, endüstriyel ve diğer süreçlerin kontrolü ve aşamalı olarak ikamesi;
e) atılan maddelerin (Ek I'de sıralanan) miktarları, zararlı atıklar içindeki yoğunlukları ve atılmalarıyla ilgili özel gereksinimler;
2. Bu Protokol'ün 5 inci maddesi hükümlerine halel gelmeksizin, bu ortak rehber ilkeler, standartlar veya ölçütler, yerel ekolojik, coğrafi ve fiziki karakteristikleri, Tarafların ekonomik kapasitesini ve kalkınma ihtiyacını, mevcut kirlilik düzeyini ve deniz ortamının gerçek emme kapasitesini hesaba katacaklardır.
3. Bu Protokol'ün 5 ve 15 inci maddelerinde değinilen eylem planları, programlar ve önlemler, aşamalı olarak uygulanabilmeleri için mevcut tesisatları uyumlaştırma ve eski haline döndürme kapasitesi, Tarafların ekonomik kapasitesi ve kalkınma ihtiyacı hesaba katılarak kabul edilecektir.
Sözleşme'nin 12 nci maddesinin hükümleri ve bu maddede öngörülen izleme Öprogramları çerçevesinde ve gerekiyorsa yetkili uluslararası örgütlerle işbirliği içinde, Taraflar mümkün olan ve en erken tarihte izleme etkinlikleri yapacaklar ve aşağıdaki amaçlarla bulguları kamuoyuna açacaklardır:
a) bu konuda bilgi verebilmek için kıyılarındaki kirlilik düzeylerini özellikle etkinlik sektörleri ve Ek I'de sıralanan madde kategorileri açısından ve periyodik olarak sistematik biçimde mümkün olduğu ölçüde değerlendirmek;
b) deniz ortamının kirliliğini mümkün olan en üst düzeyde ortadan kaldırmak için bu Protokol çerçevesinde yerine getirilen eylem planlarının, programların ve önlemlerin etkililiğini hesaplamak.
Madde 9
BİLİMSEL VE TEKNİK İŞBİRLİĞİ
Sözleşme'nin 13 üncü maddesine uygun olarak, Taraflar kara kökenli kirletici kaynakları ve etkinlikleri, özellikle kirleticilerin girdileri, geçiş yolları ve etkilerine ilişkin ve bunların işleme tabi tutulması, azaltılması veya ortadan kaldırılması ve aynı zamanda bu amaçlarla temiz üretim süreçlerinin geliştirilmesine ilişkin bilimsel ve teknolojik alanlarda işbirliği yapacaklardır. Taraflar, bu amaçlarla özellikle,
a) bilimsel ve teknolojik bilgi değişimi yapmaya;
b) bilimsel araştırma programlarını eşgüdümlemeye;
c) temiz üretim teknolojisi dahil çevreye zarar
vermeyen teknolojiye ulaşılmasını ve bu teknolojinin transferini desteklemeye
çalışacaklardır.
1. Taraflar, doğrudan ya da yetkili bölgesel veya diğer uluslararası örgütlerin yardımıyla, ikili veya çok taraflı olarak, kara kökenli kaynaklardan ve etkinliklerden kaynaklanan kirleticilerin girdilerini ve bunların deniz ortamı üzerindeki zararlı etkilerini önlemek, azaltmak veya mümkün olduğunda aşamalı olarak ortadan kaldırmak amacıyla özellikle bilim, eğitim ve teknoloji alanlarında gelişmekte olan ülkelere yardım programları hazırlamak ve bunları mümkün olduğunca uygulamak için işbirliği yapacaklardır.
2. Teknik yardım, özellikle, bilimsel ve teknik personelin yetiştirilmesini ve aynı zamanda ilgili Taraflarca kararlaştırılacak avantajlı koşullarda, uygun donanıma sahip ülkelerce uygun olduğu ölçüde temiz üretim teknolojileri alınmasını, kullanılmasını ve üretilmesini içerir.
Madde 11
SINIRAŞAN KİRLİLİK
1. İki ya da daha çok Tarafın ülkelerinden geçen veya aralarında sınır oluşturan bir akarsudan gelen atıkların Protokol Alanı'nın deniz ortamında kirliliğe yol açmaları ihtimali bulunması halinde, söz konusu Taraflardan herbiri bu Protokol'ün hükümlerine kendilerini ilgilendirdiği ölçüde uyarak Protokol'ün tam olarak uygulanmasını temin etmek amacıyla işbirliği yapmaya çağrılırlar.
2. Bir Taraf imzacı olmayan bir Devletin ülkesinden kaynaklanan hiçbir kirlilikten sorumlu olmayacaktır. Ancak, anılan Taraf Protokol'ün tam olarak uygulanmasını mümkün kılmak için anılan Devlet'le işbirliği yapmaya çalışacaktır.
ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
1. Sözleşmenin 28 inci maddesinin 1 inci bendini dikkate alarak, bir Tarafın ülkesinden kaynaklanan kara kökenli kirliliğin bir ya da daha çok Tarafın çıkarlarını doğrudan haleldar etmesi ihtimali olduğunda, ilgili Taraflar, birinin veya daha fazlasının talebi üzerine tatminkar bir çözüm bulmak amacıyla danışmalarda bulunma yükümlülüğünü kabul ederler.
2. İlgili Taraflardan herhangi birinin talebi üzerine, konu, Tarafların bu Protokol'ün 14 üncü maddesi uyarınca toplanacak bir sonraki toplantısının gündemine konulacaktır; toplantı tatminkar bir çözüme ulaşmak amacıyla tavsiyelerde bulunabilir.
Madde 13
RAPORLAR
1. Akit Taraflar Toplantısı'nda başka türlü karar alınmazsa, Taraflar iki yılda bir Örgüt kanalıyla, alınan önlemler, elde edilen sonuçlar ve eğer varsa, bu Protokol'ün uygulanmasında karşılaşılan güçlükler konusunda, Akit Taraflar toplantılarına raporlar sunacaklardır. Bu raporların sunulması ile ilgili yöntem Tarafların toplantılarında kararlaştırılacaktır.
2. Bu raporlar, başka hususların yanısıra,
a) bu Protokol'ün 6 ncı maddesi uyarınca verilen izinlerle ilgili istatistiki verileri;
b) bu Protokol'ün 8 nci maddesinde düzenlenen izlemeden kaynaklanan verileri;
c) Tarafların kendi ülkelerinden atılan kirleticilerin miktarlarını;
d) bu Protokol'ün 5, 7 ve 15 inci maddeleri uyarınca uygulanan eylem planlarını, programları ve önlemleri içerecektir.
Madde 14
TOPLANTILAR
1. Tarafların olağan
toplantıları Sözleşme'nin Akit Taraflarının Sözleşme'nin 18 inci maddesi
uyarınca yapılan olağan toplantılarıyla bağlantılı olarak
gerçekleştirilecektir. Taraflar aynı zamanda Sözleşme'nin 18 inci maddesi
uyarınca olağandışı toplantılar da yapabilirler.
2. Bu Protokol'ün Taraflarının toplantılarının görevleri, başka hususların yanısıra, aşağıdakilerdir:
a) bu Protokol'ün uygulanmasını sürekli değerlendirmek ve kabul edilen eylem planlarının ve önlemlerinin verimliliğini incelemek;
b) uygun olduğunda, bu Protokol'ün herhangi bir ekini gözden geçirmek ve değiştirmek;
c) bu Protokol'ün 5, 7 ve 15 inci maddeleri uyarınca eylem planları, programlar ve önlemler hazırlamak ve kabul etmek;
d) bu Protokol'ün 7 nci maddesi uyarınca Taraflarca kararlaştırılan herhangi bir biçimde ortak rehber ilkeler, standartlar ve ölçütler kabul etmek;
e) bu Protokol'ün 12 nci maddesinin 2 nci bendi uyarınca tavsiyelerde bulunmak;
f) bu Protokol'ün 13 üncü maddesine göre Taraflarca sunulan raporları incelemek;
g) bu Protokol'ün uygulanması açısından uygun olabilecek başka görevleri yapmak.
Madde 15
1. Tarafların toplantısı
üçte iki çoğunlukla, uygulanmalarına ilişkin önlemler ve zaman çizelgeleri
içeren 5 inci maddede öngörülen kısa ve orta vadeli bölgesel eylem planları ile
programlar kabul edecektir.
2. 1 inci bendde değinilen bölgesel eylem planları ile programlar, Örgüt tarafından hazırlanacak ve Akit Tarafların ilgili teknik organı tarafından, bu Protokol'e getirilen değişikliklerin yürürlüğe girmesinden itibaren en fazla bir yıl içinde incelenecek ve uygun bulunacaktır. Bu bölgesel eylem planları ve programlar kabul için Tarafların izleyen toplantısının gündemine konulacaktır. Tüm diğer yeni eylem planları ve programlar için aynı usul izlenecektir.
3. Bu maddenin 1 inci fıkrası uyarınca kabul edilecek önlemler ve zaman çizelgeleri Sekreterya tarafından tüm Taraflara bildirilecektir. Bu önlemler ve zaman çizelgeleri bildirim tarihinden itibaren yüzyetmişdokuz gün içinde Sekreterya'ya itiraz bildirmeyen Taraflar açısından bildirimi izleyen yüzsekseninci günden itibaren bağlayıcı olacaktır.
4. Bir önceki bend uyarınca itiraz bildiren Taraflar, önlemlere ve zaman çizelgelerine herhangi bir tarihte rıza gösterebilecekleri anlayışı içinde uyacakları hükümleri Taraflar toplantısına bildireceklerdir.
Madde 16
NİHAİ HÜKÜMLER
1. Sözleşme'nin herhangi bir Protokol'ü
ilgilendiren hükümleri bu Protokol için
de geçerli olacaktır.
2. Sözleşme'nin 24 üncü maddesi uyarınca kabul edilen İç Tüzük ve mali kurallar bu Protokol'ün tarafları başka türlü karar vermezlerse, bu Protokol açısından da geçerli olacaktır.
3. Bu Protokol 17 Mayıs 1980'den 16 Haziran 1980'e kadar Atina'da ve 17 Haziran 1980'den 16 Mayıs 1981'e kadar Madrid'de, 12-17 Mayıs 1980 tarihlerinde Atina'da toplanan Akdeniz'in Kara Kökenli Kaynaklardan Kirliliğe Karşı Korunması İçin Akdeniz Bölgesi'nin Kıyıdaş Devletlerinin Tam Yetkili Temsilcileri Konferansı'na davet edilmiş olan tüm Devletlerin imzasına açık olacaktır. Aynı tarihlerde Avrupa Ekonomik Topluluğu ve en az bir üyesi Akdeniz Alanı'na kıyıdaş Devlet olan ve bu Protokol'ün kapsadığı konularda yetki kullanan tüm diğer benzer bölgesel ekonomik gruplaşmaların imzasına açık olacaktır.
4. Bu Protokol onay, kabul ve uygun bulma işlemlerine tabi olacaktır. Onay, kabul ve uygun bulma belgeleri Saklayıcı görevlerini üstlenecek olan İspanya Hükümeti'ne emanet edilecektir.
5. Bu Protokol, 17 Mayıs 1981'den itibaren yukarıdaki 3 üncü bendde değinilen Devletlerin, Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun ve söz konusu bendde değinilen tüm gruplaşmaların katılımına açık olacaktır.
6. Bu Protokol, bu maddenin 3 üncü bendinde değinilen Taraflarca en az altı onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinin Saklayıcı'ya ulaştırılmasını takip eden otuzuncu günde yürürlüğe girecektir. ŞAHADET EDEN ve kendi Hükümetleri tarafından gereğince yetkilendirilmiş olan aşağıda imzası bulunanların huzurunda imzalanmıştır.
Arapça, İngilizce, Fransızca ve İspanyolca dillerinde her dört metin aynı derecede geçerli olmak üzere tek nüsha olarak 17 Mayıs 1980 tarihinde Atina'da YAPILMIŞ ve 7 Mart 1996 tarihinde Sirakuza'da değiştirilmiştir.
EK I
KARA KÖKENLİ
KAYNAKLARIN VE ETKİNLİKLERİN
YOL AÇTIĞI KİRLİLİĞİN ORTADAN KALDIRILMASI İÇİN
EYLEM PLANLARI, PROGRAMLAR VE ÖNLEMLER
HAZIRLANMASINDA DİKKATE ALINACAK
UNSURLAR
Bu Ek bu Protokolün 5, 7 ve 15 inci maddelerinde değinilen kara kökenli kaynakların ve etkinliklerin yol açtığı kirliliğin ortadan kaldırılması için eylem planları, programlar ve önlemler hazırlanmasında dikkate alınacak unsurları içermektedir.
Bu eylem planları, programlar ve önlemler, bu ekin B Bölümünde sıralanan karakteristiklere dayanılarak, Bölüm A'da sıralanan etkinlik sektörlerini ve Bölüm C'de sıralanan madde gruplarını kapsamayı amaçlayacaktır.
Eylem öncelikleri, Taraflarca, kamu sağlığı, çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel koşullar üzerindeki etkilerinin nisbi önemine dayanılarak kararlaştırılmalıdır. Bu programlar noktasal kaynakları, yayıcı kaynakları ve atmosferik çökelmeleri kapsamalıdır.
Eylem planlarının, programların ve önlemlerin hazırlanmasında, Taraflar, 1995 yılında Vaşington'da kabul edilen Deniz Ortamını Kara Kökenli Etkinliklerden Korumak İçin Küresel Eylem Programı'na uygun olarak zehirli, kalıcı ve özellikle organik kirleticiler (POPs) olmak üzere biyoakümülasyona eğilimli maddelere ve aynı zamanda atık suyun işleme tabi tutulmasına ve yönetimine öncelik vereceklerdir.
A. ETKİNLİK
SEKTÖRLERİ
Aşağıdaki etkinlik sektörleri (öncelik sırasıyla yazılmamıştır) kara kökenli kaynakların ve faaliyetlerin yol açtığı kirliliğin ortadan kaldırılması için eylem planları, programlar ve önlemler hazırlanmasında öncelikler saptanırken temel alınacaklardır:
1. Enerji üretimi,
2. Suni gübre üretimi,
3. Biyosidlerin üretimi ve formülasyonu,
4. Farmasotik endüstrisi,
5. Petrolün rafine edilmesi,
6. Kağıt ve kağıt hamuru endüstrisi,
7. Çimento üretimi,
8. Tabaklama endüstrisi,
9. Metal endüstrisi,
10. Madencilik,
11. Gemi yapımı ve tamiri endüstrisi,
12. Liman işlemleri,
13. Tekstil endüstrisi,
14. Elektronik endüstrisi,
15. Geridönüşüm endüstrisi,
16. Organik kimya endüstrisinin diğer sektörleri,
17. İnorganik kimya endüstrisinin diğer sektörleri,
18. Turizm,
19. Tarım,
20. Hayvancılık,
21. Gıda işleme,
22. Su ürünleri üretimi,
23. Zararlı atıkların işleme tabi tutulması ve bertaraf edilmesi,
24. Evsel atık suların işleme tabi tutulması ve bertaraf edilmesi,
25. Yerel yönetimlere ait katı atıkların yönetimi,
26. Kanalizasyon çamurlarının bertaraf edilmesi,
27. Çöp yönetimi endüstrisi,
28. Çöplerin yakılması ve kalıntılarının yönetimi,
29. Kıyı hattının doğal durumunu fiziksel olarak değiştiren çalışmalar,
30. Ulaştırma
B. ÇEVREDE BULUNAN MADDELERİN KARAKTERİSTİKLERİ
Eylem planlarının, programların ve önlemlerin hazırlanmasın da Taraflar aşağıdaki karakteristikleri hesaba katacaklardır:
1. Kalıcılık,
2. Zehirlilik veya diğer zararlı özellikler (ör: karsinojenlik, mutajenlik, teratojenlik)
3. Biyoakümülasyon,
4. Radyoaktivite,
5. Gözlenen etkisi bulunmayan konsantrasyonların (GEBK) gözlenen konsantrasyonlara oranı,
6. Antropojenik kökenli ötrofikasyon riski,
7. Sıhhi etkiler ve riskler,
8. Sınıraşan önem,
9. Deniz ekosisteminde istenmeyen değişiklikler ve etkilerin geri dönüşümsüz-lüğü ve kalıcılığı,
10. Canlı kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve denizin diğer meşru kullanımlarına müdahale,
11. İnsan kullanımına yönelik deniz ürünlerinin tadı ve /veya kokusu üzerin-deki etkiler,
12. Deniz suyunun kokusu, rengi, şeffaflığı ve diğer karakter istikleri üzerindeki etkiler,
13. Dağılım şekli (ör: söz konusu miktarlar, kullanım şekli ve deniz ortamına ulaşma ihtimali)
C. MADDELERİN
KATEGORİLERİ
Aşağıdaki kirletici madde ve kaynak kategorileri , eylem planlarının, program-ların ve önlemlerin hazırlanmasında rehberlik görevi yapacaklardır:
1. Organohalojen bileşimler ve deniz ortamında bu tür bileşimler oluşturabilecek maddeler. Aldrin, Klordan, DDT, Dieldrin, Dioksinler ve Furanlar, Endrin, Heptak-lor, Hekzaklorbenzen, Mireks, PSB'ler ve Toksafen'e öncelik verilecektir,
2. Organofosfor bileşimler ve deniz ortamında bu tür bileşi mler oluşturabilecek maddeler,
3. Organotin bileşimleri ve deniz ortamında bu tür değişimler oluşturabilecek maddeler,
4. Polisiklik aromatik hidrokarbonlar,
5. Ağır metaller ve bileşimleri,
6. Kullanılmış makine yağları,
7. Deniz ortamının korunması hesaba katıldığında yetkili uluslararası örgütlerce tanımlanmış radyasyondan korunma ilkelerine uymayacak şekilde atılmış radyo-aktif maddeler ve bunların çöpleri,
8. Biosidler ve türevleri,
9. Patojenik mikroorganizmalar,
10. Ham petroller ve petrol kaynaklı hidrokarbon lar,
11. Siyanürler ve floridler,
12. Biyolojik olarak çözülmeyen deterjanlar ve diğer biyolojik olarak çözülme-yen yüzeyde aktif maddeler,
13. Azot ve fosfor bileşimleri ve ötrofikasyona yol açan diğer maddeler,
14. Çöp (deniz ve kıyı ortamında atılmış, bertaraf edilmiş veya terk edilmiş tüm üretilmiş kalıcı veya tüm işlenmiş katımaddeler),
15. Termal atıklar,
16. Suyun kalitesini bozabilecek asit veya alkali bileşimleri;
17. Deniz ortamının oksijen içeriği üzerinde olumsuz etkisi olan zehirli olmayan maddeler;
18. Denizin herhangi bir biçimde meşru kullanımına müdahale eden zehirli olmayan maddeler;
19. Deniz suyunun fiziki veya kimyasal özellikleri üzerine olumsuz etkisi bulunan zehirli olmayan maddeler;
EK II
Bu Protokol'ün 6 ncı maddesinde değinilen maddeleri içeren atıkların bertaraf edilmesi için izin verilmesi sırasında eğer varsa aşağıdaki unsurlar özellikle dikkate alınacaktır:
1. Noktasal veya yayıcı kaynağın türü ve büyüklüğü (ör: endüstriyel işlem);
2. Bertaraf edilen atıkların türü (ör: kaynak, ortalama kompozisyon);
3. Atığın durumu (ör: katı, sıvı, çamur, sulu çamur);
4. Toplam miktar (atılan miktar, ör: yılda);
5. Bertaraf biçimi (devamlı, aralıklı, mevsime gören değişken, vb.);
6. Ek I'de sıralanan maddelerin ve uygun bulunan diğer maddelerin bileşenlerinin konsantrasyonları;
7. Bertaraf edilen atıkların fiziki, kimyasal ve biyokimyasal özellikleri.
1. Deniz ortamında (fiziki, kimyasal, biyolojik) kalıcılık;
2. Zehirlilik ve diğer zararlı etkiler;
3. Biyolojik maddelerde veya katmanlarda biyoakümülasyon;
4. Zararlı maddeler üreten biyokimyasal dönüşüm;
5. Oksijen içeriği ve dengesinin olumsuz etkileri;
6. Fiziki, kimyasal ve biyokimyasal değişime uğrama ve su ortamında aşağıdaki E Bölümü'nde sıralanan kullanımlardan herhangi biri sırasında zararlı biyolojik veya başka etkiler doğurabilecek deniz suyu bileşenleriyle etkileşimde bulunma ihtimali;
7. Ek I'in B Bölümü'nde sıralanan tüm diğer özellikler;
C. BERTARAF ETME MEKANININ VE ATIKLARIN
BIRAKILDIĞI ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ
1. Kıyı alanının hidrografik, meteorolojik, jeolojik ve topografik özellikleri;
2. bertaraf mekanının yeri ve türü (su gideri, kanalizasyon, vs.) ve diğer bölgelerle (rekreasyon alanları, yumurtlama, balık yetiştirme, avlanma ve kabuklu deniz hayvanı alanları) ilişkileri;
3. atıkların bırakıldıkları çevrede bertaraf edildikleri noktada meydana gelen ilk seyrelme;
4. yatay taşınma ve düşey karışma üzerinde akıntılar, med-cezir ve rüzgarın etkisi gibi dağıtma özellikleri;
5. atıkların bırakıldığı suların bertaraf mekanının fiziki, kimyasal, biyolojik ve ekolojik şartları açısından özellikleri;
6. atıkların bırakıldığı deniz ortamının istenmeyen etkiler olmaksızın atık bertarafını kabul etme kapasitesi.
D. ATIK
TEKNOLOJİLERİNİN MEVCUDİYETİ
Endüstriyel boşaltım kanalları ve aynı zamanda ev kanalizasyonları için atık indirgeme ve bertaraf etme yöntemleri aşağıdakilerin mevcudiyeti ve uygulanabilirliği gözönünde tutularak seçilmelidir:
a) alternatif muamele işlemleri;
b) yeniden kullanım ve ortadan kaldırma yöntemleri;
c) karada bertaraf etme seçenekleri;
d) düşük düzeyde atık üreten uygun teknolojiler.
E. DENİZ EKOSİSTEMLERİNİN VE DENİZ SUYU
KULLANIMLARININ HASARA UĞRAMA POTANSİYELİ
1. Aşağıdakiler üzerinde kirlilik etkisi yoluyla insan sağlığı üzerinde etkiler:
a) yenilebilir deniz organizmaları;
b) yüzme suları;
c) estetik.
2. Özellikle canlı kaynaklar, tehlike altındaki türler ve kritik durumdaki yaşama alanları olmak üzere deniz ekosistemleri üzerindeki etkiler.
3. Denizin diğer meşru kullanımları üzerindeki etkiler.
Bu Ek, bu Protokol'ün 4.1(b) maddesi çerçevesinde atmosfer tarafından taşınan kara kökenli kaynakların yol açtığı kirliliğe uygulanmasının koşullarını aşağıdaki biçimde tanımlar:
1. Bu Protokol aşağıdaki koşullarda atmosfere bırakılmış kirletici atıklara uygulanacaktır:
a) atık madde hakim meteorolojik koşullarda Akdeniz Alanı'na taşınmış veya taşınabilirse;
b) maddenin Akdeniz Alanı'na girdisi, aynı maddenin başka yollardan Alan'a ulaşan miktarlarıyla karşılaştırıldığında çevreye zararlıysa.
2. Bu Protokol, 4.2 nci maddesinin hükümlerine tabi olan Taraflarının ülkeleri içindeki kara kökenli kaynaklardan ve kıyı açığındaki sabit insan yapımı yapılardan kaynaklanan kirleticilerin bertaraf edilmesinde de uygulanacaktır.
3. Akdeniz'in kara kökenli kaynaklar tarafından atmosfer yoluyla kirletilmesi halinde bu Protokol'ün sırasıyla 5 ve 6 ncı maddeleri bu Protokol'ün I inci Ek'inde sıralanan uygun maddelere ve kaynaklara Taraflarca kararlaştırılacak şekilde uygulanacaktır.
4. Bu Ek'in 1 inci bendinde belirlenen koşullarda bu Protokol'ün 7.1 inci maddesi hükümleri aşağıdakilere uygulanacaktır:
a) hava kirliliği kaynaklarının konumları ve dağılımlarına ilişkin Akit Taraflarda mevcut bilgilere dayanılarak, atmosfere bırakılan maddeler –miktarı ve oranı-;
b) yakıtlardaki ve ham maddelerdeki zararlı maddelerin miktarı;
c) hava kirliliği kontrol teknolojileri ile daha etkin üretim ve yakıt kullanma işlemlerinin etkililiği;
d) tarım ve ormancılıkta zararlı maddelerin kullanımı.
5. Bu Protokol'ün II nci Ek'inin hükümleri uygun olan her durumda atmosfer yoluyla meydana gelen kirliliğe uygulanacaktır. Hava kirliliğinin izlenmesi ve kabul edilebilir ortak emisyon faktörleri ve metodolojileri kullanılarak şekillendirilmesi, maddelerin atmosfere bırakılması, maddelerin atmosfere bırakılmasına ilişkin değerlendirmelerde ve aynı zamanda kara kökenli kaynaklardan atmosfere kirletici emisyonlarının miktarları ve oranlarına dair envanterlerin çıkarılmasında gerçekleştirilecektir.
6. Bu Protokol'ün yukarıdaki 1 ve 5 inci maddelerinde bahsedilmeyen bölümleri dahil tüm maddeler, kara kökenli kaynakların yol açtığı ve atmosfer tarafından taşınan kirliliğe, bu Ek'in 1 inci fıkrasında belirlenen koşullara uygulanabilir ve tabi olduğu tüm durumlarda, eşit ölçüde uygulanacaktır.
MEVCUT EN İYİ
TEKNİKLERİN VE EN İYİ ÇEVRESEL UYGULAMANIN
TANIMI İÇİN
ÖLÇÜTLER
A. MEVCUT EN
İYİ TEKNİKLER
1. Mevcut en iyi tekniklerin kullanımı, mümkün olduğunda atık üretmeyen teknoloji kullanımını vurgulayacaktır.
2. "Mevcut en iyi teknikler" terimi, işlemlerin, kolaylıkların, işletme yöntemlerinin boşaltılması, emisyonu veya atığı sınırlamak için belli bir önlemin uygulamaya uygunluğunu gösteren en son gelişme düzeyi (mükemmellik derecesi) anlamına gelir. Bir dizi işlemin, kolaylığın ve işletme yönteminin genel veya özel vak'alarda mevcut en iyi tekniği teşkil edip etmediği kararlaştırılırken aşağıdakiler özellikle dikkate alınacaktır:
a) yakın zamanda başarıyla denenmiş olan karşılaştırılabilir işlemler, kolaylıklar veya işletme yöntemleri;
b) bilimsel bilgi ve anlayıştaki teknolojik ilerlemeler ve değişiklikler;
c) bu tekniklerin ekonomik açıdan uygulanabilirliği;
d) gerek yeni gerek mevcut tesislerde tesisatın zaman aşımları;
e) söz konusu atmaların ve emisyonların tabiatı ve hacmi;
3. Bu nedenlerle, sonuç olarak, belli bir işlem için neyin "mevcut en iyi teknikler" olduğu zamanla, teknolojik ilerlemeler, ekonomik ve sosyal unsurlar ve aynı zamanda bilimsel bilgi ve anlayıştaki değişimlerin ışığında değişecektir.
4. Mevcut en iyi tekniklerin kullanımından kaynaklanan boşaltma ve emisyon azaltması, çevre açısından kabul edilebilir sonuçlar yaratmazsa, ilâve önlemlerin uygulanması gerekir.
5. "Teknikler" hem kullanılan teknolojiyi hem de tesisatın tasarlanma, inşa, bakım, işletme ve sökülme şeklini içerir.
B. EN İYİ
ÇEVRESEL UYGULAMA
6. "En iyi çevresel uygulama" terimi çevresel kontrol önlemlerinin ve stratejilerinin en uygun bileşiminin uygulanması anlamına gelir. Özel vakalar için bir seçim yapılırken en azından aşağıdaki kademeli önlemler dizisi gözönünde bulundurulmalıdır:
a) Belli etkinliklerin seçiminin ve belli ürünlerin seçiminin kullanımının ve nihai olarak bertaraf edilmesinin çevresel sonuçları hakkında kamuoyuna ve kullananlara bilgi ve eğitim sağlanması;
b) Ürünün ömrü boyunca tüm etkinlik yönlerini kapsayan iyi çevresel uygulama kurallarının geliştirilmesi ve uygulanması;
c) Bir ürüne ilişkin çevresel riskler, bu ürünün kullanımı ve nihai olarak bertaraf edilmesi konusunda kullananlara bilgi veren etiketlerin zorunlu uygulanması;
d) Enerji dahil kaynakların tutumlu kullanımı;
e) Halk için toplama ve bertaraf etme sistemleri sağlanması;
f) Zararlı maddeler veya ürünler kullanmaktan ve zararlı atıklar üretmekten kaçınılması;
g) Dönüştürme, yeniden kazanma ve tekrar kullanım;
h) Etkinliklere, ürünlere ve ürün gruplarına ekonomik yöntemler uygulanması;
i) Bir dizi kısıtlama veya bir yasak içeren bir lisans sistemi kurulması.
7. Genel olarak ve özel vakalarda, hangi önlemlerin bileşiminin en iyi çevresel uygulamayı teşkil edeceğinin kararlaştırılmasında aşağıdakilere özel önem verilecektir:
a) ürünün, bu ürünün üretilmesinin, kullanımının ve nihai olarak bertaraf edilmesinin çevresel zararı;
b) daha az kirletici etkinliklerle veya maddelerle ikame;
c) kullanım ölçeği;
d) ikame maddelerin veya etkinliklerin potansiyel çevresel yararı veya cezası;
e) bilimsel bilgi ve anlayışta ilerlemeler ve değişmeler;
f) uygulama için zaman sınırları;
g) sosyal ve ekonomik sonuçlar.
8. Bu nedenlerle belli bir kaynak için en iyi çevresel uygulamanın teknolojik ilerlemeler, ekonomik ve sosyal unsurlar ve aynı zamanda bilimsel bilgi ve anlayıştaki değişimler ışığında zamanla değişeceği sonucuna varılır.
9. En iyi çevresel uygulamanın kullanımından kaynaklanan girdi indirgemeleri çevresel açıdan kabul edilebilir sonuçlar sağlamadığı takdirde, ilave önlemlerin uygulanması ve en iyi çevresel uygulamanın yeniden tanımlanması gerekir.