RADYASYON GÜVENLİĞİ
TÜZÜĞÜ
24 Temmuz 1985
tarih ve 85/9727 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan bu Tüzük, 7 Eylül 1985
tarih ve 18861 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Kapsam,
Terimler ve Kısaltmalar
Kapsam:
Madde 1 - İyonlaştırıcı
radyasyon kaynaklarını bulunduran,
kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan, resmî,
özel kurum ve kuruluşlar ve gerçek kişilerce uyulması gereken
kurallar bu Tüzükte gösterilmiştir.
Özgül aktivitesi gram başına
0.002 mikrocurie (kilogram başına 74
kilo Becquerel) den daha az olan radyoaktif maddeler bu Tüzüğün kapsamı
dışındadır.
Terimler ve Kısaltmalar:
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen terimlerin
ve kısaltmaların anlamları
aşağıda belirtilmiştir:
A- İyonlaştırıcı
radyasyonlar, maddesel ortamdan geçerken onunla etkileşerek iyon
çiftleri oluşturabilen X ışını, gamma
ışını gibi elektromanyetik ışınlarla, kinetik enerjileri olan yüklü
parçacıklar, ağır iyonlar ve serbest nötronlar gibi tanecik karakterli
ışınımlardır.
Ses dalgalarıyla,
elektromanyetik spektrumun morötesi ve daha büyük dalga boylu bölgesi, bu
tanımın kapsamı dışındadır.
Bu Tüzükte iyonlaştırıcı
radyasyon terimi yerine radyasyon sözcüğü kullanılmıştır.
B- Radyoaktivite birimleri, Curie (Ci) ve Becquerel (Bq) dir:
1- 1 Curie, saniyede 3,7 x 1010 parçalanma
veren radyoaktif madde miktarıdır.
2 - 1 Becquerel, saniyede bir parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.
1 Becquerel, 2,7 x 1010
Curiedir.
C- Rem (rem), radyasyon
korunmasında kullanılan
biyolojik eşdeğer doz birimi olup, soğurulan dozla kalite faktörünün çarpımına eşittir.
Rad (rad), soğurulan doz
birimi olup, 1 gram madde içinde 100 erglik enerji soğurulması meydana
getiren herhangi bir radyasyon dozudur.
D- Radyasyon kaynağı, iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayan radyoaktif
maddelerle radyasyon yayınlayıcı
veya üretici aygıtlardır.
E- Radyoaktif maddeler, bir veya birden çok iyonlaştırıcı radyasyon
yayınlayarak çekirdekleri
kendiliğinden bozunmaya uğrayan
bir izotopu, alaşım, karışım, çözelti veya bileşik olarak içeren maddelerdir.
F- Radyasyon yayıcı aygıtlar, bir veya birkaç tür iyonlaştırıcı radyasyonu, belirli güvenlik
önlemleri içerisinde ve denetim altında yaymak
amacıyla yapılmış olan
ve radyoaktif madde içeren aygıtlardır.
G- Radyasyon üretici aygıtlar,
elektriksel, elektronik manyetik
veya elektromekanik yöntemlerden biriyle
yüklü parçacık veya ağır iyonları hızlandırarak belirli güvenlik
önlemleri içerisinde ve denetim altında iyonlaştırıcı radyasyon üretmek üzere
yapılmış röntgen makinaları,
betatron, lineer akseleratör, siklotron
ve nötron jeneratörü gibi aygıtlardır.
H- Özgül aktivite, bir
radyoaktif maddenin 1
gramlık kütlesinin Curie veya 1 kilogramlık kütlesinin Becquerel
cinsinden ifade edilen aktivite yoğunluğudur.
İ- Denetimli alanlar, radyasyon güvenliği bakımından giriş ve
çıkışların özel denetime ve içerisindeki çalışmaların özel kurallara bağlı
olduğu alanlardır.
J- Radyasyon alanları, içinde çalışan kişilerin iyonlaştırıcı
radyasyonlara maruz kaldığı alanlardır. Bunlar
maruz kalınan ışınlama düzeyine göre,
1. Yıllık ışınlamaların doz
eşdeğer sınırlarının onda üçünü geçebileceği “çalışma durumu A
alanları.”
2. Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünün
aşılmasının hiç beklenmediği “çalışma
durumu B alanları.” olmak üzere ikiye ayrılır.
K- Radyasyon görevlisi,
sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla çalışan
kişidir.
Denetimli alanlarda veya
radyasyon kaynaklarıyla geçici olarak
veya ara sıra çalışan kişiler
radyasyon görevlisi sayılmazlar.
L- Radyasyon kazası, istenmeyen bir olay sonucu, radyasyon korunması
standartlarıyla belirlenen sınırların
çok üzerinde radyasyon dozu alınması veya radyoaktivif bulaşma meydana
gelmesidir.
M- Radyoaktif yağışlar, nükleer
patlamaların atmosfere yaydığı
radyoaktif maddelerin çeşitli biçimlerde yeryüzüne inmesidir.
N- Kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu anlamına gelir.
Tüzükte kullanılan diğer
terimlerin anlamları, Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde belirtilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Görevler ve Yetkiler
Hizmetlerin Yürütülmesi:
Madde 3 - Radyasyon güvenliğine ilişkin hizmetler, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince yürütülür.
Görevler ve Yetkiler:
Madde 4 - A - Radyasyon güvenliğine
ilişkin ilke, mevzuat, standart ve
tedbirleri belirlemek üzere
çalışmalar yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak,
B - Radyasyon kaynaklarına ve bu kaynakları bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan,
satan, taşıyan ve depolayan resmî, özel
kurum ve kuruluşlara ve
gerçek kişilere lisans vermek,
lisans koşullarına aykırı durumlarda lisanslarını geçici veya
sürekli olarak iptal etmek, gerekirse, aygıt ve
tesisin kapatılmasına karar vermek ve yasal kovuşturmaya geçilmesi için ilgili makamlara duyuruda bulunmak,
C- Radyasyon kaynaklarının Ülkeye giriş, çıkış, transit geçiş ve
taşınmalarına izin vermek,
D- Bu Tüzük kapsamına giren işleri, radyasyon alanlarını, radyasyon
güvenliği bakımından sınıflandırmak
ve denetlemek,
E- Radyasyon kaynaklarıyla çalışanları ve toplumu, radyasyon
tehlikelerinden korumak amacıyla, gerekli tedbirleri almak, alınmasını
sağlamak.
F- Çevrenin radyoaktif artıklarla ve radyoaktif yağışlarla kirlenmesini engellemek amacıyla
gerekli tedbirleri almak, alınmasını
sağlamak,
G- Radyasyon kazası halinde, alınması gerekli tedbirleri belirlemek ve
uygulanmasını sağlamak,
H- Radyasyon güvenliği için ilgili bakanlık ve kuruluşlarla işbirliği
yapmak,
I- Radyasyon güvenliği konusunda araştırma, eğitim
ve yayınlar yapmak ve bu konularda ilgili kuruluşlarla ortak çalışmalarda bulunmak.
İKİNCİ KISIM
Temel Standartlar, Lisans, İzin, Denetim
BİRİNCİ BÖLÜM
Temel Standartlar
Radyasyon Güvenliği Temel Standartları:
Madde 5 - Radyasyon güvenliğine ilişkin ilke ve
tedbirler aşağıda belirtilen radyasyon korunması temel standartlarına
göre düzenlenir:
A- Görevi gereği, radyasyon kaynaklarıyla çalışan veya radyasyona
maruz kalan kişilerin, iç ve dış radyasyon kaynaklarından bütün vücutlarının
alacağı yıllık doz 5 remi geçmeyecektir.
B- Radyasyon görevlisi sayılmayan kişilerin ve toplumdaki diğer
kişilerin maruz kalacakları iç ve dış radyasyonun dozları toplamı, bütün vücut
için, yılda 0,5 remi geçmeyecektir.
Yaş Sınırlaması:
Madde 6 - 18 yaşından küçükler, bu Tüzük kapsamına giren işlerde
çalıştırılamazlar.
İKİNCİ BÖLÜM
Lisans
Lisansa Bağlı İşler:
Madde 7 - Bu Tüzük kapsamına giren radyasyon kaynaklarının bulundurulması,
kullanılması, imal, ithal
ve ihraç edilmesi, alınması,
satılması, taşınması, depolanması ve radyasyon kaynaklarıyla
çalışabilmesi, Kurumca verilecek lisansa bağlıdır.
Bu işler, diğer
bakanlık ve kuruluşlardan da izin, ruhsat veya
belge alınmasını gerektiriyorsa, bunların verilmesi, Kurumca lisans verilmesi ön koşuluna bağlıdır.
Lisans Türleri:
Madde 8 - Lisans türleri, aşağıda gösterilmiştir:
A- Radyasyon kaynaklarını
bulunduran, kullanan, imal,
ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan kişilere verilen
lisanslar,
B- Radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,
1- Tıpta kullanılan radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,
2 - Sınai veya başka amaçlarla kullanılan radyasyon kaynaklarına
verilen lisanslar,
C- Radyasyon kaynaklarının kullanıldığı, depolandığı, imal edildiği, radyoaktif artıkların zararsız hale
getirildiği ve benzeri yerlere verilen lisanslar.
Lisans Başvurusu:
Madde 9 - Bu Tüzük hükümleri uyarınca lisans alması gereken kişi ve kuruluşlar, aşağıdaki bilgi ve belgeleri
ekledikleri bir dilekçeyle Kuruma başvururlar:
A- Yapacakları iş için yeterli bilgileri bulunduğunu kanıtlayan resmî
belge,
B- Kurumca verilen ve başvuran tarafından doldurulan lisans başvuru
formu.
Bunlar dışında, lisans türüne
göre aranacak diğer özel koşullar ve istenecek belgeler,
yönetmelikte gösterilir.
Başvurunun Değerlendirilmesi:
Madde 10 - Dilekçeye eklenen belgeler yeterli görülürse, Kurumca görevlendirilen
uzmanlarca, yerinde inceleme yapılarak bir rapor düzenlenir. Bu rapor,
Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince değerlendirilir. Koşulların
sağlandığı kanısına varılırsa, Kurum Başkanlığınca onaylanan lisans belgesi
başvurana verilir. Eksiklikler varsa, bunlar başvurana bildirilir; lisans
verilmesi bunların tamamlanması
koşuluna bağlıdır.
Lisans Süresi ve Şartları:
Madde 11 - Lisans, türlerinin gerektirdiği özel
tedbirlerin yanı sıra, aşağıdaki genel şartlarla verilir:
A- Lisans, 5 yıl için geçerlidir.
Sürenin bitiminde, 12 nci madde
hükümlerine göre yenilenebilir.
B- Lisansın özel koşullarında,
Kurumun yazılı izniyle değişiklik yapılabilir.
C- Lisans devredilemez.
D- 8 inci maddenin ve C
bentlerine göre verilen
ve kullanılmayacak olan lisansların
sahipleri, iptali için kuruma başvurmak zorundadırlar.
Radyasyon kaynaklarını
kullananların işten ayrılmaları ve yerlerine alınanlar,
bunları çalıştıranlarca Kuruma bildirilir.
Lisansın Yenilenmesi:
Madde 12 - Lisansların yenilenmesi için, süresinin bitiminden 6 ay önce, Kuruma
bir dilekçeyle başvurulması gerekir. Başvuru dilekçesine eklenecek belgeler
yönetmelikte gösterilir.
Lisansın İptali:
Madde 13 - Kurum uzmanlarınca yapılan
denetimler sırasında, lisans
koşullarına veya radyasyon güvenliği mevzuatına uyulmadığı belirlenirse, bir
rapor düzenlenir. Bu rapor, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince
değerlendirilir. Raporda belirlenen hususlar yerinde görülürse, eksikliklerin ve sakıncaların giderilmesi
için bir süre belirlenerek lisansın
geçici olarak iptaline karar verilir.
Kurum Başkanlığınca onaylanan karar
ilgiliye bildirilir.
Verilen süre içinde öngörülen hususların
giderilmesi halinde, iptal kararı kaldırılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İzin
İzne Bağlı İşler:
Madde 14 - Radyasyon kaynaklarının taşınması,
transit geçişi, ülkeye girişi ve
çıkışı, Kurumun yazılı
iznine bağlıdır. Bu Tüzük hükümleri uyarınca lisans verilmiş olması izin alma yükümlülüğünü ortadan
kaldırmaz.
Giriş ve Çıkış İzinleri:
Madde 15 - Radyasyon kaynaklarını ithal ve ihraç
edecek olanlar, bunlara ilişkin proforma faturaları ekledikleri
bir dilekçeyle Kuruma başvurmak
zorundadırlar. Giriş ve çıkış
izni, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince yapılacak inceleme sonuçlarına göre verilir.
Radyasyon güvenliği
esaslarına aykırı bir durum görülürse, iznin verilmesi, bunun giderilmesine
bağlıdır.
Taşıma ve Transit Geçiş İzni:
Madde 16 - Radyasyon kaynaklarını taşımak ve transit geçirmek isteyenler durumu
Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. İzin, Kurum uzmanlarınca, gerekirse,
taşımanın başlayacağı yerde veya giriş gümrüğünde yapılacak inceleme
sonuçlarına göre verilir.
Radyasyon güvenliği
esaslarına aykırı bir durum görülürse, iznin verilmesi, bunun giderilmesine
bağlıdır.
Taşıma ve Transit Geçiş İzninin Koşulları:
Madde 17 - Taşıma ve transit geçiş izni,
yönetmeliğinde belirlenecek özel koşulların yanı sıra,
aşağıdaki genel koşullarla
verilir:
A- Kurum uzmanlarınca bir yol belirlenmişse, taşıma bu yol üzerinden
yapılacaktır.
B- Araca, radyasyon tehlikesi uyarı
işaretleri konulacaktır.
C- Taşıma veya geçiş sırasında meydana gelecek kazalar en hızlı
haberleşme aracıyla Kuruma bildirilecek ve
Kurum uzmanlarınca öngörülen önlemler derhal alınacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Denetim
Denetime Bağlı İşler:
Madde 18 - Çalışma alanları bakımından bu Tüzük kapsamına giren resmi, özel kurum
ve kuruluşlar ve gerçek kişiler, Kurumun denetimine bağlıdır.
Kurum uzmanları, bu amaçla
ilgili yer ve tesislere girmek, gerekli
gördükleri belgeleri istemek ve
incelemek yetkisine sahiptirler.
Denetim sırasında ilgililer,
uzmanlara her türlü kolaylığı
göstermekle yükümlüdürler.
Denetim Esasları:
Madde 19 - Denetim, haberli veya habersiz olarak her zaman yapılabilir.
Denetim radyasyon
kaynaklarının bulundurulduğu yerlerin
fiziksel yönden incelenmesini ve
radyasyon düzeylerinin,
radyoaktif madde miktarlarının (konsantrasyon)
ölçülmesini, radyasyon kaynaklarının Ülkeye girişi, çıkışı, taşınması ve
transit geçişi sırasında Tüzük ve yönetmelikte öngörülen esaslara uyulup
uyulmadığının incelenmesini kapsar.
Denetimin ayrıntıları ve ilgililerin
denetime ilişkin yükümlülükleri
yönetmelikte gösterilir.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Çeşitli ve Son Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Kayıt Tutma Yükümlülüğü:
Madde 20 - Çalışma alanları bakımından bu Tüzük kapsamına giren resmi, özel kurum
ve kuruluşlar ve gerçek kişiler yönetmeliğinde öngörülen esaslara uygun olarak
kayıt tutmakla yükümlüdürler.
Radyasyon Kaynaklarının Kaybı ve Çalınması:
Madde 21 - Bu Tüzük kapsamına giren radyasyon
kaynaklarının kaybı ve çalınması halinde, sorumlu ve görevlilerce derhal gerekli tedbirler alınır
ve durum en hızlı haberleşme aracıyla Kuruma bildirilir.
Kurum uzmanlarınca, yerinde
yapılan inceleme sonucunda, radyasyon
güvenliği açısından öngörülen yönergelerin gereği, sözü edilenlerce, derhal
yerine getirilir. Bu konularda, gerekirse, ilgili kuruluşların yardımı istenir,
onlarla işbirliği yapılır.
Radyasyon Kazaları:
Madde 22 - Bir radyasyon kazası halinde, lisans ve izin koşulları gereğince alınması gerekli önlemler sorumlu
ve görevlilerce derhal alınır ve durum
en hızlı haberleşme aracıyla Kuruma bildirilir.
Kurum uzmanlarınca yerinde
yapılan inceleme sonucunda, radyasyon güvenliği açısından
öngörülen yönergelerin gereği, sözü edilenlerce, derhal yerine getirilir. Bu
konularda, gerekirse, ilgili kuruluşların yardımı istenir, onlarla işbirliği
yapılır.
Radyoaktif Yağışlar:
Madde 23 - Radyoaktif yağışlara ilişkin ölçüm, kayıt ve değerlendirmelerin sonuçları gerekirse, Kurum, ilgili bakanlık
ve kuruluşlarla işbirliği
yaparak toplumun ve çevrenin
korunması için gerekli
önlemlerin alınmasını sağlar.
Radyasyon Tesisleri Plan ve Projelerinin İncelenmesi:
Madde 24 - Radyasyon kaynaklarının kullanılması imal
edilmesi, depolanması, radyoaktif artıkların zararsız hale getirilmesi ve
benzeri amaçlarla kurulacak tesisler için yapı yapacak olanlar, plan ve
projelerini ekledikleri bir dilekçeyle
Kuruma başvurmak zorundadırlar. Plan ve
projeler radyasyon güvenliği yönünden uygun bulunursa, durum, bunların üzerinde belirtilir. Uygun
bulunmazsa, yapılması gerekli değişiklikler
ve alınması gerekli tedbirler
bir raporla ilgiliye bildirilir. Yapı izni verilmesi sırasında Kurumun
plan ve projelerin radyasyon güvenliği
yönünden uygun olduğu yolundaki bildirimi aranır. Tesise,
Kurumca lisans verilmesi aşamasında, plan ve projeye veya
rapora uyulup uyulmadığı incelenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler
Yönetmelikler:
Madde 25 - Bu Tüzükte çıkarılması öngörülen
yönetmelikler, Tüzüğün yayımından başlayarak 1 yıl içinde yürürlüğe konur.
Geçici Madde - Bu Tüzüğün yürürlüğe
girmesinden önce verilmiş olan lisanslar, veriliş tarihinden başlayarak 5 yıl
süreyle geçerlidir. Süresi dolmuş olan
lisansların yenilenmesi için,
Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten
başlayarak 2 yıl içinde Kuruma başvurulması gerekir.
Yürürlük:
Madde 26 - 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmış
ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmî Gazete'de yayımı gününde
yürürlüğe girer.
Yürütme:
Madde 27 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar
Kurulu yürütür.