RADYASYON  GÜVENLİĞİ  TÜZÜĞÜ

 

24 Temmuz 1985 tarih ve 85/9727 sayılı  Bakanlar Kurulu  Kararıyla  yürürlüğe konulan bu Tüzük, 7 Eylül 1985 tarih ve 18861 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.

 

BİRİNCİ KISIM

Genel Hükümler

 

BİRİNCİ BÖLÜM

Kapsam, Terimler ve Kısaltmalar

 

Kapsam:

Madde 1 - İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarını  bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan, resmî, özel  kurum  ve  kuruluşlar  ve gerçek kişilerce uyulması gereken kurallar bu Tüzükte gösterilmiştir.

Özgül aktivitesi gram başına 0.002 mikrocurie  (kilogram başına 74 kilo Becquerel) den daha az olan radyoaktif maddeler bu Tüzüğün kapsamı dışındadır.

 

Terimler ve Kısaltmalar:

Madde 2 - Bu Tüzükte geçen terimlerin  ve  kısaltmaların anlamları aşağıda belirtilmiştir:

A- İyonlaştırıcı   radyasyonlar,   maddesel   ortamdan geçerken onunla etkileşerek iyon çiftleri oluşturabilen  X ışını, gamma ışını gibi elektromanyetik ışınlarla, kinetik enerjileri olan yüklü parçacıklar, ağır iyonlar ve serbest nötronlar gibi tanecik karakterli ışınımlardır.

Ses dalgalarıyla, elektromanyetik spektrumun morötesi ve daha büyük dalga boylu bölgesi, bu tanımın kapsamı  dışındadır.

Bu Tüzükte iyonlaştırıcı radyasyon terimi yerine radyasyon sözcüğü kullanılmıştır.

B-  Radyoaktivite birimleri, Curie (Ci) ve Becquerel (Bq) dir:

1-   1  Curie,  saniyede 3,7 x 1010 parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.

2 -  1 Becquerel, saniyede bir parçalanma veren  radyoaktif madde miktarıdır.

1 Becquerel, 2,7 x 1010 Curiedir.

C-  Rem   (rem),   radyasyon   korunmasında   kullanılan biyolojik eşdeğer doz birimi olup, soğurulan dozla  kalite faktörünün çarpımına eşittir.

Rad (rad), soğurulan doz birimi olup, 1 gram madde içinde 100 erglik enerji soğurulması meydana getiren  herhangi bir radyasyon dozudur.

D-  Radyasyon kaynağı, iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayan radyoaktif maddelerle radyasyon yayınlayıcı  veya  üretici aygıtlardır.

E-   Radyoaktif maddeler, bir veya birden çok iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayarak çekirdekleri  kendiliğinden  bozunmaya uğrayan bir izotopu, alaşım, karışım, çözelti veya bileşik olarak içeren maddelerdir.

F-   Radyasyon yayıcı aygıtlar, bir veya birkaç tür  iyonlaştırıcı radyasyonu, belirli güvenlik önlemleri içerisinde ve denetim altında yaymak  amacıyla  yapılmış  olan  ve radyoaktif madde içeren aygıtlardır.

G-  Radyasyon üretici aygıtlar,  elektriksel,  elektronik manyetik veya elektromekanik  yöntemlerden  biriyle  yüklü parçacık veya ağır iyonları hızlandırarak belirli güvenlik önlemleri içerisinde ve denetim altında iyonlaştırıcı radyasyon üretmek üzere yapılmış  röntgen  makinaları,  betatron, lineer akseleratör, siklotron  ve  nötron  jeneratörü gibi aygıtlardır.

H-  Özgül aktivite, bir  radyoaktif  maddenin  1  gramlık kütlesinin Curie veya 1 kilogramlık  kütlesinin  Becquerel cinsinden ifade edilen aktivite yoğunluğudur.

İ-    Denetimli alanlar, radyasyon güvenliği bakımından giriş ve çıkışların özel denetime ve içerisindeki çalışmaların özel kurallara bağlı olduğu alanlardır.

J-   Radyasyon alanları, içinde çalışan kişilerin iyonlaştırıcı radyasyonlara maruz kaldığı alanlardır. Bunlar  maruz kalınan ışınlama düzeyine göre,

1.   Yıllık ışınlamaların doz  eşdeğer  sınırlarının  onda üçünü geçebileceği “çalışma durumu A alanları.”

2.   Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünün aşılmasının hiç  beklenmediği  “çalışma  durumu  B alanları.”  olmak üzere ikiye ayrılır.

K-  Radyasyon  görevlisi, sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla çalışan kişidir.

Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla  geçici olarak veya ara sıra çalışan kişiler  radyasyon  görevlisi sayılmazlar.

L-   Radyasyon kazası, istenmeyen bir olay sonucu, radyasyon korunması standartlarıyla  belirlenen  sınırların  çok üzerinde radyasyon dozu alınması veya radyoaktivif bulaşma meydana gelmesidir.

M- Radyoaktif yağışlar, nükleer  patlamaların  atmosfere yaydığı radyoaktif maddelerin çeşitli biçimlerde yeryüzüne inmesidir.

N-  Kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu anlamına gelir.

Tüzükte kullanılan diğer terimlerin  anlamları,  Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde belirtilir.

 

İKİNCİ BÖLÜM

Görevler ve Yetkiler

Hizmetlerin Yürütülmesi:

Madde 3 - Radyasyon güvenliğine ilişkin hizmetler,  Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince yürütülür.

 

Görevler ve Yetkiler:

Madde 4 - A - Radyasyon güvenliğine ilişkin ilke, mevzuat, standart ve  tedbirleri  belirlemek  üzere  çalışmalar yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak,

B - Radyasyon kaynaklarına ve bu kaynakları  bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan,  taşıyan ve depolayan resmî, özel kurum ve  kuruluşlara  ve  gerçek kişilere  lisans   vermek,   lisans   koşullarına   aykırı durumlarda lisanslarını geçici veya sürekli  olarak  iptal etmek, gerekirse, aygıt  ve  tesisin  kapatılmasına  karar vermek  ve  yasal  kovuşturmaya  geçilmesi   için   ilgili makamlara duyuruda bulunmak,

C-  Radyasyon kaynaklarının Ülkeye giriş, çıkış, transit geçiş ve taşınmalarına izin vermek,

D-  Bu Tüzük kapsamına giren işleri, radyasyon alanlarını, radyasyon güvenliği bakımından sınıflandırmak  ve  denetlemek,

E-   Radyasyon kaynaklarıyla çalışanları ve toplumu, radyasyon tehlikelerinden korumak amacıyla, gerekli tedbirleri almak, alınmasını sağlamak.

F-   Çevrenin radyoaktif artıklarla ve radyoaktif  yağışlarla kirlenmesini engellemek amacıyla gerekli  tedbirleri almak, alınmasını sağlamak,

G-  Radyasyon kazası halinde, alınması gerekli tedbirleri belirlemek ve uygulanmasını sağlamak,

H-  Radyasyon güvenliği için ilgili bakanlık ve kuruluşlarla işbirliği yapmak,

I-    Radyasyon güvenliği konusunda araştırma,  eğitim  ve yayınlar yapmak ve bu konularda ilgili kuruluşlarla  ortak çalışmalarda bulunmak.

 

İKİNCİ KISIM

Temel Standartlar, Lisans, İzin, Denetim

 

BİRİNCİ BÖLÜM

Temel Standartlar

Radyasyon Güvenliği Temel Standartları:

Madde 5 - Radyasyon güvenliğine ilişkin ilke ve  tedbirler aşağıda belirtilen radyasyon korunması temel standartlarına göre düzenlenir:

A-  Görevi gereği, radyasyon kaynaklarıyla  çalışan  veya radyasyona maruz kalan kişilerin, iç ve dış radyasyon kaynaklarından bütün vücutlarının alacağı yıllık doz  5  remi geçmeyecektir.

B-  Radyasyon görevlisi sayılmayan kişilerin ve toplumdaki diğer kişilerin maruz kalacakları iç ve dış radyasyonun dozları toplamı, bütün vücut için, yılda 0,5  remi  geçmeyecektir.

Yaş Sınırlaması:

Madde 6 - 18 yaşından küçükler, bu Tüzük kapsamına giren işlerde çalıştırılamazlar.

 

İKİNCİ BÖLÜM

Lisans

Lisansa Bağlı İşler:

Madde 7 - Bu Tüzük kapsamına giren radyasyon kaynaklarının bulundurulması, kullanılması,  imal,  ithal  ve  ihraç edilmesi, alınması, satılması, taşınması,  depolanması  ve radyasyon kaynaklarıyla çalışabilmesi,  Kurumca  verilecek lisansa bağlıdır.

Bu işler,  diğer  bakanlık  ve  kuruluşlardan  da  izin, ruhsat  veya  belge  alınmasını  gerektiriyorsa,  bunların verilmesi, Kurumca lisans verilmesi ön koşuluna  bağlıdır.

 

Lisans Türleri:

Madde 8 - Lisans türleri, aşağıda gösterilmiştir:

A-  Radyasyon kaynaklarını  bulunduran,  kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan kişilere verilen lisanslar,

B-  Radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,

1-   Tıpta kullanılan radyasyon kaynaklarına  verilen  lisanslar,

2 -  Sınai veya başka amaçlarla kullanılan radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,

C-  Radyasyon  kaynaklarının  kullanıldığı,  depolandığı, imal edildiği, radyoaktif artıkların zararsız  hale  getirildiği ve benzeri yerlere verilen lisanslar.

 

Lisans Başvurusu:

Madde 9 - Bu Tüzük hükümleri uyarınca lisans alması  gereken kişi ve kuruluşlar, aşağıdaki bilgi ve belgeleri ekledikleri bir dilekçeyle Kuruma başvururlar:

A-  Yapacakları iş için yeterli bilgileri bulunduğunu kanıtlayan resmî belge,

B-  Kurumca verilen ve başvuran tarafından doldurulan lisans başvuru formu.

Bunlar dışında, lisans türüne göre aranacak  diğer  özel koşullar ve istenecek belgeler, yönetmelikte gösterilir.

 

Başvurunun Değerlendirilmesi:

Madde 10 - Dilekçeye eklenen belgeler yeterli görülürse, Kurumca görevlendirilen uzmanlarca, yerinde inceleme yapılarak bir rapor düzenlenir. Bu rapor, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince değerlendirilir. Koşulların sağlandığı kanısına varılırsa, Kurum Başkanlığınca  onaylanan  lisans belgesi başvurana verilir. Eksiklikler varsa, bunlar başvurana bildirilir; lisans verilmesi bunların  tamamlanması koşuluna bağlıdır.

 

Lisans Süresi ve Şartları:

Madde 11 - Lisans, türlerinin gerektirdiği özel  tedbirlerin yanı sıra, aşağıdaki genel şartlarla verilir:

A-  Lisans, 5 yıl  için  geçerlidir.  Sürenin  bitiminde, 12 nci madde hükümlerine göre yenilenebilir.

B-  Lisansın özel koşullarında,  Kurumun  yazılı  izniyle değişiklik yapılabilir.

C-  Lisans devredilemez.

D-  8 inci maddenin  ve  C  bentlerine  göre  verilen  ve kullanılmayacak olan lisansların  sahipleri,  iptali  için kuruma başvurmak zorundadırlar.

Radyasyon kaynaklarını kullananların  işten  ayrılmaları ve yerlerine  alınanlar,  bunları  çalıştıranlarca  Kuruma bildirilir.

 

Lisansın Yenilenmesi:

Madde 12 - Lisansların yenilenmesi için, süresinin bitiminden 6 ay önce, Kuruma bir dilekçeyle başvurulması gerekir. Başvuru dilekçesine eklenecek  belgeler  yönetmelikte gösterilir.

 

Lisansın İptali:

Madde 13 - Kurum uzmanlarınca yapılan  denetimler  sırasında, lisans koşullarına veya radyasyon güvenliği mevzuatına uyulmadığı belirlenirse, bir rapor düzenlenir. Bu rapor, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince değerlendirilir. Raporda belirlenen hususlar yerinde görülürse,  eksikliklerin ve sakıncaların giderilmesi için bir süre  belirlenerek lisansın geçici olarak iptaline karar  verilir. Kurum Başkanlığınca onaylanan karar  ilgiliye  bildirilir. Verilen  süre  içinde  öngörülen  hususların   giderilmesi halinde, iptal kararı kaldırılır.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İzin

İzne Bağlı İşler:

Madde 14 - Radyasyon  kaynaklarının  taşınması,  transit geçişi, ülkeye girişi ve  çıkışı,  Kurumun  yazılı  iznine bağlıdır. Bu Tüzük hükümleri uyarınca lisans verilmiş  olması izin alma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

 

Giriş ve Çıkış İzinleri:

Madde 15 - Radyasyon kaynaklarını ithal ve ihraç  edecek olanlar, bunlara ilişkin proforma  faturaları  ekledikleri bir dilekçeyle Kuruma başvurmak  zorundadırlar. Giriş  ve çıkış izni, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesince  yapılacak inceleme sonuçlarına göre verilir.

Radyasyon güvenliği esaslarına aykırı bir durum görülürse, iznin verilmesi, bunun giderilmesine bağlıdır.

 

Taşıma ve Transit Geçiş İzni:

Madde 16 - Radyasyon kaynaklarını taşımak ve transit geçirmek isteyenler durumu Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. İzin, Kurum uzmanlarınca, gerekirse, taşımanın başlayacağı yerde veya giriş gümrüğünde yapılacak inceleme sonuçlarına göre verilir.

Radyasyon güvenliği esaslarına aykırı bir durum görülürse, iznin verilmesi, bunun giderilmesine bağlıdır.

 

Taşıma ve Transit Geçiş İzninin Koşulları:

Madde 17 - Taşıma ve transit geçiş izni,  yönetmeliğinde belirlenecek özel koşulların yanı  sıra,  aşağıdaki  genel koşullarla verilir:

A-  Kurum uzmanlarınca bir yol belirlenmişse,  taşıma  bu yol üzerinden yapılacaktır.

B-  Araca, radyasyon tehlikesi uyarı  işaretleri  konulacaktır.

C-  Taşıma veya geçiş sırasında meydana  gelecek  kazalar en hızlı haberleşme aracıyla Kuruma bildirilecek ve  Kurum uzmanlarınca öngörülen önlemler derhal alınacaktır.

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Denetim

Denetime Bağlı İşler:

Madde 18 - Çalışma alanları bakımından bu Tüzük kapsamına giren resmi, özel kurum ve kuruluşlar ve  gerçek  kişiler, Kurumun denetimine bağlıdır.

Kurum uzmanları, bu amaçla ilgili yer ve tesislere  girmek, gerekli gördükleri belgeleri istemek ve  incelemek yetkisine sahiptirler.

Denetim sırasında ilgililer, uzmanlara her türlü  kolaylığı göstermekle yükümlüdürler.

 

Denetim Esasları:

Madde 19 - Denetim, haberli veya habersiz olarak her zaman yapılabilir.

Denetim radyasyon kaynaklarının bulundurulduğu  yerlerin fiziksel yönden incelenmesini ve  radyasyon  düzeylerinin, radyoaktif madde miktarlarının (konsantrasyon)  ölçülmesini, radyasyon kaynaklarının Ülkeye girişi, çıkışı, taşınması ve transit geçişi sırasında Tüzük ve yönetmelikte öngörülen esaslara uyulup uyulmadığının  incelenmesini  kapsar.

Denetimin ayrıntıları ve  ilgililerin  denetime  ilişkin yükümlülükleri yönetmelikte gösterilir.

 

ÜÇÜNCÜ KISIM

Çeşitli ve Son Hükümler

 

BİRİNCİ BÖLÜM

Çeşitli Hükümler

Kayıt Tutma Yükümlülüğü:

Madde 20 - Çalışma alanları bakımından bu Tüzük kapsamına giren resmi, özel kurum ve kuruluşlar ve gerçek kişiler yönetmeliğinde öngörülen esaslara uygun olarak kayıt  tutmakla yükümlüdürler.

 

Radyasyon Kaynaklarının Kaybı ve Çalınması:

Madde 21 - Bu Tüzük kapsamına giren radyasyon  kaynaklarının kaybı ve çalınması halinde, sorumlu ve  görevlilerce derhal gerekli tedbirler alınır ve durum en  hızlı  haberleşme aracıyla Kuruma bildirilir.

Kurum uzmanlarınca, yerinde yapılan inceleme  sonucunda, radyasyon güvenliği açısından öngörülen yönergelerin gereği, sözü edilenlerce, derhal yerine getirilir. Bu konularda, gerekirse, ilgili kuruluşların yardımı istenir, onlarla işbirliği yapılır.

 

Radyasyon Kazaları:

Madde 22 - Bir radyasyon kazası halinde, lisans ve  izin koşulları gereğince alınması gerekli önlemler  sorumlu  ve görevlilerce derhal alınır ve durum  en  hızlı  haberleşme aracıyla Kuruma bildirilir.

Kurum uzmanlarınca yerinde yapılan  inceleme  sonucunda, radyasyon güvenliği açısından öngörülen yönergelerin gereği, sözü edilenlerce, derhal yerine getirilir. Bu konularda, gerekirse, ilgili kuruluşların yardımı istenir, onlarla işbirliği yapılır.

 

Radyoaktif Yağışlar:

Madde 23 - Radyoaktif yağışlara ilişkin ölçüm, kayıt  ve değerlendirmelerin sonuçları gerekirse, Kurum, ilgili  bakanlık  ve  kuruluşlarla  işbirliği  yaparak  toplumun  ve çevrenin  korunması  için  gerekli  önlemlerin  alınmasını sağlar.

 

Radyasyon Tesisleri Plan ve Projelerinin İncelenmesi:

Madde 24 -  Radyasyon  kaynaklarının  kullanılması  imal edilmesi, depolanması, radyoaktif artıkların zararsız hale getirilmesi ve benzeri amaçlarla kurulacak  tesisler  için yapı yapacak olanlar, plan ve projelerini ekledikleri  bir dilekçeyle Kuruma başvurmak zorundadırlar. Plan ve  projeler radyasyon güvenliği yönünden uygun bulunursa,  durum, bunların üzerinde belirtilir. Uygun bulunmazsa,  yapılması gerekli değişiklikler ve alınması  gerekli  tedbirler  bir raporla ilgiliye bildirilir. Yapı izni verilmesi sırasında Kurumun plan ve projelerin  radyasyon  güvenliği  yönünden uygun olduğu yolundaki bildirimi aranır.  Tesise,  Kurumca lisans verilmesi aşamasında, plan ve projeye  veya  rapora uyulup uyulmadığı incelenir.

 

İKİNCİ BÖLÜM

Son Hükümler

Yönetmelikler:

Madde 25 - Bu Tüzükte çıkarılması öngörülen  yönetmelikler, Tüzüğün yayımından başlayarak 1 yıl içinde  yürürlüğe konur.

 

      Geçici Madde - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olan lisanslar, veriliş tarihinden başlayarak 5 yıl süreyle geçerlidir. Süresi dolmuş olan  lisansların  yenilenmesi için, Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten  başlayarak 2 yıl içinde Kuruma başvurulması gerekir.

 

Yürürlük:

Madde 26 - 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu  Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine  dayanılarak  hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmî Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe girer.

 

Yürütme:

Madde 27 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.