BİYOGÜVENLİK KANUNU
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç
ve kapsam
MADDE
1 - (1) Bu Kanunun amacı;
bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji
kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve
ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin
sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması, bu
faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve
esasları belirlemektir.
(2) Bu Kanun; genetik yapısı değiştirilmiş
organizmalar ve ürünleri ile ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme,
piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama,
paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair hükümleri kapsar.
(3) Veteriner tıbbî ürünler ile Sağlık
Bakanlığınca ruhsat veya izin verilen beşeri tıbbî ürünler ve kozmetik ürünleri
bu Kanun kapsamı dışındadır.
Tanımlar
MADDE
2 - (1) Bu Kanunun
uygulanmasında;
a) Ayırt edici kimlik: Her bir GDO için
taşıdığı her bir genin kodunu da içeren nümerik ve alfa nümerik bir kodlama
sistemini,
b) Bakan: Tarım ve Köyişleri Bakanını,
c) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri
Bakanlığını,
ç) Basitleştirilmiş işlem: GDO ve
ürünlerinden kaynaklanabilecek herhangi bir riskin olmadığı; insan, hayvan ve
bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının
bulunmadığı yönünde mevcut bilgiye ve daha önce yapılmış olan risk
değerlendirmesine dayanan basitleştirilmiş karar alma sürecini,
d) Biyogüvenlik: İnsan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği korumak için GDO ve ürünleri ile
ilgili faaliyetlerin güvenli bir şekilde yapılmasını,
e) Biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması:
GDO ve ürünleri ile ilgili bilimsel, teknik ve uygulamaya ilişkin bilgi ve
belgelerin ulusal ve uluslararası seviyede alışverişinin kolaylaştırılması ile
kamuoyunun bilgilendirilmesi ve karar sürecine katılımı amacıyla oluşturulacak
bilgi alışverişi sistemini,
f) Biyogüvenlik sistemi: Biyogüvenliğin
sağlanması için yürütülen her türlü faaliyet ile idari, hukuki ve kurumsal
yapılanmanın tamamını,
g) Biyolojik çeşitlilik: Ekosistem de
dâhil olmak üzere, türler arası ve tür içi farklılıkları,
ğ) Bulaşan: Gıda veya yeme kasten ilave
edilmeyen ancak, gıdanın birincil üretim aşaması dâhil üretimi, imalatı,
işlenmesi, hazırlanması, işleme tabi tutulması, ambalajlanması, paketlenmesi,
nakliyesi veya muhafazası ya da çevresel bulaşma sonucu gıdada bulunan, hayvan
tüyü, böcek parçası gibi yabancı maddeler hariç olmak üzere her tür maddeyi,
h) Canlı organizma: Mikroorganizma, steril
organizma, virüs, virion ve viroidler de dahil olmak üzere genetik materyali
çoğaltabilen ya da aktarabilen herhangi bir biyolojik varlığı,
ı) Deneysel amaçlı serbest bırakma: GDO
ile ilgili deneysel amaçlarla yapılacak faaliyetlerin, harici çevre ile
temasını önleyecek şekilde, kontrollü şartlar altında, sınırlandırılmış belirli
bir alanda yürütülmesini,
i) Genetik yapısı değiştirilmiş organizma
(GDO): Modern biyoteknolojik yöntemler kullanılmak suretiyle gen aktarılarak
elde edilmiş, insan dışındaki canlı organizmayı,
j) GDO’lardan elde edilen ürünler: Kısmen
veya tamamen GDO’lardan elde edilmekle birlikte GDO içermeyen veya GDO’dan
oluşmayan ürünleri,
k) GDO ve ürünleri: Kısmen veya tamamen
GDO’lardan elde edilen, GDO içeren veya GDO’lardan oluşan ürünleri,
l) İlgililer: GDO ve ürünleri ile ilgili
olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma,
ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve
benzeri faaliyetlerde bulunanları,
m) İşleme: GDO ve ürünlerinin, gıda, yem
veya diğer amaçlarla kullanılmasını sağlamak için yapılan ve ürünün ilk halini
önemli ölçüde değiştiren herhangi bir faaliyeti,
n) İzleme: GDO ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek herhangi bir riskin olmadığı ve insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının bulunmadığı
tespit edilmiş, piyasaya sürülen bir GDO ve ürününün işleme ve dağıtım zinciri
boyunca her aşamada takibi ve her türlü gözlem, kontrol ve denetimi,
o) Kapalı alanda kullanım: İnsan, hayvan
ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde genetiği
değiştirilmiş organizmalardan kaynaklanabilecek olumsuz etkilerin biyolojik,
kimyasal ve fiziksel engellerle tamamen önlenerek kontrol edilen laboratuvar ve
tesislerdeki işlemlerini,
ö) Karar: GDO veya ürünlerine ilişkin
yapılan bir başvuru hakkında bilimsel esaslara göre yapılan risk
değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçlarına göre Biyogüvenlik
Kurulu tarafından verilen kararı,
p) Komite: Bilimsel değerlendirmeleri
yapmak üzere Kurul tarafından oluşturulan komiteleri,
r) Kurul: Biyogüvenlik Kurulunu,
s) Modern biyoteknoloji: Geleneksel ıslah
ve seleksiyonda kullanılan teknikler dışında, doğal fizyolojik üreme engelini
aşarak, rekombinant deoksiribonükleik asidin (rDNA) ve nükleik asidin hücrelere
ya da organallere doğrudan aktarılmasını sağlayan in vitro nükleik asit
tekniklerinin ya da taksonomik olarak sınıflandırılmış familyanın dışında,
farklı tür ve sınıflar arasında hücre füzyonu tekniklerinin uygulanmasını,
ş) Muamele: İnsan, hayvan ve bitki sağlığı
ile çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunması için alınacak tedbirler göz
önünde bulundurularak ambalajlama, paketleme, etiketleme, nakil ve depolama
gibi GDO üzerinde gerçekleştirilen herhangi bir işlemi,
t) Piyasaya sürme: Bu Kanun kapsamındaki
her türlü ürünün bedelli veya bedelsiz olarak piyasaya arzını,
u) Protokol: 17/6/2003 tarihli ve 4898
sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ve 17/7/2003 tarihli ve 2003/5937
sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanan Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’nin
Biyogüvenlik Kartagena Protokolünü,
ü) Risk değerlendirme: GDO ve ürünlerinin,
genetik değişiklikten dolayı, insan, hayvan ve bitki sağlığı, biyolojik
çeşitlilik ve çevre üzerinde sebep olabileceği risklerin ve risk kaynağının
test, analiz, deneme gibi bilimsel yöntemlerle tanımlanması, niteliklerinin
belirlenmesi, değerlendirilmesi ve risk unsurlarının belirlenmesini kapsayan
dört aşamalı süreci,
v) Risk iletişimi: Risk analizi sürecinde
risk değerlendiricileri, risk yöneticileri ve diğer ilgili tarafların, tehlike,
risk, riskle ilgili faktörler ve riskin algılanmasına ilişkin bilgi ve görüşler
ile risk değerlendirmesi bulguları ve risk yönetimi kararlarının açıklamalarını
da kapsayan bilgi ve düşüncelerin paylaşımını,
y) Risk yönetimi: GDO ve ürünlerinin, risk
değerlendirmesi ve yasal faktörler göz önünde tutularak ilgili taraflarla
istişare ile izin verilen amaç ve kurallar dâhilinde kullanılmasını ve
muamelesini sağlamak amacıyla alınan önlemleri, uygun olabilecek kontrol
önlemlerine ilişkin alternatiflerin değerlendirilmesi, tercih edilmesi ve
uygulanması sürecini,
z) Sosyo-ekonomik değerlendirme: Başvuru
hakkında karar verilmeden önce değerlendirilmek üzere, GDO ve ürünlerinin
çevreye serbest bırakılması ve kullanılması sürecinde biyolojik çeşitlilik ve
kullanıcıları ile çiftçiler üzerindeki etkilerinden kaynaklanacak
sosyo-ekonomik bedelleri belirlemek üzere bilimsel esaslara dayanarak yapılan
tüm çalışmaları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Temel
Esaslar
Başvuru,
değerlendirme ve karar verme
MADDE
3 - (1) İnsan, hayvan ve
bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilir kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin
ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya sürülmesi ile
genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımına, bilimsel
esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine göre karar verilir. Risk
değerlendirme sonuçlarına göre risk oluşturmayacağı belirlenen başvurular için
verilen kararın geçerlilik süresi on yıldır.
(2) Her bir GDO ve ürününün ilk ithalatı
için gen sahibi veya ithalatçı, yurt içinde geliştirilen GDO ve ürünü için ise
gerçek ve tüzel kişiler tarafından Bakanlığa başvuru yapılır. Başvurularda,
başvurunun içeriğine ilişkin bilgiler ile GDO ve ürününün ne amaçla
kullanılacağının belirtilmesi zorunludur. GDO ve ürünü için birden fazla amaçla
kullanım başvurusu yapılabilir. Birden fazla amaçla kullanım başvurusu
yapıldığında, her bir amaç için ayrı başvuru yapılmış sayılır.
(3) Yapılan bir başvurunun sonucu başka
başvurular için emsal teşkil etmez.
(4) Alınan başvurular Bakanlık tarafından
Kurula iletilir. Kurul doksan gün içerisinde başvurunun kabul edilip
edilmediğini ve diğer değerlendirmelerini Bakanlığa gönderir. Bakanlık on beş
gün içerisinde başvuru sahibine bildirimde bulunur. Ek bilgi veya belge talebi
nedeniyle geçen süre, bu sürenin hesabında dikkate alınmaz.
(5) GDO ve ürünlerinin;
a) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile
çevre ve biyolojik çeşitliliği tehdit etmesi,
b) Üretici ve tüketicinin tercih hakkının
ortadan kaldırılması,
c) Çevrenin ekolojik dengesinin ve
ekosistemin bozulmasına neden olması,
ç) GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma
riskinin olması,
d) Biyolojik çeşitliliğin devamlılığını
tehlikeye düşürmesi,
e) Başvuru sahibinin biyogüvenliğin
sağlanmasına yönelik tedbirleri uygulamak için yeterli teknik donanıma sahip
olmadığının anlaşıldığı,
durumlarda bu başvurular reddedilir.
(6) Karar alma süresi, bu maddenin
dördüncü fıkrasına göre alınan kararın Bakanlık tarafından başvuru sahibine
bildirilmesinden sonra başlar ve bu süre iki yüz yetmiş günü geçemez. Ek bilgi
veya belge talebi nedeniyle geçen süre, karar alma süresinin hesabında dikkate
alınmaz.
(7) Başvuru sahibi gizli tutulmasını
istediği bilgilere ilişkin talebini yazılı olarak bildirir. Bakanlık bu talebin
tamamen veya kısmen karşılanmasına karar vermesi öncesinde başvuru sahibi ile
gizlilik talebi hakkında bilgi alışverişinde bulunur. Bakanlık bu görüşmenin
ardından taleple ilgili gerekli tedbirleri alır ve başvuru sahibine bildirir.
Başvuru sahibinin veya ithalatçının adı ve adresi, GDO ve ürünlerinin kullanım
amacı, sahip olduğu özellikler, ayırt edici kimlik bilgileri, bilinen ve
bilimsel isimleri, transfer edilen genin alındığı organizma, alıcı ve verici
organizmanın orijin ülkesi, transfer yönteminin genel tanımı, acil durumlarda
uygulanacak olan yöntem ile planlar ve risk değerlendirmesinin özeti gizli
bilgi olarak değerlendirilemez.
(8) Başvurularda, GDO veya ürünlerinin
geliştirildiği veya tescil edildiği ülkede çevreye serbest bırakılmasına,
tüketim amacıyla piyasaya sürülmesine izin verildiğine, verilen iznin devam
ettiğine, üretimine ve tüketimine devam edildiğine ve Bakanlıkça belirlenen
süreyle piyasada yer aldığına dair talep edilen belgenin sunulması zorunludur.
(9) Deneysel amaçlı serbest bırakma veya
piyasaya sürme amacıyla ilk defa ithal edilecek GDO ve ürünleri için ithalattan
önce, yurt içinde geliştirilenler için ise piyasaya sürülmeden önce Bakanlığa
ayrı ayrı başvuru yapılır.
(10) GDO ve ürünlerinin transit geçişinde
her bir geçiş için Bakanlıktan izin alınması zorunludur. Transit geçişler,
Bakanlık tarafından verilen yazılı izinde belirtilen koşullara ve 27/10/1999
tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununa uygun olarak gerçekleştirilir.
(11) Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar
tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için
Bakanlıktan izin alınır. İthalat, yazılı izinle belirlenen koşullara uygun
olarak gerçekleştirilir. Araştırma amaçlı olan GDO ve ürünleri ile genetiği
değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımı için, faaliyeti
yürüteceklerin kapalı alanda kullanım koşullarını ve standartlarını karşılaması
ve kaza ile çevreye yayılması durumunda uygulanabilecek tedbirlerin mevcut olması
gerekir. Araştırma amaçlı yapılacak faaliyet ve sonucundan Bakanlığa bilgi
verilmesi zorunludur.
(12) GDO ve ürünleri ile ilgili yapılan
başvurular hakkında risk ve sosyo-ekonomik değerlendirmeye ilişkin bilimsel
raporlar, Kurul tarafından, biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması vasıtasıyla
kamuoyuna açıklanır. Kurul, bu görüşleri de dikkate alarak nihai değerlendirme
raporu ile olumlu kararını toplantı tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde
gerekçeleri, varsa karşı oy gerekçeleri ve imzaları ile birlikte tekemmül
ettirmek ve Bakanlığa sunmak zorundadır. Kurul kararları Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girer.
(13) Kararın olumsuz olması durumunda; bu
karar, Bakanlıkça başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Başvuru sahibi
olumsuz kararın değiştirilmesine sebep olabilecek yeni bilgilere sahip olması
halinde, Bakanlığa başvurarak bu olumsuz kararın gözden geçirilmesini
isteyebilir. Bu durumda Kurul, sunulan yeni bilgileri dikkate alarak altmış gün
içinde kararı gözden geçirir ve sonuçlarını başvuru sahibine bildirilmek üzere
Bakanlığa iletir. Verilen nihai karar kamuoyuna duyurulur.
(14) Kurul, Komitenin kararına uymaması
durumunda bu durumu gerekçeli olarak açıklar.
(15) Kararda aşağıdaki hususlar yer alır:
a) Geçerlilik süresi.
b) İthalatta uygulanacak işlemler.
c) Kullanım amacı.
ç) Risk yönetimi ve piyasa denetimi için
gerekli veriler.
d) İzleme koşulları.
e) Belgeleme ve etiketleme koşulları.
f) Ambalajlama, taşıma, muhafaza ve nakil
kuralları.
g) İşleme, atık ve artık arıtım ve imha
koşulları.
ğ) Güvenlik ve acil durum tedbirleri.
h) Yıllık raporlamanın nasıl yapılacağı.
(16) Başvuru sahibi, geçerlilik süresi
dolmadan en az bir yıl önce Bakanlığa müracaat ederek uzatma talep edebilir. Bu
talep Kurul tarafından değerlendirilir ve sonucu başvuru sahibine bildirilmek
üzere Bakanlığa gönderilir. Sonucun bir yıllık süre içerisinde başvuru sahibine
bildirilmemesi durumunda, izin süresi karar verilinceye kadar uzar.
(17) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin
usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Risk
değerlendirme, sosyo-ekonomik değerlendirme ve risk yönetimi
MADDE
4 - (1) Bu Kanuna göre
yapılan her bir başvuru için bilimsel esaslara göre risk değerlendirmesi ve
sosyo-ekonomik değerlendirme ayrı ayrı yapılır. Başvuruda verilen bilgilerin
yeterli görülmemesi durumunda başvuru sahibinden yeniden deney, test, analiz ve
araştırma yapılması talep edilebilir. Risk değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme işlemleri ile ilgili masraflar başvuru sahibi tarafından
karşılanır.
(2) Yapılan başvurularda her bir başvuru
için ayrı risk değerlendirmesi yapılır. Risk değerlendirmesinde laboratuvar,
sera ve tarla testlerini içeren alan denemeleri ile gıda analizleri, toksisite
ve alerji testleri yanında gerekli görülen diğer testlerin sonuçlarının başvuru
sahibi tarafından verilmesi zorunludur.
(3) Her bir başvuru hakkında karar vermede
esas alınmak üzere GDO’ların, biyolojik çeşitliliğin korunması ve
sürdürülebilirliğinin sağlanması, tüketici ve kullanıcılar üzerindeki
etkilerinin belirlenmesi için sosyo-ekonomik değerlendirme yapılır.
(4) Başvurusu yapılan GDO ve ürünleri için
risk ve sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçlarına dayanarak risk yönetimi
esasları belirlenir. Risk yönetimi ile ilgili detaylı bir plan hazırlanır. Risk
yönetim planının hazırlanması ve uygulanmasından başvuru sahibi sorumludur.
(5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul
ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Yasaklar
MADDE
5 - (1) GDO ve ürünlerine
ilişkin aşağıdaki fiillerin yapılması yasaktır:
a) GDO ve ürünlerinin onay alınmaksızın
piyasaya sürülmesi.
b) GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına
aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması.
c) Genetiği değiştirilmiş bitki ve
hayvanların üretimi.
ç) GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından
piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı.
d) GDO ve ürünlerinin bebek mamaları ve
bebek formülleri, devam mamaları ve devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk
ek besinlerinde kullanılması.
Basitleştirilmiş
işlem
MADDE
6 - (1) GDO ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek herhangi bir riski olmayan ve insan, hayvan ve bitki sağlığı
ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının bulunmadığı yönünde
mevcut bilgiye ve daha önce yapılmış olan risk değerlendirmesine dayanan
başvurular için, sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçları da dikkate alınarak
basitleştirilmiş işlem uygulanabilir.
(2) Basitleştirilmiş işleme müracaat
esnasında Bakanlık tarafından belirlenecek diğer hususlar dışında aşağıdaki
şartların karşılanması zorunludur:
a) Gen kaynağı ile transfer edilen canlı
organizmanın taksonomisi ve biyolojisinin biliniyor olması.
b) GDO’nun insan, hayvan, çevre sağlığı ve
biyolojik çeşitliliğe olabilecek etkileri hakkında yeterli bilgi bulunması.
c) GDO’nun diğer canlı organizmalarla
ilişkisi ile ilgili olarak kullanılabilecek daha önce yapılmış risk
değerlendirmelerinden elde edilen olumsuz bir etki olmadığına dair bilginin
mevcut olması.
ç) Transfer edilen genetik materyalin
tanımlanması ve transfer edildiği canlı organizma içinde belirlenmesi için
detaylı yöntem ve verilerin bulunması.
(3) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul
ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Karar
sonrası yapılacak işlemler
MADDE
7 – (1) GDO ve ürünlerinin
piyasaya sürülmesinden sonra, kararda verilen koşullara uyulup uyulmadığı,
insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde
herhangi bir beklenmeyen etkisinin olup olmadığı Bakanlık tarafından kontrol
edilir ve denetlenir. Bu amaçla yapılacak analiz işlemleri, Bakanlık tarafından
belirlenen laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilir. İthalatçı, kontrol ve
denetim işlemleriyle ilgili olarak talep edilen hususları yerine getirmekle
yükümlüdür.
(2) Kararda belirtilen koşulların ihlali
veya GDO ve ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin ortaya çıkabileceği
yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda, karar Kurul
tarafından iptal edilebilir. Kararı iptal edilen GDO ve ürünleri toplatılır.
İnsan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe olumsuz etkisi
olduğu tespit edilenler derhal imha edilir; herhangi bir olumsuz etkisi tespit
edilmeyenlerin ise mülkiyeti kamuya geçirilir. Bu fıkra uyarınca Bakanlıkça
alınacak tedbirlerle ilgili yapılan masraflar ve diğer giderler, kusur ve
sorumlulukları dikkate alınarak ilgililerden tahsil edilir.
(3) İzlenebilirliğin sağlanması amacıyla,
GDO ve ürünlerinin ülkeye girişi ve dolaşımında, Bakanlığa beyanda bulunulması,
gerekli kayıtların tutulması, kararın bir örneğinin bulundurulması ve
etiketleme kurallarına uyulması zorunludur. Her bir GDO ve ürününe ayırt edici
kimlik verilerek kayıt altına alınır. Kayıt altına alınan GDO ve ürünlerine
ilişkin belgelerin yirmi yıl süreyle saklanması zorunludur.
(4) Herhangi bir ürünün Bakanlık
tarafından belirlenen eşik değerin üzerinde GDO ve ürünlerini içermesi halinde;
etikette, GDO içerdiğinin açıkça belirtilmesi zorunludur.
(5) İlgililer, GDO ve ürünleriyle ilgili
olarak yeni bir risk ya da risk şüphesini öğrendiği takdirde durumu derhal
Bakanlığa bildirmek ve tedbir almakla yükümlüdür.
(6) İlgililer; GDO ve ürünlerinin piyasaya
sürülmesi sırasında alıcıları muamele, işleme, taşıma, saklama ve diğer
işlemlere ilişkin kararda yer alan güvenlik kuralları ve tedbirleri hakkında
bilgilendirmekle yükümlüdür.
(7) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul
ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Bakanlığın Görev ve Yetkileri
ile Kurul ve Komiteler
Bakanlığın
görev ve yetkileri
MADDE
8 - (1) Bakanlığın görev ve
yetkileri şunlardır:
a) Kurula uygun çalışma koşullarını
sağlamak ve Kurulun sekretarya hizmetlerini yürütmek.
b) Kurulca talep edilen bilgi ve belgeleri
temin etmek, istenen araştırma, deneme, kontrol ve denetlemeleri yaparak veya
yaptırarak sonuçlarını Kurula bildirmek.
c) Bu Kanunda belirtilen iş ve işlemlerin
uygulanması, istenmeyen GDO bulaşıklarının engellenmesi, izlenmesi, kontrolü ve
denetimini sağlamak.
ç) Gerek görülmesi halinde GDO ve ürünleri
ile ilgili çalışmalar yapmak için gerçek veya tüzel kişileri yetkilendirmek,
yetkilendirilen bu gerçek veya tüzel kişileri denetlemek ve bunlara ilişkin
usul ve esasları düzenlemek.
d) Ülkesel biyolojik çeşitlilik ve genetik
kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı için strateji geliştirmek,
uygulamak veya uygulanmasını sağlamak.
e) Biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması
aracılığıyla kamuoyunun GDO ve ürünleri ile ilgili bilgilendirilmesi ve karar
alma sürecine katılımının sağlanması için gerekli tedbirleri almak.
f) Kurul ve bilimsel komitelerin
faaliyetleri ile ilgili usul ve esasları belirlemek.
g) GDO ve ürünlerinin bu Kanunda
düzenlenen haller dışındaki dolaşımını ve kullanımını önlemek için, sınır
kontrolleri hususunda ilgili kurumlarla iş birliği yapmak.
ğ) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile
çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması
hususunda öngörülemeyen durumlara yönelik acil durumlarda uygulanacak yöntem
ile acil eylem planlarını hazırlamak ve uygulamak.
h) Kurulun görüşleri doğrultusunda GDO ve
ürünlerinin özelliklerine göre eşik değerini belirlemek.
ı) Bu Kanun kapsamındaki ürünler ile
GDO’lardan elde edilen ürünlerin etiketlenmesine ilişkin usul ve esasları
belirlemek.
(2) Bakanlık, gerekli hallerde bu Kanunun
uygulanması ile ilgili olarak, diğer bakanlıklar ve ilgili kurum ve kuruluşlar
ile iş birliği yapar.
(3) GDO ve ürünleri ile bunlara ilişkin
her türlü faaliyet sürecinde meydana gelebilecek kaza durumunda, çevre,
biyolojik çeşitlilik, tarımsal üretim ve insan sağlığı üzerinde olabilecek
zararların önlenmesine yönelik acil eylem planlarının zamanında hazırlanması ve
uygulanmasından Bakanlık sorumludur.
(4) Bakanlık; insan, hayvan, bitki sağlığı
ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla bu Kanun kapsamına
giren ürünler hakkında tamamen veya kısmen toplatma, mülkiyetin kamuya
geçirilmesi, ürünün mahrecine iadesi, faaliyetin geçici olarak durdurulması,
ürünün imhası, piyasaya arzı, ticareti ve işlenmesinin yasaklanması gibi
ihtiyati tedbirleri almaya ve her türlü düzenlemeyi yapmaya yetkilidir.
Biyogüvenlik
Kurulu
MADDE
9 - (1) GDO ve ürünleri ile
ilgili yapılan başvuruların değerlendirilmesi ve bu maddede belirtilen diğer
görevlerin yürütülmesi için Biyogüvenlik Kurulu oluşturulur.
(2) Kurul, Bakanlıkça dört, Çevre ve Orman
Bakanlığınca iki, Sağlık Bakanlığınca bir, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bir
ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca bir üye olmak üzere, üç yıllık süre için, ilgili
bakanlar tarafından belirlenen toplam dokuz üyeden oluşur. Bakanlıkça seçilecek
üyelerden birinin üniversite, diğerinin ise meslek örgütleri tarafından
gösterilen adaylar arasından seçilmesi zorunludur. Kurul Başkanı, Bakan
tarafından belirlenir. Kurul Başkanı yokluğunda yerine vekalet etmek üzere bir
üyeyi tayin eder.
(3) Kurul Başkan ve üyeleri en fazla iki
dönem için görevlendirilebilir.
(4) Boşalan Kurul Başkanlığı ve
üyeliklerine en geç bir ay içerisinde ilgili bakanlar tarafından yeni
görevlendirme yapılır.
(5) Kurul üyesi olabilmek için en az
lisans düzeyinde yükseköğrenim görmüş olmak ve 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı
Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) bendinin (1), (4), (5), (6)
ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen şartları taşımak zorunludur. Kurul
üyelerinin bu Kanun kapsamına giren konularda en az beş yıllık tecrübeye sahip
olması şartı aranır.
(6) Kurul Başkan ve üyelerinin görev
süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak, Kurul Başkanı veya bir
üyenin bu görevi yapamayacak derecede hastalık veya sakatlık durumunun ortaya
çıkması, görevlendirilmeleri için gerekli şartları kaybetmeleri ya da bu Kanuna
aykırı işlem yaptıklarının tespit edilmesi durumunda Bakan tarafından görevine
son verilir.
(7) Kurul Başkan ve üyeleri ile bunların
eşleri, evlatlıkları ve ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları, Kurulun
karar almakla görevli olduğu faaliyet veya alanlarla ilgili herhangi bir ticari
faaliyette bulunamaz veya sermaye piyasası araçlarına sahip olamaz. Bu fıkra
hükmüne aykırı davranıldığının tespit edilmesi durumunda, bunların üyelikleri
Bakan tarafından derhal sona erdirilir.
(8) Kurul Başkan ve üyeleri, görevlerinden
ayrılmalarını izleyen üç yıl içinde bu Kanunla düzenlenen faaliyet ve
alanlardaki özel kuruluşlarda görev alamaz.
(9) Kurulda görev alan üyelere yılda on
iki toplantı gününü geçmemek üzere katıldıkları her toplantı günü için (5.000)
gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda
huzur hakkı ödenir. Kurulda görev alan üyelere harcırah ödenmesini gerektiren
hallerde 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre en
yüksek Devlet memuruna ödenen harcırah esas alınır.
Biyogüvenlik
Kurulunun çalışma esasları
MADDE
10 - (1) Kurul görevini
yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurula emir ve talimat
veremez.
(2) Kurul, Başkanın daveti üzerine
gündemli olarak toplanır. Her bir toplantının gündemi toplantıdan en az bir
hafta önce Kurul Başkanı tarafından hazırlanarak Kurul üyelerine bildirilir.
Gündemde yer alan maddelerin görüşülmesi tamamlanmadığı sürece toplantı sona ermiş
sayılmaz.
(3) Kurul en az yedi üyenin hazır
bulunması ile toplanır. Kurul, üyelerden en az beşinin aynı yöndeki oyuyla
karar alır. Kurul kararı tutanakla tespit edilir ve imza altına alınır.
(4) Geçerli mazereti olmaksızın bir takvim
yılında toplam üç toplantıya katılmayan üye, bu durumun Kurul kararı ile tespit
edilmesi koşuluyla, üyelikten çekilmiş sayılır. Toplantıya katılmasına rağmen
karşı oy kullanmadığı halde Kurul kararlarını süresi içinde imzalamayan veya
karşı oy kullandığı halde, karşı oy gerekçesini süresi içinde yazmayan Kurul
üyeleri, yazılı olarak ikaz edilir. Bu durumun bir takvim yılı içinde toplam üç
defa tekrar etmesi halinde, ikaz edilen üye çekilmiş sayılır. Bu durumun,
üyenin katılmadığı üçüncü toplantıda Kurul tarafından tespit edilip karara
bağlanarak Bakanlığa bildirilmesi zorunludur.
(5) Kurul üyeleri, eşleri, evlatlıkları ve
üçüncü derece dâhil kan ve kayın hısımlarıyla ilgili konularda müzakere ve
oylamaya katılamaz.
Biyogüvenlik
Kurulunun görev ve yetkileri
MADDE
11 - (1) Kurulun görev ve
yetkileri şunlardır:
a) Uzmanlar listesini oluşturmak.
b) Uzmanlar listesindeki kişilerden
seçilen bilimsel komiteleri oluşturmak.
c) Her bir başvuru için uzmanlar
listesinden bilimsel komitelerin üyelerini seçmek.
ç) Risk ve sosyo-ekonomik değerlendirme
raporlarını dikkate alarak Kurul kararlarını oluşturmak.
d) İzleme raporlarına dayanarak kararın
kısmen veya tamamen iptali ile yasaklama, toplatma, imha ve benzeri
yaptırımlara ilişkin kararlarını Bakanlığa sunmak.
e) Etik komite oluşturmak.
Bilimsel
komitelerin oluşumu, görev ve yetkileri
MADDE
12 - (1) Kurul tarafından
her bir başvuru için, risk değerlendirme komitesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme komitesi ile ihtiyaca göre diğer bilimsel komiteler oluşturulur.
Bu komiteler on bir kişiden teşekkül eder.
(2) Uzmanlar listesi, üniversiteler ve
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Kurul tarafından gerekli
görülen alanlarda çalışanlar arasından seçilir.
(3) Komitelerin görev ve yetkileri
şunlardır:
a) Bu Kanun kapsamında yapılan
başvurularda risk değerlendirmesi için sağlanan bilgilerin bilimsel
yeterliliğini belirlemek.
b) Test, deney, deneme, analiz ve diğer
işlemleri belirlemek, gerekli hallerde ek bilgi istemek.
c) Risk değerlendirme ve sosyo-ekonomik
değerlendirme raporlarını hazırlamak.
ç) Karar sonrasında ortaya çıkan veya elde
edilen her türlü yeni veri ve bilgiyi değerlendirerek bilimsel görüş
oluşturmak.
d) Bilimsel değerlendirmeler yapmak,
Kurula bilgi vermek ve rapor hazırlamak.
(4) Komitelerin hazırladıkları bilimsel
değerlendirme raporları hizmete özel olup, bu raporlar Kurul haricinde hiçbir
gerçek ve tüzel kişiye, kuruma ve kuruluşa verilemez. Komite üyeleri hukuka
aykırı eylemleri dışında hazırladıkları bilimsel değerlendirme raporlarından dolayı
sorumlu tutulamaz.
(5) Komiteler görevlerini yaparken
bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi komitelere emir ve talimat
veremez.
(6) Komitelerde görev alan üyelere yılda
on iki toplantı gününü geçmemek üzere katıldıkları her toplantı günü için
uhdesinde kamu görevi bulunanlara (3.000), kamu görevi bulunmayanlara ise
(5.000) gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak
tutarda huzur hakkı ödenir. Bilimsel komitede görev alan üyelere harcırah
ödenmesini gerektiren hallerde 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre en
yüksek Devlet memuruna ödenen harcırah esas alınır.
(7) Davet edildiği halde, bir başvuru ile
ilgili en fazla iki toplantıya mazeretsiz katılmayan üyenin komite üyeliği
düşer. Kurul tarafından yeni bir üye belirlenir.
Yükümlülük
MADDE
13 - (1) Bu Kanun
kapsamındaki Bakanlık personeli, Kurul ve komite üyeleri, görevlerini yerine
getirmeleri sırasında edindikleri gizlilik taşıyan her türlü bilgi ve belge ile
ticarî sırları, kanunlarla yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz,
kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamaz.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Hukuki Sorumluluk, İdari Yaptırımlar
ve Ceza Hükümleri
Sorumluluğa
ilişkin temel ilkeler
MADDE
14 - (1) GDO ve ürünleri
ile ilgili faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanun kapsamında izin almış olsalar
dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin
korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanmasına karşı oluşan zararlardan
sorumludur. Bu sorumluluk, GDO ve ürünlerinin, başvuru ve kararda yer alan
koşulları sağlamadığının anlaşılması durumunda zarar oluşmasa dahi geçerlidir.
(2) GDO’ların kapalı alanda kullanımı ve
gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya sürülmesi, ithalatı ve transit
geçişi için izin alma zorunluluğu olduğu halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak
gerçekleştirenler ile GDO’ları çevreye serbest bırakanlar ve üretenler bu
faaliyetler sonucunda meydana gelen her türlü zarardan sorumludur.
(3) Ortaya çıkan bir zararın GDO’lardan
kaynaklandığının kabul edilebilmesi için, zararın organizmaların sahip olduğu
yeni özelliklerden veya organizmaların yeniden üretiminden veya
değiştirilmesinden ya da organizmaların değiştirilmiş materyalinin başka
organizmalara geçişinden kaynaklanması gerekir. Zararlardan kaynaklanan
sorumluluğun tespitinde; zararların tarım, orman, gıda ve yem ürünlerinin
içindeki genetik değişiklikten kaynaklanmış olup olmadığı göz önünde tutulur.
(4) Her ne amaçla olursa olsun piyasaya
sürülmüş GDO ve ürünlerini karar koşullarına uygun olmayan bir şekilde
muameleye tabi tutmak suretiyle veya başka bir yolla zararın ortaya çıkmasına
ya da sonuçlarının ağırlaşmasına sebep olanlarla bunları ticari olarak
üretenler, işleyenler, dağıtanlar ve pazarlayanlar bu zararlardan müteselsilen
sorumludur.
(5) GDO ve ürünlerini piyasaya süren,
ticari olarak işleyen, dağıtan ve pazarlayanlar meydana gelebilecek zararlar ve
bunlara ilişkin sorumluluklar hakkında birbirlerini bilgilendirmek zorundadır.
(6) GDO’ları muameleye tabi tutanlar,
muamele nedeniyle çevrede zararın meydana gelmemesi veya meydana gelen zararın
sonuçlarının ağırlaşmaması için risk değerlendirmesine göre belirlenen
tedbirlerin masraflarını karşılamakla yükümlüdür. Sorumlular, çevrenin zarar
görmüş veya tahrip olmuş unsurlarının eski haline getirilmesi veya aynı
değerdeki unsurların yerine konulması için gerekli masrafları da karşılar.
(7) GDO ve ürünlerinin neden olduğu
zararların tazmin edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan veya zarar
vereni öğrenmesinden itibaren iki yıl ve her halükarda zararı doğuran olayın
meydana gelmesinden itibaren yirmi yıl sonra düşer.
(8) Zararın sel, dolu, heyelan, deprem
gibi tabii afetlerden veya zarar görenin ya da üçüncü kişinin ağır kusurundan
kaynaklandığının tespit edilmesi halinde sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Ceza
hükümleri
MADDE
15 - (1) GDO ve ürünlerini
bu Kanun hükümlerine aykırı olarak ithal eden, üreten veya çevreye serbest
bırakan kişi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanunda belirlenen esaslar
çerçevesinde ithal edilen veya işlenen GDO’ları veya GDO ve ürünlerini, ithal
izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan, satışa arz eden, satan veya
devreden ya da bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan, kabul eden,
nakleden veya bulunduran kişi, dört yıldan dokuz yıla kadar hapis ve yedi bin
güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(3) Bu Kanunda belirlenen esaslar
çerçevesinde ithal edilen veya işlenen GDO’lardan elde edilen ürünleri, ithal
izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan, satışa arz eden, satan veya
devreden ya da bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan, kabul eden,
nakleden veya bulunduran kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne
kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(4) Yalan beyanda bulunarak bu Kanun
hükümlerine göre alınması gereken ithal veya işleme iznini alan kişi, fiili
daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç
yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu izne dayalı olarak GDO’ların,
GDO ve ürünlerinin veya GDO’lardan elde edilen ürünlerin ithal edilmesi,
işlenmesi, kullanılması, satışa arz edilmesi, satılması, devredilmesi, kabul
edilmesi, nakledilmesi veya bulundurulması halinde, ayrıca yukarıdaki fıkralardaki
hükümlere göre cezaya hükmolunur.
(5) Bu maddede yer alan suçların bir tüzel
kişinin faaliyeti çerçevesinde ve yararına olarak işlenmesi halinde, bu tüzel
kişiye yüz bin Türk Lirasından iki yüz bin Türk Lirasına kadar idari para
cezası verilir ve ayrıca tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine
hükmolunur.
(6) Bu Kanunun 7 nci maddesinde düzenlenen
yükümlülükleri yerine getirmeyen başvuru sahiplerine, fiilleri suç
oluşturmadığı takdirde, her bir yükümlülük ihlali dolayısıyla on bin Türk
Lirasından otuz bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.
(7) GDO ve ürünlerini bu Kanun hükümlerine
aykırı olarak kapalı alanda kullananlara, fiilleri suç oluşturmadığı takdirde,
on bin Türk Lirası idari para cezası verilir.
(8) 9 uncu maddenin sekizinci fıkrası
hükmüne uymayanlar hakkında 2/10/1981 tarihli ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden
Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinde
belirtilen cezalar uygulanır.
(9) Beşinci fıkra hükmüne göre idari para
cezasına karar vermeye davaya bakan mahkeme, altıncı ve yedinci fıkralar
hükümlerine göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı
yetkilidir. Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren bir
ay içerisinde ödenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yönetmelik
ve Son Hükümler
Yönetmelik
MADDE
16 - (1) Bu Kanunun
uygulanması ile ilgili usul ve esasları düzenleyen yönetmelikler, Kanunun
yayımı tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde Bakanlık tarafından
çıkarılır.
Yürürlük
MADDE
17 - (1) Bu Kanun yayımı
tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE
18 - (1) Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.